Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) vừa có công văn gửi các bộ liên quan xin ý kiến về phương án thí điểm thu phí sử dụng đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư trước khi trình Chính phủ. Trước đó, Chính phủ cũng đã giao Bộ GTVT nhanh chóng lập phương án thu hồi vốn với 4 dự án cao tốc Bắc - Nam được xây dựng bằng vốn ngân sách sắp đưa vào vận hành, khai thác.
Cụ thể, 4 tuyến đường vừa được hoàn tất đầu tư gồm: Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Cam Lộ - La Sơn và Phan Thiết - Dầu Giây. Bên cạnh đó, 7 dự án khác cũng sắp về đích gồm Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo và cầu Mỹ Thuận 2.
Trong số 11 dự án kể trên, chỉ có 3 dự án được đầu tư và thu phí theo hình thức BOT gồm Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm và Cam Lâm - Vĩnh Hảo. 8 dự án còn lại là các dự án đầu tư công và đến nay chưa có cơ chế để triển khai thu phí hoàn vốn.
Trong thời gian tới, hàng loạt tuyến cao tốc đường bộ nối liền nhiều tỉnh thành sẽ được đưa vào vận hành, khai thác.
Theo đó, Bộ GTVT đề xuất cho phép 9 tuyến đường bộ cao tốc do nhà nước đầu tư hoàn thành, đưa vào khai thác trước năm 2025 thực hiện thí điểm theo cơ chế phí.
Bên cạnh cao tốc TP.HCM - Trung Lương, 8 đoạn tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 được đề xuất áp dụng cơ chế thí điểm, gồm: Cao Bồ - Mai Sơn; Mai Sơn - QL45; QL45 - Nghi Sơn; Nghi Sơn - Diễn Châu; Cam Lộ - La Sơn; Vĩnh Hảo - Phan Thiết; Phan Thiết - Dầu Giây; cầu Mỹ Thuận 2.
Thời gian thu thí điểm theo cơ chế phí tối đa là 5 năm kể từ thời điểm đoạn/tuyến đường bộ được triển khai thu phí.
Một số tuyến cao tốc đang phát huy công dụng khi rút ngắn thời gian di chuyển xuống rất nhiều lần, hạn chế tối đa tình trạng ùn tắc giao thông.
Mức thu phí dựa trên 3 nguyên tắc. Theo đó, mức thu phù hợp với lợi ích và khả năng chi trả của người sử dụng đường cao tốc. Đồng thời, mức thu phải được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước.
Bên cạnh đó, Bộ GTVT đề xuất áp dụng toàn diện thu phí không dừng đa làn liên thông giữa các đoạn/tuyến cao tốc, giữa các dự án do Nhà nước đầu tư và các dự án PPP. Số tiền thu được sẽ nộp trực tiếp vào ngân sách Nhà nước sau khi trừ chi phí tổ chức thu.
Bộ GTVT ước tính lợi ích kinh tế mang lại cho từng loại xe khi lưu thông trên cao tốc so với quốc lộ (đơn vị: đồng/km). Nguồn: Bộ GTVT
Để triển khai việc thí điểm, Chính phủ sẽ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết chấp thuận cơ chế thí điểm thu phí sử dụng đường cao tốc thông qua trạm thu phí trên các đoạn/tuyến đường bộ cao tốc.
Sau khi Quốc hội thông qua về cơ chế thí điểm, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định hướng dẫn tổ chức thu, nộp, quản lý, sử dụng số tiền thu được. Từ đó, Bộ GTVT và Bộ Tài chính ban hành các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.
Sau khi cơ sở pháp lý hoàn thiện, Bộ GTVT chỉ đạo xây dựng các đề án khai thác đối với tuyến đường cao tốc đã được chấp thuận thí điểm, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để triển khai theo quy định pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và các quy định pháp luật có liên quan.
Trước đó, Chính phủ chưa có cơ chế thu phí hoàn vốn tại các dự án đường sá do Nhà nước đầu tư. Các tuyến đường xây bằng vốn ngân sách thường được giao cho Cục Đường bộ quản lý và sẽ duy tu, bảo dưỡng bằng nguồn quỹ bảo trì đường bộ.
Theo lộ trình, Bộ GTVT sẽ phải báo cáo Chính phủ trình Quốc hội ban hành cơ chế để thí điểm thu phí trên các tuyến đường này.
