Bệnh hen suyễn gặp ở mọi lứa tuổi, gây nhiều biến chứng, thậm chí gây nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao niên, đặc biệt là trong mùa lạnh. Nguyên nhân gây bệnh có nhiều nhưng chủ yếu là do cơ địa và có thể gây nhiều biến chứng thậm chí nguy hiểm tính mạng.
Cơ địa dị ứng - Nguyên nhân chính gây bệnh hen suyễn
Có rất nhiều nguyên nhân gây nên bệnh hen suyễn nhưng chủ yếu là do yếu tố cơ địa dị ứng. Khi cơ thể gặp các dị ứng nguyên (chất lạ đối với cơ thể) hoặc các chất có tính chất kích ứng thì gây nên phản ứng dị ứng và cơn hen suyễn xuất hiện. Ở những người mắc các bệnh dị ứng như viêm mũi dị ứng, bệnh mề đay, bệnh viêm da dị ứng, bệnh tổ đỉa, bệnh chàm... rất dễ mắc hen suyễn. Với người cao tuổi (NCT) do mọi chức năng sinh lý đã bắt đầu hoặc đã suy giảm, trong đó chức năng sinh kháng thể suy giảm rõ rệt nên dễ mắc các bệnh về nhiễm khuẩn do vi sinh vật (virut, vi khuẩn, vi nấm), dễ bị kích ứng với tác nhân lạ (bụi bẩn, khói thuốc, khói bếp), thời tiết thay đổi (áp thấp, gió mùa, nóng lạnh đột ngột), lông một số động vật nuôi trong nhà (chó, mèo), tiếp xúc với một số ký sinh trùng (mạt, mò, nấm mốc...). Một số thực phẩm cũng có thể kích thích gây nên cơn hen suyễn hoặc làm cho bệnh hen suyễn tăng lên (tôm, cua, mắm tôm). Ngoài ra, một số thuốc điều trị bệnh khác nhưng có tác dụng phụ là gây bệnh hen hoặc làm cho bệnh hen tăng lên như một số thuốc và biệt dược điều trị bệnh về khớp (diclofenac, piroxicam, indomethacin, tilcotil, aspirin...), thuốc điều trị tăng huyết áp (atenolol...).
Những tác nhân gây hen suyễn.
Hen suyễn gây nhiều biến chứng nguy hiểm
Người bệnh bị hen suyễn mạn tính thường mệt mỏi trường diễn. Hầu như ít khi bị lên cơn hen mà có triệu chứng báo trước. Khi lên cơn hen thường khó thở (do co thắt phế quản). Khó thở làm cho người bệnh rất mệt mỏi do thiếu ôxy, đôi khi thấy môi bị tím tái, lồng ngực và cơ hoành bị co kéo. Người bệnh thường phải ngồi dậy để thở. Kèm theo khó thở là tiếng khò khè, cò cử, xuất tiết nhiều chất đờm, chất tiết và thấy nặng ngực. Có thể có sốt do bội nhiễm vi sinh vật. Tuy vậy, ở NCT thường sốt nhẹ hoặc không sốt do khả năng phản ứng của cơ thể bi suy giảm. Khi bị viêm nhiễm càng làm cho niêm mạc phế quản sưng nề, do đó càng gây khó thở hơn.
Ho là một triệu chứng gần như luôn luôn thấy ở NCT bị hen suyễn, nhất là khi thời tiết thay đổi (nóng quá, lạnh đột ngột ) hoặc lao động nặng hoặc khi gắng sức (bưng bê vật nặng, lên cầu thang). Ho kéo dài nhiều ngày và xảy ra vào ban đêm nhiều hơn, nhất là lúc giữa đêm về sáng. Ho là một phản xạ trong bệnh hen suyễn do phế quản bị phù nề kèm theo bị co thắt mạnh. Một số người bệnh thấy ho nhiều cứ tưởng là mình bị viêm họng hoặc viêm phế quản, thậm chí tưởng mình ho do mắc bệnh lao phổi.
Bệnh hen suyễn mạn tính ở NCT nếu không điều trị hoặc điều trị không đúng phác đồ, không thường xuyên thì có thể gây nên một số biến chứng nguy hiểm như tâm phế mạn tính, khí phế thũng, tràn khí màng phổi hoặc nhiễm bệnh lao kèm theo. Nguy hiểm nhất là cơn hen cấp tính, xuất hiện đột ngột, không xử trí kịp thời, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Làm thế nào để phòng hen suyễn ở NCT?
Nguyên tắc điều trị bệnh hen suyễn ở NCT là dùng thuốc cắt cơn hen và dùng thuốc phòng cơn hen. Muốn vậy, khi nghi bị hen suyễn cần đi khám bệnh càng sớm càng tốt để được điều trị tích cực nhằm cắt cơn hen và dự phòng không để cơn hen tái phát hoặc tái phát thì cơn hen sẽ thưa dần và nhẹ.
NCT cần tránh không để mắc các bệnh về đường hô hấp (viêm họng, mũi, phế quản…) nhất là khi trời chuyển lạnh. Muốn vậy, cần vệ sinh răng miệng thật tốt hàng ngày bằng cách súc họng bằng nước muối sinh lý và đánh răng trước khi đi ngủ, sau khi ngủ dậy, giữ ấm cơ thể. Những người mang răng giả, cần vệ sinh chúng hàng ngày là tốt nhất, chí ít cũng một tuần có vài lần vệ sinh, tránh để cặn thức ăn bám vào tạo điều kiện cho vi sinh vật phát triển. Khi có nghi ngờ mắc bệnh đường hô hấp, nhất là những người có cơ địa dị ứng cần phải đi khám bệnh ngay và điều trị dứt điểm tránh chủ quan, xem thường. Những người đã mắc bệnh hen cần nghe theo lời tư vấn của bác sĩ khám bệnh cho mình. Không hút thuốc lá, thuốc lào; tránh ăn các loại thức ăn có nguy cơ cao gây hen suyễn hoặc làm cho bệnh hen suyễn nặng thêm như tôm, cua... Không nên nuôi mèo, nhất là trong gia đình nếu có người mắc bệnh hen suyễn. Các loại chăn ga, gối, đệm, là các loại gấu nhồi bông cần giặt sạch, phơi khô bằng ánh nắng mặt trời để tiêu diệt các loại côn trùng có hại cho sức khỏe, nhất là gây hen suyễn. Tập thể dục đều đặn hàng ngày đặc biệt là vươn vai và tập hít thở thật sâu cũng là một biện pháp phòng bệnh hen suyễn và cải thiện cuộc sống.
BS. Đặng Bùi Phương Linh
Hít thở sâu là một biện pháp rất hiệu quả phòng bệnh hen suyễn ở NCT.
