Nga vừa tung ra máy bay không người lái cảm tử Shahed-238 với động cơ phản lực – loại UAV nhanh đến mức Ukraine gần như không thể đánh chặn hiệu quả.
Với tốc độ cao và khả năng tấn công chính xác, dòng UAV này đang tạo ra áp lực ngày càng lớn lên hệ thống phòng không vốn đã căng thẳng của Ukraine.
UAV cảm tử Shahed-238 của Nga. (Nguồn: RIA Novosti)
Từ tháng 9/2022, Nga bắt đầu sử dụng UAV cảm tử Shahed-136 do Iran sản xuất, loại UAV cánh quạt giá rẻ, chuyên thực hiện các cuộc tấn công tầm xa vào cơ sở hạ tầng của Ukraine. Tuy nhiên, do tốc độ bay chậm và quỹ đạo dễ đoán, loại UAV này dần trở nên dễ bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng không tầm thấp như hỏa lực mặt đất và tên lửa vác vai.
Để khắc phục hạn chế đó, cuối năm 2023, Iran giới thiệu Shahed-238 – phiên bản UAV sử dụng động cơ phản lực Tolou-10/13, cho tốc độ bay vượt trội. Nga nhanh chóng tiếp nhận, cải tiến mẫu UAV này thành Geran-3 và đưa vào sản xuất nội địa, tạo nên một bước nhảy vọt trong năng lực tấn công không người lái.
Shahed-238 vẫn giữ thiết kế khí động học dạng cánh tam giác như người tiền nhiệm Shahed-136, nhưng phần thân sau đã được thay đổi để tích hợp cửa hút gió động cơ tua-bin phản lực. Ngoài ra, lớp vỏ ngoài được sơn đen có thể nhằm mục đích giảm khả năng quan sát bằng mắt thường trong các cuộc tấn công ban đêm.
Hiện tại, loại UAV này có 3 biến thể chính. Một biến thể sử dụng hệ thống dẫn đường quán tính kết hợp với GPS/GLONASS để nhắm tới các mục tiêu cố định.
Biến thể thứ hai được trang bị đầu dò quang điện tử/hồng ngoại, có thể phát hiện và nhắm vào các vật thể sinh nhiệt như xe cơ giới.
Biến thể còn lại sử dụng đầu dò radar để truy tìm và tấn công các hệ thống phòng không có phát xạ. Nhờ sự đa dạng này, Shahed-238 có thể tấn công nhiều loại mục tiêu, từ tĩnh đến di động và trong nhiều điều kiện khác nhau.
Nga cũng đã thay thế nhiều linh kiện phương Tây trên UAV này bằng các thành phần do Trung Quốc sản xuất để né tránh các lệnh trừng phạt. Ăng-ten định vị vệ tinh CRP tám kênh và vi mạch của Beijing Microelectronics hiện được tích hợp để thay cho các bộ vi xử lý của Mỹ như XILINX Kintex-7. Việc sử dụng linh kiện thương mại có sẵn cũng đặt ra lo ngại về khả năng quân sự hóa công nghệ dân dụng.
Tác động của Shahed-238 đối với phòng không Ukraine là rất rõ rệt. Khác với Shahed-136 bay thấp và chậm, UAV phản lực này có tốc độ và độ cao vượt trội, khiến các hệ thống phòng không tầm ngắn như MANPADS và pháo phòng không trở nên kém hiệu quả.
Nếu như Ukraine từng đạt tỷ lệ đánh chặn từ 80 đến 83% đối với UAV cánh quạt nhờ mạng lưới cảm biến âm thanh và tác chiến điện tử, thì với Shahed-238, họ buộc phải sử dụng các tên lửa đánh chặn đắt tiền từ hệ thống phòng không tiên tiến như Patriot, vốn có chi phí lên đến 4 triệu USD cho mỗi lần phóng.
Việc buộc phải dùng đến các hệ thống phòng không chiến lược để phá hủy một UAV giá rẻ khiến Ukraine gặp áp lực lớn về tài chính và nguồn lực, đồng thời làm tăng nguy cơ để lọt các tên lửa nguy hiểm hơn vào không phận.
Hiện Nga đang sản xuất UAV Geran-3 tại Đặc khu kinh tế Alabuga, thể hiện nỗ lực chuyển từ phụ thuộc vào nguồn cung Iran sang tự chủ sản xuất. Tính đến năm 2024, Nga đã nâng sản lượng lên khoảng 440 UAV mỗi tháng và đặt mục tiêu chế tạo 6.000 đơn vị Shahed-136/Geran-2 trong năm 2025.
Mặc dù chi phí sản xuất của Shahed-238 cao hơn, khoảng 150.000 USD mỗi chiếc so với khoảng 50.000 USD của Shahed-136, nhưng nó vẫn rẻ hơn rất nhiều so với tên lửa hành trình, cho phép Nga duy trì các chiến dịch tấn công quy mô lớn với chi phí thấp hơn.
Thêm vào đó, Nga còn sản xuất UAV mồi nhử Gerbera với số lượng lên tới 50 chiếc mỗi ngày nhằm áp đảo các radar và bắn cạn kho tên lửa đánh chặn của đối phương.
Loại UAV này cũng minh họa cho một xu hướng mới trong chiến sự hiện đại: sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến và chi phí thấp. Shahed-238 mang tốc độ cao, khả năng dẫn đường linh hoạt và khả năng kết hợp cùng UAV mồi nhử, khiến nó trở thành một công cụ chiến lược hiệu quả trong các chiến dịch tấn công không đối xứng
Tuy vẫn có nhược điểm như dễ bị phát hiện bởi cảm biến hồng ngoại, nhưng tỷ lệ chi phí-hiệu quả khiến nó trở nên đặc biệt nguy hiểm.
