Sẽ kết thúc tất cả nếu thế hệ sau quên hết, nhưng may thay vẫn còn ký ức, sử sách, tư liệu. Thêm nữa, những nghĩa trang liệt sĩ xã nào cũng có hay những rừng mộ ở Quảng Trị, Trường Sơn, Vị Xuyên… Những tượng đài lớn nhỏ rải rác khắp mảnh đất chữ S này sẽ nhắc nhở thế hệ mai sau.
Với mỗi gia đình chiến tranh để lại những thương tật, những ngậm ngùi tiếc thương cả đời cho những người còn sống. Không hề khó để thấy hầu hết trong các gia đình Việt luôn có một vị trí trang trọng mà trên đó có thể sẽ có một bức hình đen trắng, loang lổ, ố vàng với nụ cười rất tươi và tấm bằng Tổ quốc ghi công trang trọng…như một cái gì đó còn lại với người đang sống. Họ - những liệt sĩ.
Cuộc chiến đi qua những người nằm xuống để lại nỗi nhớ khôn nguôi cho người ở lại, nhưng cũng có những người khi cuộc chiến kết thúc để lại chiến trường một phần xương máu của mình. Họ là những thương bệnh binh.
Tôi có người bà con gần là thương binh nặng, thân thể bầm dập, thương tích đầy người nhưng ông lại có được phần hồn của văn thơ nên cuộc sống cũng được tươi mát phần nào. Ông có tác phẩm được xuất bản, có mảnh vườn, tủ sách khá đồ sộ, vợ con tạm ổn… Thế nhưng những ký ức, những ám ảnh về cuộc chiến thảm khốc cho đến bây giờ đeo bám ông. Có nhiều đêm ông kêu hét làm hàng xóm bừng tỉnh, những tiếng thất thanh trong đêm đã nhiều năm nên hàng xóm cũng quen và chỉ biết thương cảm: "trực thăng đến đấy, chạy đi". Nhiều khi ăn cơm, uống rượu ông lại dưng dưng nhớ về đồng đội đã nằm xuống…
Họ đã may mắn được trở về nhà nhưng chiến tranh đến bây giờ vẫn đeo đẳng. Đáng thương, đáng nể phục là vậy. Trong thời bình, họ rắn rỏi, ngoan cường, nhiều tài lẻ. Đôi lúc hơi công thần, nóng nảy nhưng nhìn chung vẫn là chỗ dựa về đạo đức, gia phong, tinh thần cho các gia đình, cho con cháu. Bố mẹ vợ tôi, một thương binh, một thanh niên xung phong, không cần con cháu cũng chẳng có osin mà tự chăm sóc nhau. Cuộc sống giản dị, nhiều màu sắc thời bao cấp diễn ra hàng ngày, có được các cấp thăm hỏi tặng quà vào những ngày này…
Chúng ta làm sao thấm hết được nỗi đau cuộc chiến cũng chẳng làm sao chăm sóc hết, bù đắp được cho xứng đáng những gia đình liệt sĩ, thương bệnh binh, gia đình của họ. Luôn ghi lòng, tạc dạ, tri ân, tưởng nhớ!
