Trước đó, trên mạng xã hội Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố nước này "sẽ sớm tiến hành các cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân mới".
Tên lửa đạn đạo liên lục địa chỉ Minuteman III không vũ trang được phóng đi trong cuộc thử nghiệm hoạt động.
Hiện chưa rõ liệu ông Trump ám chỉ việc tái khởi động các vụ nổ hạt nhân thực sự, hay chỉ nói đến những cuộc thử nghiệm hệ thống phóng và kiểm tra độ tin cậy, vốn là các hoạt động thường xuyên của quân đội Mỹ, như vụ phóng thử tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III không mang đầu đạn được tiến hành gần đây. Tuy nhiên, phát biểu của ông Trump đã khiến Moscow tin rằng Washington đang chuẩn bị nối lại các vụ thử hạt nhân, theo hãng tin TASS.
Sau tuyên bố này, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov đã khuyến nghị Tổng thống Putin nên "ngay lập tức chuẩn bị cho các cuộc thử hạt nhân quy mô lớn", đồng thời cho biết bãi thử Novaya Zemlya ở Bắc Cực hoàn toàn có thể được sử dụng cho mục đích này. Đây cũng là địa điểm được cho là đã được dùng để thử nghiệm hệ thống phóng của tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân Burevestnik (NATO gọi là SSC-X-9 Skyfall) – một trong những vũ khí chiến lược bí ẩn nhất của Nga.
Từ năm 1990 đến nay, Nga chưa từng tiến hành vụ nổ hạt nhân nào. Vì vậy, câu hỏi được đặt ra là: nếu ông Putin thật sự ra lệnh thử nghiệm, Moscow sẽ cần bao lâu để chuẩn bị?
Theo các chuyên gia hạt nhân, thời gian chuẩn bị phụ thuộc rất lớn vào mức độ sẵn sàng hiện có tại bãi thử Novaya Zemlya. Nếu Nga chỉ muốn tiến hành một vụ nổ mang tính "trình diễn", họ có thể tận dụng các đường hầm cũ, đưa một đầu đạn vào đó rồi kích nổ,việc này có thể hoàn tất trong vài tuần. Tuy nhiên, cách làm này gần như không mang lại giá trị kỹ thuật, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ phóng xạ.
Trong trường hợp Nga muốn tiến hành một cuộc thử nghiệm đầy đủ, được trang bị hệ thống đo đạc và cảm biến để thu thập dữ liệu khoa học, thời gian chuẩn bị sẽ kéo dài hơn nhiều. Họ cần đào hầm mới, lắp đặt thiết bị, bố trí nhân lực và đảm bảo an toàn. Một số chuyên gia cho rằng, ngay cả khi có sẵn cơ sở hạ tầng, việc này vẫn mất từ vài tháng đến nửa năm. Ngoài ra, do vị trí địa lý của Novaya Zemlya nằm gần Bắc Cực, điều kiện khí hậu khắc nghiệt khiến Nga chỉ có thể tiến hành thử nghiệm vào mùa hè hoặc đầu thu.
Daryl G. Kimball, Giám đốc điều hành Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí (ACA), nhận định rằng nếu Nga thật sự muốn thử nghiệm, họ có thể làm điều đó nhanh hơn Mỹ. Theo ông, Washington sẽ phải đối mặt với hàng loạt rào cản về an toàn, môi trường và chính trị nội bộ trước khi tiến hành một vụ nổ ngầm tại khu thử Nevada. Dù vậy, ông Kimball cũng nhấn mạnh rằng không có lý do kỹ thuật hay quân sự nào buộc cả hai cường quốc phải nối lại thử nghiệm, bởi kho vũ khí hạt nhân hiện có của họ đã được thử nghiệm kỹ lưỡng và duy trì tốt.
Hình ảnh vệ tinh cho thấy quá trình xây dựng đường hầm tại bãi thử vũ khí hạt nhân Novaya Zemlya của Nga. (Nguồn: Google Earth)
Trong khi đó, chuyên gia Ankit Panda thuộc Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế ở Mỹ, cho rằng Nga luôn duy trì mức độ sẵn sàng thử nghiệm cao tại Novaya Zemlya. "Họ có nguyên tắc hành động tương xứng, nếu Mỹ thử, họ cũng sẽ làm theo. Với mức độ chuẩn bị hiện nay, Nga có thể tiến hành một vụ thử trong vài tuần nếu có đủ động cơ", ông nhận xét.
Biên tập viên Stephen Schwartz – đồng tác giả cuốn sách "Atomic Audit: The Costs and Consequences of US Nuclear Weapons Since 1940" – lại nhấn mạnh rằng cả Mỹ lẫn Nga đều đang duy trì các cuộc thử nghiệm "dưới tới hạn", tức là những thử nghiệm không tạo ra vụ nổ hạt nhân thực sự nhưng vẫn giúp đánh giá độ tin cậy của vũ khí. Ông cảnh báo rằng việc khơi lại các vụ nổ thật sẽ là "sự leo thang đáng tiếc", có thể kéo theo Trung Quốc, CHDCND Triều Tiên và các quốc gia khác tham gia, khơi mào một cuộc chạy đua hạt nhân mới.
Hình ảnh vệ tinh trong năm 2023 cho thấy Nga đã mở rộng một số cơ sở ngầm ở Novaya Zemlya, có thể nhằm phục vụ mục tiêu thử nghiệm trong tương lai. Thế nhưng, chưa có bằng chứng nào khẳng định Moscow đang chuẩn bị cho một vụ nổ thực sự.
Theo các chuyên gia, nếu chỉ để gửi đi thông điệp rằng "Nga đã trở lại với thử nghiệm hạt nhân", Moscow có thể tiến hành một vụ nổ ngầm trong thời gian rất ngắn, vài tuần hoặc vài tháng. Nhưng nếu muốn thu thập dữ liệu khoa học hữu ích, thời gian chuẩn bị có thể kéo dài đến nửa năm hoặc lâu hơn.
