Gan là một cơ quan quan trọng của cơ thể có chức năng tổng hợp các chất cần thiết cho cơ thể, chuyển hóa các chất gây độc để thải ra ngoài, giải độc cho cơ thể. Viêm gan và xơ gan là hai bệnh thường gặp ở gan, gây ra các tổn thương tế bào nhu mô gan có thể ở dạng teo, xơ hóa, thâm nhiễm mỡ, hoại tử. Để bảo vệ gan, tránh hoặc hạn chế tổn thương cho gan và giúp mau lành, người bệnh cần ăn uống đúng cách.
Chế độ ăn theo từng giai đoạn
Giai đoạn viêm cấp tính: Mặc dù bị tổn thương nhưng gan vẫn phải làm việc, nên ăn uống phải nhằm mục đích giảm bớt gánh nặng cho gan nhưng vẫn bồi bổ được cho gan. Muốn thế cần cho bệnh nhân ăn thức ăn lỏng, mềm như cháo, bột đậu nành, bột sắn. Có thể kết hợp truyền dung dịch glucoza ưu trương 30%, 40%. Nước trái cây pha đường, chuối, đu đủ, hồng xiêm nghiền. Sau một thời gian cho tăng dần thức ăn đặc như cháo thịt hầm nhừ, súp khoai tây nghiền, bánh mì, bánh quy ăn với sữa loãng. Bệnh nhân cần được ăn nhiều bữa, ngoài 3 bữa chính là sáng, trưa, tối, các bữa phụ cho ăn thức ăn lỏng giàu đạm, ít mỡ như sữa tách bơ, sữa đậu nành…
 Bệnh nhân viêm gan và xơ gan không nên ăn phủ tạng động vật. |
Giai đoạn phục hồi:
cần cho ăn đảm bảo các chất sau: protein từ 1,5 - 2,0g/kg thể trọng, nên ăn thịt bò, phomát, thịt lợn nạc, gan gà, cá, sữa đậu nành. Gluxid: 4-5g/kg thể trọng, nên ăn cơm, khoai tây, khoai lang, bánh ngọt, rau xanh các loại, trái cây chín. Lipid cần 0,5g/kg thể trọng, nên ăn dầu thực vật. Các loại vitamin nhóm B là cần nhất, cùng với vitamin C, K, PP, E, A, D. Bệnh nhân cần ăn nhạt nếu bị phù hoặc cổ trướng.
Những thực phẩm nên và không nên ăn
Cơ cấu thức ăn của bệnh nhân xơ gan cần đảm bảo năng lượng cao bằng gluxid, đủ protein tối thiểu, ít chất béo. Gluxid nên ăn 300-400g/ngày để cơ thể khỏi dùng protein tạo năng lượng. Protein cho bệnh nhân ăn chỉ ở mức đủ để cân bằng nitơ, vì nếu thừa quá sẽ dẫn đến hôn mê gan, ít quá sẽ gây mất cân bằng nitơ, trung bình là 0,6-0,7g protein/kg thể trọng/ngày. Lipid ăn hạn chế ở mức 10g/ngày. Vitamin và chất khoáng: cần cho đủ vitamin vì ở bệnh nhân xơ gan việc hấp thu các vitamin nhóm B và vitamin tan trong mỡ (A, D, E, K) đều giảm, bệnh nhân có phù và cổ trướng thì phải ăn nhạt. Cho bệnh nhân uống ít nước hơn lượng nước tiểu bài tiết ra trong ngày nếu có phù và cổ trướng nặng. Chất xơ: lưu ý không cho bệnh nhân ăn thức ăn nhiều xơ mà nên ăn thức ăn mềm để đề phòng phồng vỡ tĩnh mạch thực quản.
 Hình thể ngoài của gan bị xơ. |
Các thức ăn nên chế biến nhừ, nghiền nhỏ, bột. Thức ăn nên dùng là thịt nạc các loại, sữa tách bơ, các loại bột gạo, đậu, miến dong, bánh phở, đường, đường glucoza, dầu thực vật, trái cây chín ngọt dạng nghiền hoặc nước ép, có thể dùng dược phẩm đa sinh tố.
Nhiều nghiên cứu của các nước trên thế giới cho thấy: tỉ lệ xơ gan tăng song song với tỉ lệ sử dụng rượu. Rượu là chất độc đối với gan, gây tổn thương tế bào gan, rối loạn chức năng gan, gây rối loạn chuyển hóa ở gan, làm tăng acid lactic, acid uric, giảm đường huyết. Chuyển hóa rượu trong cơ thể gây tăng axetaldehyt trong máu và trong tế bào gan, tương tác với các chất protein, lipid ở màng tế bào gan gây biến đổi cấu trúc chức năng rồi hủy hoại tế bào gan. Rượu, bia còn là nguyên nhân gây viêm gan. |
ThS. Bùi Quỳnh Nga