Bộ LĐ-TB&XH tổ chức cho thấy, hiện tiền đóng Bảo hiểm xã hội (BHXH) trong 28 năm của một người lao động chỉ đủ trả lương hưu cho người này trong vòng 8 năm. Mà về cơ bản, nguyên tắc định phí BHXH phải đảm bảo người lao động đóng BHXH 40 năm để được hưởng lương hưu trong 20 năm.
Tính đến hết tháng 10 năm 2017, đã có hơn 14,6 triệu người (30,4% lực lượng lao động trong độ tuổi, 27% lực lượng lao động trong và ngoài độ tuổi) tham gia BHXH; 10,31 triệu người (chiếm 21,5% số lao động trong độ tuổi) tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Hằng năm, có từ 4 - 5 triệu lượt người được hưởng các chế độ BHXH ngắn hạn và khoảng 150.000 người hưởng mới các chế độ BHXH dài hạn; gần 3 triệu người cao tuổi được hưởng lương hưu và BHXH hằng tháng… Tại hội thảo chia sẻ về những vấn đề dẫn tới khả năng mất cân đối quỹ hưu trí, tử tuất trong dài hạn, Vụ trưởng Vụ BHXH, Bộ LĐ-TB&XH Phạm Trường Giang nhận định, tình trạng nghỉ hưu sớm trong điều kiện tốc độ già hóa dân số của nước ta ngày càng tăng, đang và sẽ là một gánh nặng lớn cho Quỹ BHXH.
Làm rõ về nhận định này, ông Phạm Trường Giang cho biết, hiện tuổi hưu trung bình của nước ta là 54,1 tuổi, trong đó nam là 55,6 tuổi (so với quy định là 60 tuổi) và nữ là 52,6 tuổi (so với quy định là 55 tuổi). Trong khi đó, tuổi thọ bình quân của người nghỉ hưu (kỳ vọng sống sau tuổi nghỉ hưu) hiện nay là 78,8 tuổi. Như vậy, thời gian hưởng lương hưu từ Quỹ BHXH trung bình của mỗi người vào khoảng 24,7 năm. “Tuy nhiên, tiền đóng BHXH trong 28 năm của một người lao động chỉ đủ trả lương hưu cho người này trong vòng 8 năm. Mà về cơ bản, nguyên tắc định phí BHXH phải đảm bảo người lao động đóng BHXH 40 năm để được hưởng lương hưu trong 20 năm”, ông Phạm Trường Giang nói.
Bên cạnh đó, đặt trong sự so sánh với các quốc gia khác như Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Trung Quốc, Indonesia... thì hiện nay tỉ lệ giữa tổng mức hưởng trên tổng mức đóng BHXH của Việt Nam là quá cao: Tổng mức đóng khoảng 22% nhưng hưởng tới tối đa là 75%.
Đồng quan điểm trước những lo ngại của Bộ LĐ-TB&XH về khả năng mất cân đối quỹ hưu trí, tử tuất trong dài hạn, Trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam Điều Bá Được đưa ra một số đề xuất cải cách chính sách BHXH như: Mở rộng diện bao phủ BHXH theo hướng người sử dụng lao động trả tiền lương cho người lao động theo quy định của pháp luật căn cứ trên việc hạch toán vào giá thành sản phẩm, hàng hóa hoặc dịch vụ; người lao động đóng BHXH bắt buộc trên tổng thu nhập; người lao động có tuổi từ đủ 15 trở lên có thu nhập từ quan hệ lao động phải tham gia BHXH bắt buộc.
Ông Được cũng nêu rõ, tỉ lệ bao phủ BHXH hiện nay còn thấp, mục tiêu đến 2020 có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH theo Nghị quyết 21-NQ/TW là hết sức khó khăn, tiềm ẩn nguy cơ mất cân đối quỹ hưu trí trong dài hạn. Mặt khác, tốc độ già hoá dân số diễn ra rất nhanh sẽ gây áp lực lớn đối với việc đảm bảo an sinh xã hội trong tương lai gần...
Cũng theo Phó Thủ tướng, không có nước nào trên thế giới mà người tham gia BHXH đóng ít lại hưởng nhiều như ở Việt Nam. Đặc biệt, Việt Nam lại có đặc thù khác các nước khác khi vẫn có những đối tượng được Nhà nước đóng BHXH, đơn cử như 1,3 triệu người nghỉ hưu trước năm 1995 và rất đông các đối tượng chính sách khác. Muốn cải cách chính sách BHXH thành công, chúng ta phải có quyết tâm chính trị cao và có sự đồng lòng của toàn xã hội…
Với thực trạng hiện nay, Phó Thủ tướng xác định, Việt Nam là một quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh, tỉ trọng lao động phi chính thức lớn và sẽ gặp phải nhiều thách thức khi xây dựng hệ thống BHXH. Trên cơ sở nhận định những tồn tại trong triển khai chính sách BHXH, Phó Thủ tướng yêu cầu các cơ quan liên quan tập trung khắc phục nhanh các hạn chế, yếu kém, tiếp tục đẩy mạnh cải cách chính sách BHXH như một công cụ quan trọng góp phần thực hiện hiệu quả chính sách an sinh xã hội và phát triển bền vững.