Theo lời kể của các bô lão, ngôi nhà của cụ Nguyễn Thị An tại làng Phú Gia (nay là phường Phú Thượng, quận Tây Hồ) từng là cơ sở cách mạng trong thời kỳ 1941 - 1945. Căn nhà này chính là điểm đến đầu tiên của Bác Hồ cùng đoàn cán bộ từ Chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội sau đó vào nội thành Hà Nội soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập.
Ông Công Ngọc Dũng (cháu nội cụ Nguyễn Thị An) chia sẻ với PV Báo Sức khỏe & Đời sống những kỷ niệm trong ngôi nhà hai lần đón Bác Hồ.
Ấm áp những kỷ vật về Bác
Ngôi nhà và những kỷ vật về Bác Hồ được ông Công Ngọc Dũng giữ gìn chăm sóc cẩn thận chu đáo.
Trong không khí của những ngày mùa thu lịch sử, PV Báo Sức khỏe & Đời sống có dịp trò chuyện cùng ông Công Ngọc Dũng (cháu nội cụ Nguyễn Thị An) trong căn nhà số 6, ngõ 319 đường An Dương Vương. Gần 80 năm trôi qua, những kỷ vật, câu chuyện về Bác dường như còn vẹn nguyên.
Dù ngoài 60 tuổi, nhưng tình yêu với lịch sử, truyền thống gia đình, ông Dũng đã nhận trông coi, quản lý ngôi nhà đặc biệt. Ông bày tỏ: "Tôi luôn thấy may mắn khi được sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng. Được tiếp quản, trông coi ngôi nhà lưu niệm mà cách đây gần 80 năm Bác Hồ đã đến nghỉ ngơi trước khi vào nội thành Hà Nội soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đó là một niềm vinh dự, tự hào rất lớn với tôi và gia đình".
Theo ông Dũng, ngôi nhà được cụ Công Ngọc Lâm và cụ Nguyễn Thị An (là ông bà nội của ông) xây dựng vào năm 1929. Đầu những năm 40 của thế kỷ XX, khi phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, cụ Nguyễn Thị An và ông Công Ngọc Kha (bố ông Dũng) tham gia cách mạng, phục vụ kháng chiến. Ngôi nhà đang ở cũng trở thành địa điểm họp bàn của cán bộ Việt Minh, trong đó có đồng chí Hoàng Tùng (nguyên Bí thư Ban chấp hành Trung ương khóa V).
Ngôi nhà lịch sử tại phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội.
Trải qua bao biến cố lịch sử, đến nay, ngôi nhà năm gian với ba gian chính và hai chái nhà nằm khuất bên trong đê sông Hồng vẫn duy trì kiến trúc cổ.
Nhìn từ cổng vào nhà, nền gạch lát ở sân, những mảng tường rêu phong theo năm tháng, bể nước ở góc sân được xây cách đây gần một thế kỷ đến các hiện vật quan trọng như sập gỗ, trường kỷ nơi Bác Hồ làm việc và nghỉ ngơi đến nay vẫn còn nguyên vẹn.
Bộ tràng kỷ Bác Hồ đã ngồi làm việc trong suốt thời gian ở đây.
Thuộc lòng những trang nhật ký, kỷ niệm do các cụ kể lại, ông Dũng cho hay, ngày 19/8/1945, Hà Nội giành chính quyền và cuộc Tổng khởi nghĩa trong cả nước đang bước vào giai đoạn quyết định. Song tình hình lúc đó rất phức tạp cho nên, từng địa điểm Bác dừng chân, nghỉ ngơi từ Chiến khu Việt Bắc về phải thật an toàn.
"Các cụ kể lại, đồng chí Hoàng Tùng đang trực tiếp tham gia chỉ đạo khởi nghĩa ở ngoại thành Hà Nội đã chọn ngôi nhà này làm điểm dừng chân đầu tiên khi Bác Hồ về Hà Nội. Khoảng 20 giờ ngày 23/8/1945, bố tôi đang cùng một số đồng chí trong UBND lâm thời xã Phú Gia dự họp thì em gái báo về nhà gấp. Vừa về tới cổng, bố thấy có bảo vệ thông báo nay nhà có các đồng chí ở chiến khu về nghỉ ngơi trong một, hai ngày. Đến chiều 25/8/1945, các đồng chí cảm ơn và chào tạm biệt mọi người trong nhà và hẹn có dịp gặp lại", ông Dũng bồi hồi nhớ lại.
Đến ngày 2/9/1945, hòa trong không khí tưng bừng của cả nước, gia đình tôi cũng tiến đến quảng trường Ba Đình dự mít tinh. Dù được nghe giọng nói rất quen, nhưng không ai nhận ra ông cụ dáng cao gầy đứng trên lễ đài đọc Tuyên ngôn Độc lập. "Chỉ đến khi về nhà, đồng chí Hoàng Tùng tiết lộ rõ, mọi người trong nhà mới òa lên, vậy là người ở nhà mình hôm đó chính là Bác Hồ", ông Dũng cho hay.
Bố tôi kể mọi người vừa mừng, vừa tiếc nuối vì không nhận ra Bác Hồ sớm hơn vì ngày đó ai cũng quý Bác, chỉ mong được gặp Bác một lần. Hơn một năm sau, gia đình tôi lại vinh dự được đón Người quay trở lại nhưng với cương vị Chủ tịch nước. Bấy giờ, trên cương vị lãnh đạo, bận trăm công nghìn việc, Bác vẫn dành thời gian về thăm lại gia đình nhà tôi như lời hứa năm xưa. "Bác ở lại làm việc, trò chuyện với mọi người gần hết một ngày", ông Dũng cho biết thêm.
Từ đó đến nay, ngôi nhà cụ Nguyễn Thị An được coi như bảo tàng ký ức, lưu giữ những kỷ niệm in dấu chân Người. Trải qua gần 80 năm, ngôi nhà vẫn được bảo tồn vẹn nguyên trong khuôn viên rộng 187,6m2 với di vật, hiện vật cùng nhiều tài liệu, hình ảnh liên quan đến Hồ Chủ tịch.
Giữ gìn và tiếp nối những giá trị lịch sử
Ông Công Ngọc Dũng bên những vật dụng chứa đựng kỷ niệm của Bác tại căn nhà.
Những đồ dùng Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng vào năm 1945 đến nay vẫn được gìn giữ nguyên vẹn.
Bao năm qua, những kỷ niệm về Bác cứ âm thầm lan tỏa và trở thành niềm tự hào của gia đình ông Dũng. Năm 1996, vợ chồng ông tự nguyện hiến toàn bộ phần đất sân và ngôi nhà lưu niệm cho Nhà nước. Những vật dụng gắn với kỷ niệm khi Bác Hồ về dừng chân năm nào vẫn được gia đình lưu giữ nguyên vẹn cho đến nay.
Đó là bộ tràng kỷ bằng gỗ nơi Bác ngồi làm việc, hai chiếc phản gỗ để Người nghỉ ngơi. Giữa gian nhà, gia đình đặt một chiếc ban thờ có ảnh Bác Hồ, cạnh đó là cờ Đảng, Cờ Tổ quốc và dòng chữ "Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại".
Chiếc máy chữ Chủ tịch Hồ Chí Minh mang từ Chiến khu Việt Bắc về Hà Nội (đây là 1 trong 14 kỷ vật gia đình ông Công Ngọc Dũng được nhà nước tặng để trưng bày tại ngôi nhà đặc biệt này).
Trước sân nhà, cây hoa mộc được trồng từ khi dựng nhà, cũng được ông Dũng nâng niu, chăm sóc đến tận bây giờ, bởi nó gắn với kỷ niệm của nhiều thế hệ trong gia đình với Bác Hồ.
"Ngoài công việc trông nom hàng ngày, tôi trực tiếp làm hướng dẫn viên để tiếp đón các đoàn khách trong và ngoài nước đến thăm ngôi nhà" - ông Dũng chia sẻ.
Theo ông Dũng, động lực để ông làm công việc này chính là niềm tin yêu đối với Bác Hồ và mong muốn lưu giữ lại những kỷ vật, ký ức của cha ông trong những ngày tháng chiến đấu bảo vệ độc lập, tự do cho dân tộc. Từ đó, thế hệ trẻ, du khách thập phương, kể cả người nước ngoài thêm hiểu hơn về dân tộc Việt Nam anh hùng.
Ngoài những kỷ vật vốn có, gia đình ông Dũng còn dành nhiều tâm sức sưu tầm tư liệu, hiện vật về Bác Hồ để trưng bày trong nhà. Như truyền thống, ngày 23/8 hằng năm, cả nhà sẽ họp mặt để ôn lại kỷ niệm về Bác. Gia đình ông vẫn tiếp tục duy trì truyền thống này với niềm tự hào riêng và mong muốn lan tỏa cho mọi người để cùng nhau phấn đấu, học tập làm theo Bác.
Đến nay, ngôi nhà lưu niệm ở phường Phú Thượng đã trở thành địa chỉ đỏ, di tích cách mạng, vinh dự được trao bằng công nhận Di tích lịch sử cấp Quốc gia vào năm 2021.
