Tiềm năng dồi dào và bước đầu chuẩn hóa chất lượng
Việt Nam đã xây dựng được mạng lưới bảo tồn nguồn gene và trung tâm nghiên cứu giống cây thuốc trải dài trên cả nước, lưu giữ và bảo tồn 1.531 nguồn gene thuộc 884 loài cây thuốc, trong đó có nhiều loài đặc hữu và quý hiếm như Sâm Ngọc Linh.
Theo TS. Trần Minh Ngọc, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền, Bộ Y tế, Việt Nam đã từng bước xây dựng được mạng lưới bảo tồn nguồn gene và trung tâm nghiên cứu giống cây thuốc trong cả nước, trải dài ở các vùng sinh thái.
Tổng diện tích phát triển cây dược liệu toàn quốc đạt 357.178 héc-ta.
Tổng diện tích phát triển cây dược liệu toàn quốc đạt 357.178 héc-ta, với diện tích trồng dưới tán rừng chiếm 220.178 héc-ta, thể hiện sự phát triển bền vững gắn liền với rừng. Công tác chuẩn hóa chất lượng bước đầu đạt kết quả tích cực, với trên 150 quy trình kỹ thuật nuôi trồng, chăm sóc, chế biến được xây dựng và ban hành. Đặc biệt, việc áp dụng tiêu chuẩn GACP-WHO đang được đẩy mạnh với 76 vùng trồng đã được Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận. Ông Ngọc nhấn mạnh thêm, thị trường dược ở Việt Nam được đánh giá là lớn thứ hai ở Đông Nam Á, mở ra tiềm năng phát triển nội địa và xuất khẩu rất lớn.
Cơ chế, chính sách: đòn bẩy chiến lược
Phát triển dược liệu là một nhiệm vụ chiến lược được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Nghị quyết số 20 (năm 2017) và Nghị quyết số 81 (năm 2023) đều xác định rõ mục tiêu ưu tiên phát triển dược liệu quý hiếm, hình thành các vùng chuyên canh tập trung, chuỗi liên kết sản xuất và giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn ngoại nhập.
Chính phủ cũng ban hành nhiều cơ chế khuyến khích đầu tư thông qua chính sách tín dụng ưu đãi cho vay đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý.
Theo TS. Trần Minh Ngọc, lần đầu tiên phát triển dược liệu được quan tâm đầu tư nguồn lực từ ngân sách nhà nước và chính sách tín dụng thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, với mục tiêu hình thành chuỗi giá trị và góp phần giảm nghèo bền vững. Các cơ chế này nhằm huy động các thành phần kinh tế đầu tư vào lĩnh vực nuôi trồng, sơ chế, chế biến và bảo quản dược liệu.
Những hạn chế cần vượt qua và định hướng phát triển
Mặc dù có chính sách hỗ trợ và tiềm năng lớn, ngành dược liệu Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều hạn chế căn bản: sản xuất vẫn còn manh mún, tự phát, thiếu liên kết vùng và liên kết chuỗi giá trị; khả năng chế biến sâu còn rất hạn chế do thiếu đầu tư công nghệ, khiến sản phẩm thiếu sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Để giải quyết những tồn tại này, định hướng phát triển cần tập trung vào: Hoàn thiện cơ chế, chính sách để khuyến khích các tập đoàn, doanh nghiệp lớn tham gia đầu tư vào việc xây dựng vùng nguyên liệu tập trung quy mô lớn theo tiêu chuẩn GACP-WHO. Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công nghệ để nâng cao chất lượng giống, tối ưu hóa quy trình trồng trọt và chế biến sâu, hướng tới các sản phẩm đạt tiêu chuẩn GMP-WHO. Song song với đó, tăng cường xúc tiến thương mại, xây dựng và quảng bá thương hiệu dược liệu Việt Nam trên trường quốc tế.
