KỲ I: CÔNG DỤNG ĐA NĂNG
Ngày 8/7/2016, Nguyễn Thùy Tr., 32 tuổi, đến khám chỗ chúng tôi với một tâm trạng hết sức nặng nề.
Chị Thùy Tr. cho biết, đã gần 1 tháng nay, chị bị táo bón khá nghiêm trọng. Dạo đầu, 1 ngày chị còn đi đại tiện 1 lần. Nhưng chết nỗi, phân của chị rất cứng. Lần nào đi đại tiện chị cũng bị rát hậu môn. Sau đó thì đến giai đoạn chảy máu. Chị quan sát thấy cả những giọt máu tươi rơi xuống phân. Càng chảy máu, càng đau và ngặt nỗi, thời gian đi đại tiện bị kéo dài dần ra. Thời gian đi đại tiện từ 1 ngày 1 lần thành 2 ngày rồi 3 ngày mới đi 1 lần. Mỗi lần đi đại tiện thực như thảm kịch bởi vừa đau, vừa cứng, vừa khó ra, lại vừa có máu chảy.
Chị Thùy Tr. cũng đã đi khám và uống một vài thứ nọ thứ kia theo lời mách nhưng thấy chưa hiệu quả. Chị rất lo sợ không biết mình bị làm sao.
Sau khi thăm khám bên ngoài, soi bằng mỏ vịt, chúng tôi chỉ thấy một vài búi trĩ nhỏ, chưa nghiêm trọng. Nhằm xác định sâu hơn, chúng tôi cho chị đi nội soi đại tràng, không phát hiện bất thường gì. Chúng tôi rất yên tâm kết luận chị chỉ bị rối loạn chức năng đại tràng khiến cho đại tràng hấp thu quá nhiều nước và phân trở nên cứng táo. Chị chỉ bị táo bón đơn thuần.
Chất xơ ăn vào, có thể bạn không những không hấp thu mà còn tiêu hao dinh dưỡng
Chúng tôi quyết định hướng dẫn chị sử dụng chất xơ dạng uống liều cao tấn công. Thời gian chị dùng thử là 1 tuần với hy vọng 1 tuần chị sẽ đi đại tiện từ 3 - 4 lần. Thực tình, chúng tôi không trong mong nhiều lắm vào phác đồ điều trị thử đầu tiên này.
Tuy nhiên, đúng 1 tuần sau tái khám, chị Thùy Tr. thông báo là đại tiện được 4 lần, 1 tin hết sức tốt đẹp. Chị cũng cho biết, uống chất xơ, đi đại tiện cũng đỡ đau hơn. Cùng với một số thuốc co búi trĩ và thuốc cầm máu, chị đã đáp ứng ngoài mong đợi của chúng tôi với chất xơ. Điều mừng là nhờ có chất xơ mà chị đã rũ bỏ hoàn toàn việc bắt buộc phải dùng thuốc.
Nhìn ở khía cạnh phi dinh dưỡng, chất xơ đem lại nhiều giá trị cho sức khỏe. Những giá trị đó là gì vậy?
Chữa táo bón
Công dụng của một thứ đi vào hệ tiêu hóa, đương nhiên đầu tiên hệ tiêu hóa phải được thừa hưởng. Điều chúng tôi muốn nói ở đây, chất xơ có thể giúp bạn chống lại táo bón và phủi tay với bệnh này. Như trường hợp của chị Thùy Tr. ở trên, chúng tôi đã không cần phải dùng đến thuốc đã giải quyết được vấn đề.
Công dụng chống táo bón của chất xơ đa phần thuộc về chất xơ không hòa tan. Có một điều khá hay nhầm lẫn, đó là, người ta hay phóng đại tác dụng của chất xơ hòa tan. Và đâu đâu cũng ghi nhãn chất xơ hòa tan với một niềm rất đỗi tự hào. Song kỳ thực, nếu chỉ có chất xơ hòa tan thì việc chống táo bón sẽ không thành công.
Tại sao lại thế? Vì đa phần chất xơ hòa tan là chất xơ có khả năng tạo nhầy và nhớt, chúng không được tiêu hóa ở ruột non nhưng lại có thể được tiêu hóa ở ruột già nhờ quá trình lên men. Nếu như vậy thì đến đoạn tạo ra phân, chất xơ không còn là chất xơ nữa. Chất xơ hòa tan đã không kịp làm nhiệm vụ của mình thì đã biến mất.
Trái lại, đa phần chất xơ không hòa tan là những chất xơ không thể bị lên men. Chúng không thể bị tiêu hóa ở ruột già. Vì thế, chúng làm tăng khối lượng phân, tăng lượng nước ở trong phân. Tăng khối lượng phân nên đường ruột sẽ co bóp, phân sẽ nhanh được thải bỏ ra ngoài mà không bị cô đặc thêm. Tăng lượng nước trong phân làm phân mềm, nhão và dễ đi. Táo bón được giải quyết. Chỉ cần ăn mỗi ngày chừng 10 gam chất xơ không hòa tan bạn đã thu được tác dụng này.
Hô biến béo phì
Chất xơ không có giá trị cung cấp chất dinh dưỡng. Nên ăn vào, cơ thể bạn sẽ không thu được dinh dưỡng thêm. Trái lại, bạn còn phải mất công thải bỏ nó. Dinh dưỡng thu thêm thì không có, dinh dưỡng tiêu hao thì lại có, điều đó giúp bạn giảm béo.
Chất xơ làm đường máu tăng lên chậm
Nhưng nếu chỉ có như thế thì có lẽ, đến tết năm sau, bạn cũng chưa giảm béo được. Tác dụng giảm béo còn đến từ mấy cách thức sau:
Chất xơ không được tiêu hóa, chúng lại có xác to (tức là phần bã to), chiếm đầy dạ dày của bạn. Bạn cảm thấy no và không ăn thêm được. Bạn giảm béo bước 1.
Khi ăn chất xơ, chúng tạo nhầy với dịch ruột. Sự nhầy nhớt này làm giảm khả năng hòa tan của các chất dinh dưỡng. Chúng không hấp thu được trọn vẹn. Bạn giảm béo được bước 2.
Chất xơ có khả năng tạo nhầy. Nhầy sẽ kết hợp với men tiêu hóa của ruột non, giảm hoạt tính của men này, khiến cho hiệu lực tiêu hóa bị giảm. Thức ăn loại tiêu hóa được cũng sẽ bị thải bỏ giống như chất xơ, vốn là thức ăn không tiêu hóa được. Bạn giảm béo được bước 3.
Người ta nghiên cứu và thấy rằng, chỉ cần giữ nguyên chế độ ăn hàng ngày (nếu giảm được thì quá tốt), thêm 14 gam chất xơ, bạn sẽ tự tin giảm được 10% giá trị năng lượng của bữa ăn trong ngày hôm đó. Giá trị năng lượng này gần bằng 15 phút chạy bộ với tốc độ trung bình.
Ví dụ cho rõ, nếu hằng ngày bạn ăn khoảng 2.000kcal. Nếu giả sử, bạn quá nghiện thực phẩm và không giảm được, nhưng nếu thêm 14 gam chất xơ, ngày hôm đó bạn sẽ chỉ thu lượm được 1.800kcal. Mặc dù thực tế đưa vào 2.000kcal. Bạn giảm được 200kcal-quá lý tưởng cho công cuộc giảm cân. Nhưng bạn lưu ý là chỉ có chất xơ hòa tan mới thu được tác dụng này.
Thanh toán mỡ máu cao
Bạn không béo mà vẫn mỡ máu cao? Bạn chần chừ việc dùng thuốc? Không vấn đề gì, hãy để bác sĩ hướng dẫn sử dụng chất xơ cho bạn. Chất xơ có thể giúp bạn khắc phục được rối loạn mỡ máu mà có thể chưa cần sờ tới viên thuốc nào.
Thật vậy. Khi chất xơ tạo dạng nhầy kiểu gel, chúng sẽ ức chế men tiêu hóa lipase, một enzym không thể thiếu cho tiêu hóa dầu mỡ. Không có đủ lipase ở dạng hoạt hóa, chất dầu mỡ không thể được tiêu hóa và đương nhiên không thể được hấp thu. Mỡ máu cao sẽ thành mỡ máu bình thường.
Chất xơ tạo nhầy với dịch ruột, chúng làm giảm khả năng nhũ tương với dịch mật của triglycerid và cholesterol. Nếu không nhũ tương được, bạn có ăn lòng đỏ trứng gà, vốn là một thực phẩm rất giàu cholesterol, cũng vậy thôi bởi cholesterol kém bị tiêu hóa khi có mặt chất xơ. Mỡ máu cao lại được giảm thêm lần nữa.
Khi có mặt chất xơ, chất xơ cuộn cholesterol vào trong đó. Lúc này, kể cả cholesterol đã được tiêu hóa thì cũng không được hấp thu hoàn toàn. Chúng bị chất xơ bắt giữ và không cho thẩm thấu qua. Bạn có lỡ ăn vào nhiều cholesterol hơn tí chút, bạn cũng không cần quá bận tâm. Vì đằng nào nó cũng “ra” theo chất xơ mà thôi. Mỡ máu cao tiếp tục được khống chế.
Chỉ cần ăn chế độ ăn giàu chất xơ trong vòng 1 tháng đến 3 tháng, bạn có thể tự giúp cơ thể mình giải quyết vấn đề mỡ máu. Tất nhiên, nồng độ cholesterol máu và triglycerid máu của bạn phải ở mức tương đối. Nếu cao quá, chất xơ không thể ra tay được.
Kéo thấp đường huyết
Khi điều trị bệnh nhân đái tháo đường, một trong các mục tiêu bác sỹ rất muốn đó là làm chậm lại tốc độ tăng đường huyết sau ăn. Bởi bữa ăn dù có cắt giảm thế nào, nhóm thức ăn có chứa đường và tinh bột không thể không có. Mà có thì ắt đường máu cao vì chúng sẽ được biến thành đường ở trong ruột và hấp thu vào máu. Nếu làm chậm lại tốc độ tăng đường máu thì kể như bác sĩ sẽ rất vui.
Chất xơ có khả năng này. Người ta nghiên cứu và thấy rằng, chất xơ có khả năng làm giảm hoạt lực men tiêu hóa tinh bột là amylase. Men này có tác dụng phân hủy tinh bột thành đường glucose và maltose. Những phân tử đường này sẽ làm đường máu tăng rất nhanh. Nhưng nếu có chất xơ, hoạt lực amylase không còn mạnh mẽ, phân tử đường glucose và maltose được giải phóng ra từ từ. Kiểu như chất xơ là kho giữ đường ăn vào và nhả ra từ từ cho ruột. Vì thế, đường máu tăng lên chậm.
Chất xơ không chỉ làm giảm hoạt lực men mà còn giảm sự hòa tan tinh bột. Điều này rất có ý nghĩa. Tinh bột vốn là một phân tử có khả năng tan trong nước. Sự tan trong nước cũng là một điều kiện sống còn để chúng có thể được tiêu hóa. Nhưng không may cho tinh bột, chất xơ đã tạo gel ngay khi chúng (tinh bột chất xơ) vừa xuống ruột. Sự tạo gel này làm giảm độ hòa tan của tinh bột đáng kể. Tinh bột đã không được tiêu hóa đầy đủ hay nói một cách chính xác tinh bột đã không được tiêu hóa kịp thời với tốc độ nhanh nhất có thể. Vì thế, sẽ phải mất một thời gian nhất định thì tinh bột mới được tiêu hóa đến cùng và đương nhiên cũng phải mất một thời gian nhất định thì đường máu mới lên. Khi đó, cơ thể người đái tháo đường đã điều tiết được đường máu rồi.
Chất xơ còn nhiều tác dụng khác nữa: giữ da đẹp, phòng ung thư đại tràng, ngừa tăng huyết áp, dự phòng nhồi máu cơ tim, đột qụy não.
Với những công dụng như vậy, có lẽ, việc dùng thêm một chút chất xơ sẽ không là điều quá khó khăn.
KỲ II: AI KHÔNG NÊN DÙNG CHẤT XƠ?