Bệnh viêm não Nhật Bản có bệnh cảnh rất nặng, nguy cơ tử vong cao và có khả năng lây lan mạnh, vì vậy, cần đề cao cảnh giác.
Đặc điểm của virut viêm não Nhật bản
Viêm não Nhật Bản do virut gây ra, bệnh thường gặp ở trẻ em, nhất là trẻ em dưới 10 tuổi, bởi vì, ở độ tuổi này có sức thụ bệnh cao với virut viêm não Nhật Bản hơn người trưởng thành, đặc biệt là ở các trẻ chưa có miễn dịch đối với virut (chưa tiêm vắc-xin phòng bệnh viêm não Nhật Bản). Tuy vậy, người trưởng thành vẫn có khả năng mắc bệnh viêm não Nhật Bản khi trong cơ thể không có miễn dịch chống virut. Hơn thế nữa, bệnh viêm não Nhật Bản lây truyền do muỗi, vì vậy, muà nắng nóng thỉnh thoảng lại có mưa là điều kiện thuận lợi nhất cho các loài muỗi phát triển nhanh. Bệnh lây từ vật chủ này sang vật chủ khác và từ người bệnh sang người lành do muỗi Culex hút máu và truyền bệnh. Ở Việt Nam, loài muỗi Culex sinh sản mạnh nhất vào mùa hè, mùa mưa, đặc biệt từ tháng 3 đến tháng 7, 8. Muỗi Culex có đặc điểm hoạt động mạnh nhất (hút máu người) vào lúc chập tối.
Một người, sau khi mắc bệnh viêm não Nhật Bản sẽ có miễn dịch vững bền, vì vậy, nếu trẻ sau khi tiêm chủng vắc-xin viêm não Nhật Bản là rất có lợi bởi vì sẽ có miễn dịch (kháng thể) chống lại virut viêm não Nhật Bản.
Tiêm vắc-xin là biện pháp phòng viêm não Nhật Bản hiệu quả nhất. Ảnh: TM
Triệu chứng của bệnh
Thời kỳ nung bệnh của viêm não Nhật Bản thường kéo dài từ 5 đến 7 ngày và không có biểu hiện gì khác thường.
Sau đó là thời kỳ khởi phát, xuất hiện các triệu chứng viêm long đường hô hấp trên (sổ mũi, viêm họng, nghẹt mũi, ho...), sốt cao đột ngột (trên 39- 40oC), kèm theo đau đầu, đặc biệt là ở vùng trán. Có thể có rối loạn tiêu hóa (đau bụng kèm theo đi ngoài phân lỏng, buồn nôn, nôn) nhất là ở trẻ nhỏ tuổi. Tính chất nôn là nôn vọt và không lệ thuộc vào bữa ăn (nôn bất kỳ lúc nào). Trẻ bệnh có biểu hiện cứng gáy và tăng trương lực cơ và có thể xuất hiện lú lẫn, mất dần ý thức.
Tiếp đến là thời kỳ toàn phát. Ở thời kỳ này, các dấu hiệu đã có ở thời kỳ khởi phát nhưng tăng mạnh lên, đặc biệt là các dấu hiệu thần kinh như cuồng sảng, ảo giác hoặc kích động, tăng trương lực cơ làm cho trẻ bệnh nằm trong tư thế co quắp “kiểu cò súng”. Co giật cũng có thể xuất hiện hoặc bị bại, liệt cứng. Đối với loại bệnh nặng, có thể u ám lúc ban đầu rồi dần dần đi vào hôn mê. Ngoài ra có các dấu hiệu vã mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái (rối loạn vận mạch dưới da), rối loạn nhịp thở và tăng tiết dịch ở hệ hô hấp.
Bước sang tuần thứ hai, các triệu chứng như sốt, triệu chứng thần kinh, tim mạch dần dần giảm (gọi là thời kỳ lui bệnh). Tuy vậy, một số bệnh nhân sau giai đoạn này có thể để lại di chứng như bại liệt chi hoặc liệt các dây thần kinh sọ não hoặc rối loạn sự phối hợp vận động, di chứng tâm thần (lú lẫn).
Nếu không được chữa trị sớm, có thể có biến chứng rất nặng như viêm phổi, viêm phế quản hoặc viêm phế quản - phổi do bội nhiễm vi khuẩn. Ngoài ra, có thể gặp một số có di chứng muộn sau một năm hoặc lâu hơn như động kinh, Parkinson. Bệnh viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong cao (khoảng từ 20 - 80%) thường gặp ở những bệnh nặng như co giật, hôn mê sâu, nằm lâu ngày, suy kiệt, viêm phổi nặng.
Nguyên tắc điều trị
Khi nghi ngờ bị viêm não cần cho trẻ bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để khám bệnh càng sớm càng tốt. Không nên tự chẩn đoán bệnh và không tự mua thuốc để tự điều trị khi không có chuyên môn về y học. Nếu đưa người bệnh đến bệnh viện muộn sẽ rất khó khăn cho việc điều trị và nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân.
Nguyên tắc phòng bệnh
Để ngăn chặn bệnh viêm não Nhật Bản, tốt nhất là tiêm vắc-xin cho trẻ, vì vậy, các ông bố, bà mẹ nên cho trẻ tiêm vắc-xin phòng bệnh càng sớm càng tốt. Đồng thời, ngành y tế cần tuyên truyền rộng khắp trong toàn dân về tác hại của bệnh, sự nguy hiểm của muỗi lây truyền bệnh và phổ biến các biện pháp diệt muỗi trưởng thành và bọ gậy (lăng quăng) bằng mọi hình thức từ dân gian đến dùng hóa chất. Các biện pháp thường áp dụng diệt bọ gây là khơi thông hệ thống cống rãnh, lấp ao tù, nước đọng sau các trận mưa. Thả cá có khả năng ăn bọ gậy vào các chum, vai, lu đựng nước. Đậy kín các chum, vại, lu đựng nước không cho muỗi vào đẻ trứng, thay nước trong lọ cắm hoa hằng ngày. Bắt muỗi bằng bẫy, bằng vợt, bằng đèn. Cần tránh muỗi đốt bằng cách nằm màn khi ngủ, dùng hương muỗi, tẩm màn bằng hóa chất diệt muỗi, nhất là các địa phương đang có người mắc bệnh viêm não Nhật Bản hoặc đang có dịch viêm não Nhật Bản xảy ra.
Cho đến nay, biện pháp tiêm chủng vắc-xin viêm não Nhật Bản là biện pháp phòng bệnh tốt nhất.