Tác dụng phụ do ngưng dùng thuốc tuy không phổ biến nhưng vẫn có thể xảy ra với bất cứ ai.
Những loại thuốc dễ gây rối loạn khi ngưng dùng thuốc
Các rối loạn do ngưng dùng thuốc dễ xảy ra khi người bệnh phải dùng thuốc điều trị bệnh mạn tính, đó là các thuốc kiểm soát bệnh. Nếu dùng thuốc đều đặn liên tục, triệu chứng bệnh được khống chế. Nhưng nếu đột ngột bỏ thuốc, triệu chứng bệnh sẽ trỗi dậy, thậm chí còn trầm trọng hơn trước.
Các thuốc tim mạch, kiểm soát huyết áp
Aspirin là loại thuốc chống kết tập tiểu cầu. Aspirin giúp cho máu khỏi bị cục nghẽn và tác động có lợi cho các mạch máu. Hàng triệu người trên thế giới đã phải uống aspirin để giảm bớt cơn đau tim và chứng đột quỵ. Nhiều nghiên cứu gần đây đã cảnh báo rằng, ngừng uống thuốc aspirin một cách đột ngột là một sai lầm, có thể gây nguy hiểm cho những bệnh nhân bị bệnh tim và có thể gây những cơn đau tim. Nhiều trường hợp bệnh nhân đã bị đau tim hoặc những vấn đề khác như bệnh viêm họng, đau ngực không kiểm soát, có triệu chứng bệnh mạch vành khi họ ngừng uống aspirin trong vòng 1 tuần.
Không nên tự ý ngưng dùng thuốc để tránh tác dụng phụ.
Với người bệnh tăng huyết áp, phải dùng thuốc thường xuyên, liên tục, đều đặn để kiểm soát huyết áp. Nếu người bệnh đột ngột ngừng thuốc hoặc bỏ thuốc giữa chừng sẽ làm huyết áp tăng vọt rất nguy hiểm. Điều này thể hiện rất rõ khi người bệnh phải dùng các thuốc kiểm soát huyết áp như clonidin hoặc thuốc chẹn beta như propranolol…
Thuốc trị trầm cảm, động kinh
Các tác dụng phụ do thuốc cũng dễ xảy ra với thuốc điều trị bệnh trầm cảm. Đa số, người bệnh trầm cảm phải dùng thuốc trong thời gian tương đối dài, có người phải dùng suốt đời. Bệnh nhân bỏ thuốc giữa chừng khi bệnh chưa ổn định, các triệu chứng bệnh sẽ quay trở lại mạnh mẽ khiến việc điều trị sau này sẽ khó khăn hơn. Ðối với thuốc chống trầm cảm loại 3 vòng (clomipramine, nortryptilin), nếu đột ngột ngừng thuốc sẽ làm trạng thái tâm thần của người bệnh xấu đi, thậm chí có người còn tìm cách tự tử. Việc điều trị các triệu chứng của bệnh trầm cảm sau đó sẽ khó khăn hơn rất nhiều.
Các thuốc trị bệnh động kinh (như carbamazepin) cũng cho tác dụng phụ tương tự, nếu đột ngột ngưng dùng bệnh nhân sẽ lập tức lên cơn động kinh.
Thuốc trị đái tháo đường
Đái tháo đường là một bệnh mạn tính, việc dùng thuốc điều trị rất lâu dài. Trong thực tế, với tâm lý chủ quan, nhiều người bệnh không tuân thủ dùng thuốc hoặc tự ý dừng thuốc khi thấy đường huyết tạm ổn, đã gây ra nhiều hệ lụy xấu. Đó là làm cho bệnh từ nhẹ trở thành nặng hoặc không dung nạp thuốc. Khi đó, do không kiểm soát được đường huyết khiến đường huyết tăng cao bất thường, dễ dẫn tới hôn mê. Hơn nữa, các biến chứng tổn thương trong đái tháo đường mang tính chất vi thể và nặng dần từng bước, nếu không tuân thủ dùng thuốc sẽ dẫn đến sự phá hủy cấu trúc cơ sở của sự sống, đó là các mạch máu. Khi các mạch máu bị tổn thương thì các cơ quan sẽ suy yếu dần không thể hồi phục được. Người bệnh sẽ mắc phải các biến chứng rất nặng như đột quỵ, mù lòa, suy tim, suy thận và khó khắc phục…
Thuốc tránh thai
Các tác dụng phụ dễ xảy ra với những người ngưng dùng thuốc tránh thai sau một thời gian sử dụng. Tác dụng phụ điển hình là chứng rối loạn kinh nguyệt, chuột rút, mụn trứng cá... Một số loại thuốc ngừa thai có thể giúp kiểm soát mụn trứng cá, vì vậy khi ngưng sử dụng, da sẽ nhiều dầu hơn, cùng với sự gia tăng mụn trứng cá trên mặt và các bộ phận khác của cơ thể. Những người đã từng bị chuột rút có thể giảm tình trạng này sau khi uống thuốc tránh thai. Tuy nhiên, tình trạng chuột rút cũng có có thể nặng nề hơn sau khi ngừng sử sụng thuốc tránh thai. Ngoài ra, khi ngừng thuốc tránh thai một số người còn bị đau đầu, căng tức ngực, cảm giác thèm ăn, đau bụng, trướng bụng, đầy hơi…
Các corticoid
Với trường hợp dùng thuốc glucocorticoid (nhóm thuốc thường được gọi tắt là corticoid như prednisolon, dexamethason…) trong thời gian dài sẽ làm hoạt động của tuyến vỏ thượng thận bị ức chế. Việc ngưng dùng glucocorticoid đột ngột, có khả năng gây hội chứng suy thượng thận cấp rất nguy hiểm.
Thuốc có tính chất gây nghiện
Đó là thuốc giảm đau có nguồn gốc thuốc phiện, gọi chung là opioid (morphin, pethidin, fentanyl); thuốc ngủ nhóm barbiturat, thuốc an thần nhóm benzodiazepin (như diazepam); thuốc giảm cân kích thích là các dẫn chất amphetamin...Người bệnh sử dụng các thuốc này trong thời gian dài sẽ bị quen thuốc. Thuốc làm thay đổi chuyển hóa cơ bản của các tế bào thuộc hệ thần kinh trung ương và hệ thần kinh thực vật. Những tế bào này lệ thuộc vào thuốc, nếu đột ngột ngưng dùng thuốc, các tế bào sẽ phản ứng bằng các tác dụng phụ do thiếu thuốc, được gọi là “hội chứng cai thuốc”, bao gồm mất ngủ, vật vã, đau nhức, nôn mửa, toát mồ hôi, tiêu chảy thường xuyên...
Cần làm gì để hạn chế rối loạn?
Điều đầu tiên người bệnh phải tuân thủ chỉ định của thầy thuốc về liều lượng và thời gian dùng thuốc. Không được tự ý kéo dài thêm thời gian dùng thuốc hoặc đột ngột ngưng dùng thuốc khi không có ý kiến của bác sĩ điều trị.
Để hạn chế tác dụng phụ do ngưng dừng thuốc, biện pháp cần thiết nhất là giảm liều từ từ trước khi dừng hẳn để giúp cơ thể thích ứng dần dần với các hoạt động bình thường trước khi ngưng thuốc hoàn toàn, chứ không được đột ngột ngưng thuốc. Trong quá trình dùng thuốc và sau khi ngừng thuốc, cần theo dõi các phản ứng phụ, nếu thấy xuất hiện những rối loạn, những phản ứng bất thường trong cơ thể, cần đi khám bệnh ngay.
