Đó là chia sẻ của NSND Doãn Châu - nguyên Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam về cặp vợ chồng nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh. 28 năm về trước, ngày 29/8, vợ chồng nghệ sĩ tài hoa Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh đã qua đời bởi tai nạn ôtô tại Hải Dương, đặc biệt trên chuyến xe năm ấy có cả NSND Doãn Châu và gia đình ông.
Nhân 28 năm ngày mất Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh, PV báo Sức khỏe&Đời sống đã tìm gặp NSND Doãn Châu, người bạn thân thiết cả về nghệ thuật lẫn đời thường của gia đình Lưu Quang Vũ lúc sinh thời để nghe NSND Doãn Châu kể lại những câu chuyện còn ít người biết về Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh.
Thưa NSND Doãn Châu, là người chứng kiến tai nạn của gia đình người bạn thân Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh năm xưa, ông có lẽ rất đau xót?
Gia đình nghệ sĩ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh (Ảnh tư liệu)
NSND Doãn Châu: Tôi buồn lắm, tiếc lắm, càng ngày tôi càng tiếc vì sự ra đi đột ngột của họ. Tôi đã bỏ làm nghệ thuật sân khấu mấy năm sau khi họ qua đời. Lúc đó, tôi nghĩ rằng không biết đến bao giờ đất nước ta lại có một tài năng kịch như Lưu Quang Vũ và tâm hồn thơ như Xuân Quỳnh. Quả thật trong suốt 28 năm qua, tôi chưa hề thấy một bóng dáng nhà viết kịch nào có thể sánh vai được Lưu Quang Vũ.
Lưu Quang Vũ là người yêu thơ ca, lúc đi bộ đội từng làm thơ và bị thủ trưởng bắt phạt vì trong chiến tranh ác liệt như vậy không cho phép người lính mơ mộng nhiều nhưng ông vẫn say mê thơ ca như một phần không thể thiếu của cuộc sống này. Điều đặc biệt, ông ấy chưa hề được đào tạo một ngày nào về văn chương, về nghệ thuật nhưng cứ cầm bút là viết, viết say mê như sinh ra chỉ để viết mà thôi. Trong vòng có 8 năm đến với kịch, ông ấy đã để lại 53 vở mà hầu như đều là những tác phẩm kinh điển. Nhiều lúc tôi nghĩ ở Quang Vũ, tài năng là do thiên bẩm và sự phấn đấu nỗ lực không ngừng của bản thân ông ấy.
Ấn tượng của ông về cách sống, tình yêu nghệ thuật của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh?
NSND Doãn Châu: Bản thân tôi cho rằng đó không là lối sống riêng mà đó là lối sống của cả thế hệ chúng tôi. Thời đó, vợ chồng yêu nhau và luôn dành sự trân trọng cho nhau. Tất nhiên chưa có trái tim “chia ba phần tươi đỏ” như Tố Hữu nhưng ở Quang Vũ luôn có hai “phần” dành cho nghệ thuật và người vợ yêu quý của mình.
Tôi và Lưu Quang Vũ cùng thời làm nghệ thuật với lứa Thế Anh, Đoàn Dũng... Đến nay đã thấm thoát vài chục năm nhưng chúng tôi vẫn chơi rất thân và luôn dành sự thủy chung, tôn trọng dành cho nhau. Đó là lối sống chắc, sống có tình chứ không phải lối sống chậm, sống nhanh.
Là người bạn thân của gia đình nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh, ông nhận thấy tình cảm của họ dành cho nhau qua cử chỉ, hành động hoặc những tác phẩm nghệ thuật như thế nào?
NSND Doãn Châu: Tôi và Vũ thường xuyên có những chuyến lưu diễn, vì vậy chúng tôi rất hiểu nhau. Mỗi khi Vũ có sự thay đổi thái độ với Xuân Quỳnh và với các con là tôi biết rất rõ. Tất nhiên, Vũ là người đẹp giai, có tài thế nên có rất nhiều người phụ nữ hâm mộ, theo đuổi nhưng Vũ luôn dành trái tim trọn vẹn của mình cho Quỳnh mà thôi.
Xuân Quỳnh nổi tiếng là nhà thơ của tình yêu, Lưu Quang Vũ tuy xuất chúng ở bộ môn kịch nhưng thơ ông cũng rất sâu sắc nên ở họ tình yêu dành cho nhau qua thơ ca là rất cảm động. Những bức thư gửi từ Liên Xô về, các bài thơ từ Sài Gòn ra của Vũ dành cho Quỳnh và ngược lại có thể khiến người đời ghen tị. Những bài thơ tình đó đã có mặt trong cuốn sổ tay gối đầu giường của rất nhiều cặp tình nhân thời bấy giờ.
Ông có thể chia sẻ cuộc sống hôn nhân của Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh từ những gì ông đã bắt gặp ở họ?
NSND Doãn Châu ở tuổi 80.
NSND Doãn Châu: Quang Vũ đã đem tình yêu đầu đời của mình dành cho Tố Uyên. Cô ấy trẻ lắm! Có 16 - 17 tuổi thôi. Họ lấy nhau, có được đứa con nhưng càng đến thời kì chín chắn ở họ lại có những cái bất đồng làm cho hạnh phúc gia đình nhanh chóng tan vỡ.
Xuân Quỳnh đã lấy chồng và có một người con riêng, mặc dù chồng cũ là người rất tốt nhưng họ lại không hợp nhau, nảy sinh mâu thuẫn và dẫn đến chia tay.
Xuân Quỳnh hơn tuổi Quang Vũ, hai người làm bạn văn chương của nhau. Chính vì vậy, ở họ có một sự đồng điệu về tâm hồn và tình yêu đến khi nào không biết. Ban đầu, gia đình hai bên ngăn cản do cùng chung sống ở khu tập thể sẽ không tránh khỏi va chạm không đáng có. Nhưng rồi họ quyết tâm về sống cùng nhau và thành quả của hạnh phúc ấy không gì khác chính là đứa con trai tên Lưu Quỳnh Thơ (đã mất).
Ở chung khu tập thể, giữa các mối quan hệ con chung, con riêng phức tạp nhưng với Vũ và Quỳnh là những người có văn hóa thì chuyện đó cũng diễn ra một cách hòa thuận, êm đềm. Chồng cũ của Quỳnh vẫn thường dạy nhạc cho cháu Thơ, Quỳnh thì chăm sóc con riêng của chồng như con đẻ. Họ sống với nhau không hề có điều tiếng gì. Đó là một hiện tượng rất hiếm có trong xã hội.
Về ở với nhau trong căn nhà chưa đầy 10 mét vuông mà toàn sách với sách. Nhà tôi với nhà Vũ chỉ có con trai nên quần áo cháu lớn mặc chật lại để lại cho cháu bé. Thậm chí, có những bữa bún chả thì các con tôi coi như là đại tiệc. Cuộc sống đói khổ cứ qua đi nhưng đó là cái khổ chung của cả dân tộc thời bao cấp. Chính cái nghèo đói đã khiến Lưu Quang Vũ cầm bút, cầm bút để vượt qua nghèo đói và cũng là để khẳng định bản thân mình.
Trân trọng cảm ơn NSND Doãn Châu về cuộc trò chuyện này!