Nhồi máu não là tình trạng động mạch não bị hẹp hoặc tắc khiến lưu lượng máu tại vùng não do động mạch đó phân bố giảm trầm trọng, gây hoại tử và mất chức năng vùng não đó, và gây ra các triệu chứng thần kinh tương xứng vùng não đó bị tổn thương.
Khi bị nhồi máu não, người bệnh đột ngột xuất hiện các triệu chứng: đau đầu, buồn nôn, nôn; liệt khu trú (liệt nửa người, liệt dây thần kinh sọ); rối loạn ý thức; rối loạn cơ tròn (bí đái, tiểu không tự chủ, táo bón); rối loạn thần kinh thực vật (thay đổi mạch, huyết áp, nhiệt độ); co giật; rối loạn tâm thần. Tùy vị trí tổn thương sẽ có nhóm các tổn thương tương ứng vùng não chi phối bị tắc mạch.
Nếu diện nhồi máu rộng hoặc xuất huyết não trên nền nhồi máu, người bệnh có thể xuất hiện biến chứng hôn mê, phù não, nguy cơ chết não. Người bệnh hôn mê nằm lâu có nguy cơ sặc, viêm phổi, suy hô hấp, suy dinh dưỡng, loét tì đè, teo cơ cứng khớp, suy kiệt và không qua khỏi.
Nhồi máu não là tình trạng động mạch não bị hẹp hoặc tắc khiến lưu lượng máu tại vùng não do động mạch đó phân bố giảm trầm trọng.
1. Vai trò của tập luyện đối với người bệnh nhồi máu não
Sau cơn tai biến mạch máu não, người bệnh phải gánh chịu nhiều di chứng nặng nề về mặt thể chất như: yếu, liệt tay chân, mất trí nhớ, rối loạn cảm giác, thị giác, ngôn ngữ, mất kiểm soát đại tiểu tiện…
Ngoài ra, tinh thần của người bệnh cũng thường suy sụp khi đột ngột sức khỏe giảm sút, mọi sinh hoạt đều phải trông chờ vào sự chăm sóc, hỗ trợ từ người thân… Từ đó, người bệnh trở nên mặc cảm, tự ti, lo lắng, dễ cáu gắt, giận dữ, mất hy vọng, thậm chí rơi vào trạng thái trầm cảm sau cơn tai biến, khiến tình trạng rối loạn tâm lý trở nên nghiêm trọng hơn.
Cùng với việc tuân thủ điều trị, kết hợp chế độ ăn uống khoa học, tập luyện là một phần không thể thiếu trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não, giúp cải thiện đáng kể các chức năng bị ảnh hưởng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Tập luyện sau cơn nhồi máu máu não rất quan trọng, giúp bệnh nhân phục hồi chức năng vận động, cải thiện lực của cơ và tăng cường lưu thông máu, từ đó dần dần bệnh nhân có thể tự thực hiện các hoạt động sinh hoạt hằng ngày.
Ngoài ra, các bài tập phục hồi chức năng còn giúp người bệnh khôi phục khả năng thăng bằng, khả năng di chuyển và cải thiện khả năng ngôn ngữ, từ đó giúp người bệnh giảm bớt cảm giác mặc cảm, sống tích cực hơn.
2. Nguyên tắc chung trong tập luyện đối với người nhồi máu não
Sau khi qua cơn nguy kịch, người bệnh cần được vận động càng sớm càng tốt. Nên bắt đầu ngay khi có thể.
Lúc này, người nhà, người chăm sóc nên thường xuyên xoa bóp, tập vận động các khớp tay, chân tùy theo từng bệnh nhân để giúp lưu thông tuần hoàn, ngăn ngừa tình trạng cứng khớp và teo cơ.
Hướng dẫn người bệnh tập thở sâu, thở mạnh kèm vỗ rung lồng ngực để tránh viêm nhiễm đường hô hấp.
Tùy mức độ di chứng liệt, người nhà nên phối hợp với nhân viên y tế đề ra kế hoạch tập luyện, vận động hằng ngày cho bệnh nhân. Mỗi ngày nên tập 2 - 3 lần và tiếp tục duy trì kể cả khi các di chứng đã được khắc phục, cố gắng cho bệnh nhân tự thực hiện các hoạt động, công việc sinh hoạt hằng ngày để tăng tốc độ hồi phục.
Nên bắt đầu bằng các bài tập nhẹ nhàng và tăng dần cường độ, thời gian tập luyện theo từng giai đoạn.
Cần kiên trì tập luyện thường xuyên, đều đặn để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Người bệnh nhồi máu não nên được vận động càng sớm càng tốt.
3. Các bài tập được khuyến nghị dành cho người nhồi máu não
3.1. Bài tập vận động các khớp
Bài tập vận động các khớp là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não. Các bài tập xoay cổ, vai, khuỷu tay, cổ tay, hông, gối, mắt cá chân để tăng cường sự linh hoạt của các khớp, giảm cứng khớp, tăng cường cung cấp máu đến các khớp và cơ, giúp phục hồi chức năng vận động.
Tập khớp vai: Xoay tròn vai theo chiều kim đồng hồ và ngược chiều kim đồng hồ; Nâng vai lên cao rồi hạ xuống; Đưa tay ra phía trước, sau rồi sang hai bên.
Tập khớp khuỷu tay: Gấp duỗi khuỷu tay; Xoay cổ tay.
Tập khớp cổ tay và bàn tay: Nắm chặt và thả lỏng bàn tay; Xoay cổ tay; Đưa các ngón tay chạm vào đầu ngón cái.
Tập khớp hông: Xoay hông theo chiều kim đồng hồ và ngược chiều kim đồng hồ; Nâng chân lên cao.
Tập khớp gối: Gấp duỗi gối; Xoay gối.
Tập khớp mắt cá: Xoay mắt cá chân; Gấp và duỗi bàn chân.
3.2. Bài tập tăng cường cơ bắp
Tăng cường cơ bắp là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não. Các bài tập này giúp cải thiện sức mạnh, tăng khả năng vận động và hỗ trợ các hoạt động hàng ngày.
Bài tập cho chân:
Đứng lên ngồi xuống: Tập với ghế hoặc giường, từ từ đứng lên và ngồi xuống.
Nâng chân: Nằm ngửa, nâng từng chân lên cao rồi hạ xuống.
Đi bộ: Bắt đầu với quãng đường ngắn và tăng dần theo thời gian.
Bài tập cho tay:
Nắm chặt và thả lỏng bàn tay: Nắm chặt một quả bóng mềm hoặc chai nước rồi thả lỏng.
Nâng cánh tay: Ngồi hoặc đứng, nâng cánh tay lên cao rồi hạ xuống.
Dùng tạ tay nhẹ: Nâng tạ tay nhẹ để tăng cường sức mạnh cánh tay.
Bài tập tay rất quan trọng trong chế độ luyện tập phục hồi chức năng cho người bệnh.
3.3. Bài tập thăng bằng cho người bệnh nhồi máu não
Sau cơn tai biến mạch máu não, khả năng giữ thăng bằng và phối hợp của bệnh nhân thường bị mất đi. Điều này làm ảnh hưởng nhiều đến chức năng vận động, do đó, các bài tập đứng và giữ thăng bằng đóng vai trò quan trọng, giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng, giảm nguy cơ té ngã và tăng cường sự tự tin khi di chuyển.
Bài tập thăng bằng là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não. Các bài tập này giúp cải thiện khả năng giữ thăng bằng, giảm nguy cơ té ngã và tăng cường sự tự tin khi di chuyển.
Các bài tập thường được áp dụng:
Đứng trên một chân, giữ thăng bằng trong vài giây. Có thể dùng tay vịn để hỗ trợ ban đầu.
Đi trên một đường thẳng kẻ trên sàn nhà, cố gắng giữ thăng bằng.
Đi lùi chậm rãi, chú ý giữ thăng bằng.
Đứng trên một tấm ván nhỏ hoặc một chiếc gối, cố gắng giữ thăng bằng.
Dựa lưng vào tường, từ từ hạ thấp người xuống tư thế ngồi xổm rồi đứng lên.
3.4. Bài tập phối hợp
Những bài tập này giúp người bệnh cải thiện khả năng phối hợp giữa các nhóm cơ, tăng cường sự linh hoạt và hỗ trợ các hoạt động hàng ngày.
Các bài tập phối hợp còn giúp cải thiện khả năng vận động, sự phối hợp giữa tay, chân và mắt... của người bệnh. Từ đó giúp thực hiện các động tác như cầm nắm, đi lại và các hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Hình thức luyện tập này là một phần quan trọng trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não.
Các bài tập thường được áp dụng:
Ném và bắt một quả bóng mềm, tăng dần tốc độ và khoảng cách.
Đạp xe trên xe đạp tĩnh hoặc xe đạp tập.
Bơi là một bài tập toàn thân rất tốt, giúp cải thiện sự phối hợp và sức bền.
Thực hiện các hoạt động như đi lại, đứng lên ngồi xuống, tắm rửa, mặc quần áo, chải đầu, nấu ăn để tăng cường sự phối hợp trong cuộc sống hàng ngày, phục hồi khả năng tự chăm sóc bản thân.
4. Những lưu ý đối với người bệnh nhồi máu não khi tập luyện
Tập luyện là một phần không thể thiếu trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh nhồi máu não. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tốt nhất và đảm bảo an toàn, cần lưu ý một số điều sau:
Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi tập luyện để được tư vấn về cường độ, thời gian và loại hình bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể.
Thường xuyên kiểm tra sức khỏe để theo dõi quá trình phục hồi và điều chỉnh kế hoạch tập luyện nếu cần.
Trong quá trình tập luyện, nên bắt đầu với các bài tập nhẹ nhàng và tăng dần cường độ, thời gian tập luyện theo khả năng hồi phục của bệnh nhân, không nên tập quá sức. Việc tăng quá nhanh có thể gây quá tải cho cơ thể, dẫn đến chấn thương.
Người thân nên ở bên cạnh, thường xuyên khuyến khích, động viên người bệnh. Đồng thời cần quan sát, theo dõi trong quá trình bệnh nhân tập luyện để hỗ trợ kịp thời.
Quá trình phục hồi rất cần sự kiên trì, do đó, người bệnh cần tập luyện thường xuyên, đều đặn để đạt được hiệu quả tốt nhất.
Nên chọn địa điểm an toàn, tập luyện ở nơi bằng phẳng, có tay vịn hoặc sự hỗ trợ của người thân để tránh té ngã.
Duy trì tư thế đúng khi tập luyện để tránh gây áp lực lên các khớp và cơ.
Uống đủ nước khi tập luyện để tránh mất nước.
Nếu cảm thấy đau nhức, khó thở, chóng mặt, cần dừng tập ngay và thông báo cho bác sĩ.
Sau khi tập luyện, cần nghỉ ngơi để cơ thể có đủ thời gian hồi phục. Người thân cần theo dõi tiến độ các bài tập, thời gian tập và cảm giác của người bệnh sau mỗi buổi tập để đánh giá kết quả đạt được.
Tóm lại, nhồi máu não là một trong những căn bệnh nguy hiểm, một tỷ lệ lớn những người sống sót sau nhồi máu não gặp các biến chứng nặng nề như liệt nửa người, rối loạn cảm xúc, rối loạn ngôn ngữ và thị giác. Tập luyện là một phần không thể thiếu giúp người bệnh phục hồi chức năng, dần quay trở lại cuộc sống thường ngày. Tuy nhiên, mỗi người bệnh có một tình trạng sức khỏe khác nhau, do đó chế độ tập luyện cũng cần được điều chỉnh phù hợp. Người bệnh cần tham khảo ý kiến bác sĩ để có kế hoạch tập luyện phù hợp nhất.
