Những bệnh lý phổ biến nhất ảnh hưởng đến người cao tuổi bao gồm: lão thị, đột quỵ, hội chứng mắt sụt lún, thiếu máu thị thần kinh trước không do động mạch... Có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là nguyên nhân tuổi tác và các bệnh lý nền.
Lão thị
Mắt điều tiết là nhờ khả năng của thể thủy tinh và dây Zin co hẹp lại nhằm tăng năng lực khúc xạ, để giữ cho hình ảnh của sự vật luôn tập trung ở võng mạc và ngược lại. Lão thị là sự suy giảm năng lực điều tiết gia tăng cùng với tuổi tác, điều này thể hiện rõ sau tuổi 50.
Dưới 20 tuổi lực điều tiết là 7-10 D, đến 50 tuổi chỉ còn 0.50 D. Biểu hiện lần đầu của lão thị thường ở độ tuổi 42-44, sau đó mắt giảm biên độ điều tiết đáng kể cho đến độ tuổi 50-55. Điển hình là bệnh nhân nhìn mờ khi nhìn gần, mỏi mắt khi liếc nhìn, đau đầu thứ phát sau khó chịu tại mắt. Do vậy cần nhu cầu chiếu sáng cao hơn, cần đưa vật ra xa để nhìn rõ hơn.
Lão thị thường xuất hiện sau tuổi 50.
Để chẩn đoán được năng lực điều tiết suy giảm người ta phải đo thị lực nhìn gần và nhìn xa rồi đưa ra biện pháp can thiệp khúc xạ, phục hồi khả năng nhìn gần cho bệnh nhân. Đo khúc xạ khách quan, soi bóng đồng tử có thể phát hiện thêm viễn thị ẩn, là tình trạng làm thiểu năng điều tiết nặng thêm, bao gồm cả lão thị.
Trong khi một số người lão thị do tuổi già thì số còn lại rất khó xác định do nguyên nhân gì. Tuy vậy, có 2 tình trạng được cho là có thể phát sinh ra lão thị: Do nhân mắt và không do nhân mắt. Cho dù tuổi tác được nêu ra trước tiên là lý do gây ra lão thị, những yếu tố khác cũng được nhắc tới bao gồm: bệnh hệ thống, thuốc men, chấn thương...
Lão thị thường được điều trị bằng kính thuốc (hai tròng hoặc đa tròng) để nhìn gần. Tuy nhiên phẫu thuật cũng có thể hữu ích: đặt kính đa tròng nội nhãn, kính trong chiều dày giác mạc. Các phẫu thuật này làm trường nhìn sâu hơn nhưng có thể gây giảm độ tương phản hoặc thị lực nhìn xa.
Hội chứng mắt sụt lún
Đây là bệnh lý ngày càng gặp nhiều trên người cao tuổi, gây lác. Các cơ vận nhãn vốn được bao bọc bởi các mô liên kết có chức năng hỗ trợ cơ vận nhãn như những chiếc ròng rọc. Thoái hóa trên người già làm tổ chức liên kết bị sa xuống và là nguyên nhân gây lác trong, lác đứng, giảm khả năng ngước lên trên và gây lác. Trên phim MRI có thể nhìn rõ tổ chức liên kết của cơ trực ngoài, trực trên bị sa xuống. Nếu bệnh nhân không phát hiện ra song thị thì không cần điều trị đặc hiệu. Ngược lại, bệnh nhân sẽ được trang bị thêm lăng kính để điều trị nhìn đôi. Cũng có thể phẫu thuật sẽ giúp điều trị mắt sụt lún nến bệnh nhân không muốn hoặc không đáp ứng tốt với lăng kính.
Người cao tuổi cần đi khám chuyên khoa mắt khi có những dấu hiệu bất thường.
Đột quỵ
Não và mắt cùng được cấp máu chung, do vậy nhìn mờ thoáng qua là dấu hiệu tiềm ẩn của đột quỵ, và cũng phải được điều trị. Mù thoáng qua có 50% là do thiếu máu động mạch cảnh và 50% trong số đó sẽ diễn tiến thành đột quỵ sau 3 năm. Tăng huyết áp, đái tháo đường, tăng cholesterol máu, nguy cơ với động mạch vành là những yếu tố tổng hòa làm nên đột quỵ.
Các dấu hiệu thần kinh đến sớm như nhìn mờ một bên do tắc mạch, nhìn mờ 2 mắt kèm bán manh, nhìn mờ hai mắt có song thị đứng hoặc ngang có kèm theo thoáng qua là những dấu hiệu chỉ điểm của đột quỵ và cần lượng giá đột quỵ về phương diện thần kinh với chẩn đoán hình ảnh và theo dõi đột quỵ cũng như quản lý các bệnh toàn thân như là những yếu tố nguy cơ.
Bệnh lý thị thần kinh không do thiếu máu động mạch - NAION
NAION là bệnh lý thị thần kinh cấp tính thường gặp nhất trên bệnh nhân 50 tuổi. Điển hình là bệnh nhân bị giảm hoặc mất thị lực cấp tính, một bên, đặc trưng là mất một phần thị trường phía dưới.
NAION điển hình có đi kèm với các bệnh lý nguy cơ của hệ mạch máu nhưng các yếu tố liên quan đến ngưng thở khi ngủ cũng được nhắc đến, tiền sử dùng interferon alpha, thuốc ức chế phosphodiesterase và drusen gai thị. Không có thuốc điều trị NAION. Thuốc chống đông, chống ngưng tập tiểu cầu, steroid được coi là có vai trò nào đó nhưng chưa được chứng minh. Do đó, kiểm soát tốt các nguy cơ như đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu và tập luyện, thay đổi chế độ ăn là những lời khuyên cần thiết đối với bệnh nhân để giảm biến chứng cho mắt. Thị lực sẽ không thay đổi từ tháng thứ 2 sau khi NAION khởi phát. Đã và đang có những điều trị thử nghiệm cho bệnh lý này, cả với thể cấp và mạn tính, sự lựa chọn nào cũng nên được bàn thảo với bệnh nhân. Tiên lượng thị lực thường tốt hơn trên người trẻ.
Lời khuyên của thầy thuốc
Trên đây là những bệnh lý phổ biến nhất hay gặp ở người cao tuổi. Có những ca bệnh phục hồi sớm và có những ca mất nhiều thời gian để phục hồi. Nhưng quan trọng nhất là thời gian xuất hiện các triệu chứng của bệnh, người bệnh cần nhận biết để đi khám chuyên khoa mắt, được chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời. Điều này không chỉ cải thiện thị lực mà còn là chất lượng sống cho người cao tuổi. Đối với các bác sĩ chăm sóc mắt ban đầu, cần lưu ý để giúp cho điều trị, tham vấn cho người bệnh những bước cần thiết tiếp theo.
