Vi khuẩn Salmonella là nguyên nhân của hàng loạt vụ ngộ độc thực phẩm quy mô lớn trong những năm qua. Ngộ độc do Salmonella có thể biểu hiện từ nhẹ cho tới rất nghiêm trọng và thậm chí gây tử vong.
Nguồn cơn gây bệnh
Ăn thực phẩm hoặc uống bất kỳ chất lỏng nào bị ô nhiễm một số loại vi khuẩn Salmonella gây ra ngộ độc thực phẩm Salmonella. Người ta thường bị nhiễm bệnh do ăn thực phẩm sống hoặc thực phẩm chế biến sẵn không đảm bảo vệ sinh.
Salmonella thường lây lan khi không tuân thủ rửa tay trước khi ăn hoặc rửa tay không đúng cách sau khi đi vệ sinh. Bệnh cũng có thể lây lan qua tiếp xúc với vật nuôi, đặc biệt là loài bò sát và chim mang khuẩn Salmonella. Người bệnh có nguy cơ nhiễm khuẩn khi tiêu thụ các mặt hàng tươi sống, chưa được nấu hoặc không tiệt trùng đúng cách.
Tác nhân gây ngộ độc thực phẩm Salmonella thường là do: gà hoặc gia cầm khác chưa nấu chín; trứng chưa nấu chín; sữa hoặc nước trái cây không tiệt khuẩn; trái cây, rau quả bị ô nhiễm.
Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ nhiễm Salmonella bao gồm: Có các thành viên trong gia đình bị ngộ độc thực phẩm Salmonella; tiếp xúc với loại bò sát hoặc chim mang khuẩn Salmonella; sống trong các căn hộ tập thể như ký túc xá hoặc các khu công nghiệp, nơi thường xuyên tiếp xúc với nhiều người và tiếp cận với thức ăn chung của nhiều người; khi đi du lịch đến các nước đang phát triển - nơi vệ sinh kém và vệ sinh không đạt tiêu chuẩn; người bị suy yếu hệ miễn dịch cũng sẽ dễ bị nhiễm Salmonella hơn những người khác.
Vi khuẩn Salmonella có thể tồn tại trong nước đá vài tháng và ở nhiều thực phẩm.
Thực phẩm nào có thể bị nhiễm Salmonella?
Bất cứ nguồn thực phẩm tươi sống nào có nguồn gốc động vật như thịt gia súc, gia cầm, các sản phẩm bơ sữa, trứng và hải sản và một số loại trái cây, rau quả đều có thể bị nhiễm Salmonella. Do vậy, mọi người nên tránh ăn những loại thịt gia súc, gia cầm hay trứng sống hoặc chưa được nấu chín, các sản phẩm từ sữa chưa được tiệt trùng.
Quá trình nấu thức ăn chín kỹ có thể tiêu diệt Salmonella. Mặc dù việc rửa rau quả là hết sức cần thiết trước khi chế biến, nhưng hầu như quá trình này không thể loại bỏ được vi khuẩn Salmonella, nhất là trong giai đoạn có dịch bệnh - do vậy, nên vứt bỏ những thực phẩm mà thấy nghi ngờ về độ an toàn. Ngoài ra, khi các chuyên gia cảnh báo mọi người không nên ăn những thực phẩm nhất định trong mùa dịch thì có nghĩa là thực phẩm đó không nên ăn ngay cả khi đã được nấu chín.
Dấu hiệu nhận biết
Các triệu chứng ngộ độc thực phẩm Salmonella thường xuất hiện nhanh chóng, trong vòng 8 -72 giờ sau khi ăn hoặc uống nước bị nhiễm Salmonella. Các triệu chứng điển hình trong giai đoạn cấp tính bao gồm: đau bụng co thắt; ớn lạnh; tiêu chảy; sốt; đau cơ; buồn nôn; nôn; dấu hiệu mất nước (như nước tiểu có màu sẫm, khô miệng và năng lượng thấp); phân có máu. Trẻ em có thể bị mất nước nghiêm trọng chỉ trong 1 ngày và đe dọa đến tính mạng.
Để chẩn đoán nhiễm khuẩn Salmonella, bác sĩ có thể khám thực thể vùng bụng bệnh nhân. Có thể tìm ra dấu hiệu phát ban với các chấm nhỏ màu hồng trên da. Nếu các dấu chấm này đi kèm với sốt cao, có thể cho thấy một hình thức nghiêm trọng của nhiễm khuẩn Salmonella gọi là sốt thương hàn. Bác sĩ cũng có thể làm xét nghiệm máu hoặc cấy phân tìm sự hiện diện Salmonella trong cơ thể người bệnh.
Cách xử trí đúng
Việc điều trị chính cho ngộ độc thực phẩm do Salmonella là bù đắp đủ các chất lỏng và chất điện phân đã mất do bị tiêu chảy. Nên uống nước hoặc các chất lỏng bổ sung. Thêm vào đó, điều chỉnh chế độ ăn uống cho bệnh nhân với các loại thực phẩm dễ tiêu hóa, nên tránh các sản phẩm từ sữa. Người bệnh cần nghỉ ngơi nhiều để chống lại tình trạng nhiễm khuẩn và nhiễm độc.
Với những trường hợp bị nôn không ăn uống được, người bệnh có thể được truyền tĩnh mạch. Trẻ nhỏ cũng có thể cần dịch truyền tĩnh mạch.
Thông thường, không dùng kháng sinh và thuốc để ngăn tiêu chảy. Những phương pháp điều trị này có thể kéo dài “giai đoạn mang khuẩn” và sự nhiễm khuẩn. “Giai đoạn mang khuẩn” là khoảng thời gian trong và sau khi nhiễm khuẩn mà có thể lây nhiễm sang người khác. Bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc để làm giảm các triệu chứng. Trong các trường hợp nặng hoặc đe dọa tính mạng, bác sĩ có thể kê toa kháng sinh đặc hiệu diệt vi khuẩn Salmonella.
Phòng tránh ngộ độc do Salmonella
Để phòng nhiễm độc thức ăn do vi khuẩn Salmonella, khi giết mổ súc vật, tuyệt đối không để phân, lông dây vào thịt và các phủ tạng khác. Lòng phải làm kỹ, rửa sạch, không để lẫn với thịt, phải luộc kỹ và ăn ngay, không nên để dành. Không ăn tiết canh, thịt tái...
Thức ăn dự trữ hoặc còn thừa phải được nấu lại trước khi ăn. Cần cảnh giác với những món nguội như thịt đông, patê, giò, chả... vì rất dễ bị nhiễm khuẩn. Nếu có điều kiện, nên cất giữ thực phẩm trong tủ lạnh. Với thức ăn để dành, sau khi nấu chín, để nguội, nhớ cho vào tủ lạnh ngay, chậm nhất là 4 giờ sau khi nấu xong. Thức ăn chín đã lấy ra khỏi tủ lạnh thì phải ăn ngay, không để quá 4 giờ. Khi đi ăn ở ngoài (ăn quán, cơm bụi, hàng rong, quà vặt, ăn chè, sinh tố... ở các quán cóc ven đường) cần chú ý không ăn ở những quán quá ẩm thấp, bụi bẩn, bàn ghế, bát đũa không sạch sẽ.