Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD) là một rối loạn tiêu hóa xảy ra khi axit từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Sự tiếp xúc lặp lại giữa axit và niêm mạc thực quản gây kích ứng, viêm và trong một số trường hợp có thể dẫn đến tổn thương niêm mạc. Axit dạ dày thậm chí có thể trào lên cao, gây viêm dây thanh âm hoặc đi vào đường thở, làm tăng nguy cơ viêm phổi hít, gây ho, khàn tiếng hay khó thở.
Thỉnh thoảng bị trào ngược là điều bình thường. Tuy nhiên, nếu triệu chứng xảy ra hơn hai lần mỗi tuần và kéo dài nhiều tuần liên tiếp, có thể là dấu hiệu của GERD cần được điều trị.
Dùng thuốc đúng cách kết hợp thay đổi lối sống sẽ giúp kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của bệnh. Các nhóm thuốc thường được sử dụng gồm: Thuốc kháng axit giúp trung hòa nhanh axit dạ dày; thuốc ức chế bơm proton (PPI), thuốc đối kháng thụ thể H2...
Mỗi nhóm thuốc trào ngược dạ dày có cơ chế khác nhau và vì vậy thời điểm uống cũng khác nhau.
1. Nhóm thuốc PPI
Nhóm thuốc ức chế bơm proton (PPI) gồm omeprazole, esomeprazole, pantoprazole, rabeprazole… là lựa chọn hàng đầu cho bệnh nhân GERD. Đây là nhóm thuốc mạnh nhất trong việc ức chế tiết acid. Tuy nhiên, ít người biết rằng PPI chỉ hoạt động hiệu quả khi bơm proton, cơ chế tiết acid của dạ dày hoạt động.
Vì vậy, uống PPI đúng thời điểm quan trọng không kém lựa chọn loại thuốc:
- Uống lúc bụng trống, trước bữa ăn 30 - 60 phút
- Nếu uống 2 lần/ngày: Chia sáng – tối, đều uống trước ăn.
Nếu uống sau ăn hoặc ngay trước giờ đi ngủ, thuốc gần như mất tác dụng, khiến tình trạng ợ nóng, nóng rát kéo dài mặc dù người bệnh uống thuốc đúng liều.
Ngày càng nhiều người Việt mắc trào ngược dạ dày, thực quản (GERD).
2. Thuốc đối kháng thụ thể H2
Các thuốc kháng H2 như famotidine, nizatidine được dùng để giảm axit tiết vào ban đêm, thời điểm nhiều người bị ho khan, trào ngược lên họng gây khó ngủ. Do đó, người bệnh nên:
- Uống trước bữa tối hoặc trước khi ngủ.
- Không nên dùng kéo dài vì có thể gây nhờn thuốc.
Bác sĩ thường phối hợp thuốc kháng H2 vào buổi tối nếu bệnh nhân đã dùng PPI buổi sáng nhưng vẫn bị trào ngược vào ban đêm.
3. Thuốc kháng axit
Những thuốc kháng axit như gaviscon, maalox, mylanta giúp trung hòa axit và giảm triệu chứng chỉ sau vài phút. Tuy nhiên, hiệu quả chỉ kéo dài 1–2 giờ và không thay thế thuốc điều trị chính. Các thuốc này nên dùng:
- Dùng sau ăn 1 giờ hoặc khi đang ợ nóng, nóng rát.
- Tránh uống đồng thời với PPI, cần cách nhau ít nhất 2 giờ.
Nhiều bệnh nhân mắc sai lầm khi uống thước kháng axit ngay trước hoặc ngay sau uống PPI, khiến hiệu quả của cả hai thuốc đều giảm.
4. Thuốc tăng nhu động và bảo vệ niêm mạc hỗ trợ làm giảm trào ngược
Những trường hợp đầy bụng, chậm tiêu, buồn nôn hoặc áp lực dạ dày tăng gây trào ngược thường được kê thêm thuốc hỗ trợ:
- Thuốc tăng nhu động (domperidone, mosapride): Uống trước ăn 15 - 30 phút để giúp dạ dày tiêu nhanh, giảm áp lực trào ngược.
- Thuốc bảo vệ niêm mạc sucralfate: Uống trước ăn 1 giờ và trước khi ngủ, giúp tạo lớp màng bảo vệ thực quản, đặc biệt hữu ích cho người có viêm loét hoặc nóng rát nhiều.
Các thuốc này không thay thế PPI, nhưng giúp giảm triệu chứng và bảo vệ niêm mạc trong giai đoạn cấp.
Mỗi nhóm thuốc trào ngược dạ dày có cơ chế khác nhau và vì vậy thời điểm uống cũng khác nhau.
5. Những điều bệnh nhân cần biết khi dùng thuốc lâu dài
GERD là bệnh mạn tính, dễ tái phát. Vì vậy, nhiều bệnh nhân cần điều trị kéo dài. Tuy nhiên, để an toàn và hiệu quả, cần lưu ý:
- Không ngừng PPI đột ngột: Dừng thuốc đột ngột rất dễ làm tình trạng acid tăng mạnh, khiến triệu chứng còn nặng hơn trước khi điều trị.
- Theo dõi nếu dùng kéo dài: PPI dùng lâu dài có thể gây thiếu vitamin B12, magie; tăng nguy cơ loãng xương; rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột nhẹ. Do đó, bệnh nhân cần tái khám theo hẹn của bác sĩ.
- Kết hợp thay đổi lối sống: Thuốc sẽ khó phát huy hiệu quả nếu người bệnh không thay đổi thói quen như ăn tối trước 19h; không nằm ngay sau ăn; tránh cà phê, rượu, đồ cay; giảm cân, đặc biệt là mỡ bụng; ngủ kê cao đầu 10 - 15 cm. Nhiều nghiên cứu cho thấy chỉ cần giảm 5 - 10% cân nặng, triệu chứng trào ngược có thể cải thiện rõ rệt.
Như vậy, uống thuốc đúng thời điểm là yếu tố then chốt giúp kiểm soát trào ngược hiệu quả. Tùy cơ chế, mỗi nhóm thuốc có thời gian sử dụng khác nhau. Việc tuân thủ đúng giờ, đúng loại và đúng phác đồ không chỉ giúp giảm nhanh triệu chứng mà còn bảo vệ thực quản, giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Mời xem thêm video được quan tâm:
Cách phân biệt loét dạ dày và loét hành tá tràng.
