Có người vẫn ngộ nhận rằng dùng loại nước nào để uống thuốc mà chẳng được, miễn là có nước sẽ hỗ trợ khi nuốt giúp đẩy những viên thuốc xuống dạ dày là được. Nhưng như vậy sẽ làm giảm tác dụng của thuốc, thậm chí còn gây hại đến cơ thể.
Không phải nước nào cũng dùng để uống thuốc!
Theo sự cảnh báo của các nhà khoa học, nếu ta uống thuốc bằng các loại nước tùy tiện như sữa, cà phê, trà, nước giải khát có ga, nước ép trái cây, nước uống thể thao, nước khoáng hay bia rượu... đều không tốt. Ví dụ khi dùng sữa để uống thuốc với một số kháng sinh (như tetracyclin) vì trong sữa có chứa canxi có thể sẽ tạo thành phức hợp không tan, làm kháng sinh không hấp thu được vào máu cho thuốc tác dụng. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp thuốc lại cần uống chung với sữa như dùng thuốc gây bào mòn dạ dày (aspirin), hay dễ nôn ói (thuốc ngừa thai phải uống hàng ngày dễ gây buồn nôn ở một số phụ nữ), hay cần chất béo để thuốc dễ hấp thu (vitamin A, vitamin D) thì cần uống chung với sữa. Như vậy, để lựa chọn đúng loại nước uống với thuốc nên hỏi bác sĩ hay dược sĩ để được tư vấn.
Dùng cà phê, trà, nước giải khát có ga thì trong các loại nước này, đặc biệt nước ngọt, nước tăng lực đều có chứa caffein (là chất kích thích giúp tỉnh táo) sẽ kết hợp với thuốc bổ chứa sắt, tạo thành chất kết tủa không hấp thu được thuốc.
Chỉ nên uống thuốc với nước lọc.
Còn nước ép trái cây hiện nay đã được chứng minh là gây hại nếu uống chung với thuốc như nước cam, nước chanh có vị chua (là acid hữu cơ) có thể làm cho thuốc kháng sinh như ampicillin, erythromycin, lincomycin bị hỏng bởi các loại kháng sinh này kém bền vững ở môi trường acid. Song nước cam, nước táo khi dùng uống thuốc còn có thể làm giảm sự hấp thu một số thuốc như làm chất sinh học ở ruột đảm nhận việc chuyển vận thuốc vào máu không hoạt động được. Nước nho ép dùng uống thuốc có thể làm giảm tác dụng và làm tăng phản ứng phụ của thuốc chữa bệnh, lý do nước nho ép có thể ức chế các men trong quá trình hấp thụ thuốc, chẳng hạn như thuốc điều trị bệnh tim mạch và thuốc chống nấm. Nước ép lựu có chứa một loại enzym có thể làm giảm tác dụng của các thuốc trị tăng huyết áp. Nghiêm trọng nhất là nước bưởi chùm (grape-fruit) có tên khoa học Citrus paradises. Loại bưởi này chứa hoạt chất naringin và bergamotin khi uống chung với một số thuốc như statin trị rối loạn lipid, atelenol trị tăng huyết áp... sẽ làm tăng độc tính của thuốc do naringin ức chế men chuyển hóa thuốc ở gan, dẫn đến nồng độ thuốc tăng cao trong máu. Để thận trọng hơn cũng nên lưu ý cả nước bưởi trồng ở nước ta. Ngay cả nước uống thể thao do chứa chất kali, các loại nước này chỉ dành riêng cho người chơi thể thao. Do đó, nếu khi dùng để uống thuốc có thể trở nên nguy hiểm đối với một số thành phần của thuốc trị bệnh suy tim, tăng huyết áp. Ngay cả chuối cũng phải cẩn trọng vì chuối là loại trái cây giàu kali. Đặc biệt là bia và rượu là loại thức uống không nên uống chung với thuốc. Vì rượu sẽ làm tăng độc tính hại gan của paracetamol, tăng độc tính hại dạ dày của aspirin, tăng độc tính gây mê của thuốc an thần gây ngủ. Riêng với kháng sinh như thuốc metronidazol, các cephalosporin... nếu uống chung với rượu bia sẽ gây phản ứng antabuse gây vật vã, hạ huyết áp rất khó chịu làm người dùng thuốc cứ tưởng như là sắp chết.
Nước nào uống thuốc tốt nhất?
Có những người cao tuổi do rối loạn tiểu tiện thường đi tiểu vặt nên rất ngại uống nước khi phải uống thuốc. Vì thế với thuốc là viên nang hay còn gọi là viên nhộng tuy dễ dàng nuốt nên có người đã uống khan, không uống chung với nước, do đó có trường hợp viên nang đã dính lại ở thực quản gây viêm loét thực quản rất nguy hiểm. Song uống thuốc còn cần uống với một lượng nước đủ để giúp phân rã viên thuốc giúp nhanh chóng được hấp thu vào máu qua đường tiêu hóa. Đó là chưa nói đến nhu cầu cần thiết đối với một số loại thuốc có chứa dược chất sulfamid đòi hỏi phải uống nước thật nhiều nhằm thuốc được lọc, bài tiết nhiều theo nước tiểu không gây đóng sỏi hại thận.
Vậy khi uống thuốc viên, nang bằng loại nước nào là tốt nhất. Khoa học đã chỉ ra rằng, chỉ có nước lọc là loại nước dùng để uống thuốc tốt nhất. Nước lọc là nước lã đun sôi để nguội hoặc nước lọc hợp vệ sinh. Đây là loại nước tốt nhất dùng để uống thuốc vì nó đã được diệt khuẩn, các chất tan như canxi, magiê, natri, kali đặc biệt những độc chất như thạch tín... được loại bỏ hoặc ở ngưỡng cho phép. Do đó, khi uống thuốc với loại nước này sẽ không bị các chất hòa tan có trong nước tương tác với thuốc làm thay đổi tác dụng của thuốc. Với lượng nước này cũng đủ giúp đưa thuốc viên (viên nén hoặc viên nang) từ miệng xuống nhanh đến dạ dày, tan rã và hòa tan tạo dung dịch thuốc, sau đó trôi xuống ruột là vị trí dược chất sẽ hấp thu vào máu dẫn đến các cơ quan trong cơ thể cho tác dụng. Có thể dùng nước đóng chai nhưng phải là nước tinh khiết chứ không dùng nước chứa các chất khoáng (còn gọi nước suối) để uống thuốc, bởi vì chất khoáng như canxi, natri... có thể tương kỵ gây ảnh hưởng đến thuốc.
BS. Hoàng Thanh Sơn
