Cách trung tâm thành phố 5km, chùa Từ Hiếu tọa lạc tại thôn Dương Xuân Thượng III (phường Thủy Xuân, TP Huế). Ngôi chùa ẩn mình trong một rừng thông trên đồi, với phong cảnh "sơn thủy hữu tình", hoang sơ, thơ mộng.
Vào năm 1843, Hòa thượng Nhất Định đã đến Huế để lập nên "Thảo Am An Dưỡng" để tiếp tục con đường tu hành và nuôi dưỡng mẹ già. Đến năm 1848, Hòa thượng Cương Kỷ đã mở rộng quy mô của chùa, để rồi trong những năm tiếp theo, chùa được trùng tu và chỉnh trang cho hoàn thiện như hiện nay.
Tổng thể khuôn viên chùa lên đến 50.000m2. Phía trước là khung cảnh yên bình với đồi thông tĩnh mịch và khe nước chảy róc rách. Lên cao một chút, trên đồi có tháp Bồ Đề cổ kính được xây dựng từ năm 1896; bao quanh bởi các lăng mộ của các vị phi tần thời chúa Nguyễn.
Bên hông sân chùa có hai lầu bia hình lục giác ở mỗi bên, ghi lại lịch sử xây dựng của chùa Từ Hiếu.
Thuở sơ khai, chùa Từ Hiếu là một am tự mang tên “Thảo Am An Dưỡng” do Hòa thượng Nhất Định khai sơn vào năm 1848. Ông đã chọn đây là nơi để tịnh tu và phụng dưỡng mẹ già.
Tương truyền kể lại rằng, trong một lần mẹ ốm nặng, sư thầy đã không quản ngại khó khăn, bỏ ngoài tai lời đàm tiếu chê bai của người đời, vẫn hết mực hiếu thảo nấu cơm canh thịt cá chăm sóc cho đấng sinh thành dẫu cho mình là một người đi tu và ăn chay trường. Ông ngày ngày lo thuốc thang, đi bộ 5km băng rừng mua cá về nấu cháo tẩm bổ cho mẹ già yếu, bệnh tật, trong khi bản thân vẫn luôn một lòng hướng Phật, ăn chay thanh tịnh.
Sau đó, câu chuyện lan truyền đến nhà vua Tự Đức, ông đã đặc biệt phái người xuống điều tra. Khi biết rõ ngọn ngành, nhà vua hết mực cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của sư Nhất Định nên đã ban cho "Sắc tứ Từ Hiếu tự". Từ đó ngôi chùa có tên là Từ Hiếu và được sử dụng cho đến bây giờ.
Từ lúc xây dựng cho đến nay, chùa Từ Hiếu vẫn luôn giữ được nét tôn nghiêm, trầm mặc vốn có của nó dẫu trải qua biết bao thời gian và nhiều lần trùng tu khác nhau. Không gian của chùa mang đậm kiến trúc xưa từ triều đại vua Tự Đức. Những chi tiết chạm khắc rồng phượng, hiên chùa, cột chùa và mái ngói được thiết kế tỉ mỉ, tạo nên không gian ấn tượng và vô cùng linh thiêng.
Chùa Từ Hiếu là một danh lam thắng tích lâu đời và độc đáo của mảnh đất cố đô Huế.
Hằng năm, ngôi chùa thu hút hàng triệu lượt du khách thập phương ghé đến không chỉ để chiêm bái, thưởng ngoạn phong cảnh mà còn trải nghiệm tìm hiểu về lịch sử, kiến trúc và con người nơi đây. Hơn thế nữa, đây cũng là dịp tìm lại cảm giác an yên, thanh tịnh trong lòng mỗi người.
Ngôi chùa cổ kính này quả thực xứng danh một địa điểm du lịch hiếm có dành cho những người yêu thích thiên nhiên đẹp, yên tĩnh và tìm hiểu lịch sử.
