Nâng cao kiến thức thực hành nuôi con bằng sữa mẹ cho bà mẹ vùng dân tộc thiểu số

Nuôi con bằng sữa mẹ: Khi nào nên ngừng hoặc tạm dừng cho bé bú?

SKĐS - Nuôi con bằng sữa mẹ mang lại nhiều lợi ích, nhưng mẹ cần biết khi nào nên ngừng hoặc tạm dừng để bé chuyển sang ăn dặm và dinh dưỡng khác.

Nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là bản năng tự nhiên, mà còn là kỹ năng cần được củng cố bằng kiến thức và thực hành đúng đắn. Ở nhiều vùng dân tộc thiểu số và miền núi, phụ nữ vẫn gặp khó khăn khi áp dụng các khuyến nghị khoa học do ảnh hưởng của tập tục truyền thống, thiếu thông tin hoặc điều kiện chăm sóc hạn chế. Do đó, việc nâng cao kiến thức thực hành nuôi con bằng sữa mẹ đóng vai trò then chốt để cải thiện sức khỏe trẻ em và giảm thiểu tình trạng suy dinh dưỡng.

Từ kiến thức đến thực hành đúng

Một trong những điểm quan trọng là không chỉ biết lợi ích của sữa mẹ, mà còn phải biết cách thực hành nuôi con đúng. Nhiều bà mẹ từng nghe nói "sữa mẹ tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ", nhưng lại chưa nắm được các thao tác cụ thể như cho bú đúng tư thế, duy trì nguồn sữa, hay nhận biết dấu hiệu trẻ bú đủ. Điều này dẫn đến thực trạng trẻ bú mẹ không hiệu quả, dễ bỏ bú sớm.

Ở nhiều cộng đồng miền núi, bà mẹ đã nghe qua các thông điệp về lợi ích của sữa mẹ, nhưng khi đưa vào thực tế lại có nhiều sai lệch. Ví dụ, họ biết sữa mẹ "tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ", song lại bỏ sữa non vì nghĩ đó là "nước đầu bẩn", hoặc cho trẻ uống thêm nước lá, nước cơm ngay từ những ngày đầu đời. Điều này cho thấy kiến thức chưa được chuyển hóa thành thực hành đúng.

Thực hành đúng đòi hỏi bà mẹ không chỉ biết khi nào cho trẻ bú, mà còn biết cách cho bú hiệu quả. Nếu tư thế sai, miệng trẻ không ngậm hết quầng vú, vừa làm mẹ đau nứt núm vú, vừa khiến trẻ bú không đủ sữa, dẫn đến bỏ bú sớm. Tài liệu nhấn mạnh rằng kỹ năng cho bú đúng cần được minh họa trực tiếp, không thể chỉ nghe hoặc đọc là đủ.

Ngoài ra, việc thực hành đúng còn liên quan đến duy trì nguồn sữa. Nhiều bà mẹ nghĩ rằng mình "ít sữa" nên cho trẻ bú bổ sung sữa ngoài. Thực tế, nếu được hướng dẫn, họ sẽ biết cách tăng cường nguồn sữa bằng việc cho trẻ bú thường xuyên cả ngày lẫn đêm, đổi bên luân phiên, kết hợp chế độ ăn uống đủ chất và nghỉ ngơi hợp lý.

Một điểm quan trọng khác là ứng xử trong tình huống khó khăn. Khi mẹ bị tắc tia sữa, núm vú bị đau hoặc trẻ bú kém, nhiều bà mẹ bỏ cuộc. Nhưng nếu có kiến thức thực hành, họ sẽ biết cách xử lý – như xoa bóp bầu vú, thay đổi tư thế, hoặc vắt sữa ra cho trẻ ăn bằng thìa cốc – để vẫn duy trì được nguồn sữa mẹ.

Chính vì vậy, việc nâng cao kiến thức nuôi con bằng sữa mẹ cần đi kèm với hướng dẫn thực hành tại chỗ, có nhân viên y tế hoặc bà mẹ nhiều kinh nghiệm làm mẫu, để phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi có thể "học đi đôi với làm". Khi kiến thức biến thành hành động đúng, sữa mẹ mới thực sự phát huy vai trò là "nguồn sống đầu tiên" của trẻ.

Các bước thực hành nuôi con bằng sữa mẹ

Để nuôi con bằng sữa mẹ đạt hiệu quả, bà mẹ cần nắm được một số bước thực hành cơ bản sau:

Bước 1. Cho bú sớm và đúng cách. Đặt trẻ da kề da với mẹ ngay sau sinh và cho bú trong vòng 1 giờ đầu tiên. Bú sớm giúp trẻ nhận sữa non – nguồn kháng thể quý giá bảo vệ cơ thể non yếu của trẻ.

Bước 2. Cho bú thường xuyên, bú theo nhu cầu. Trẻ được bú bất cứ khi nào có dấu hiệu đói như mút tay, chép miệng, tìm vú mẹ. Không giới hạn số lần bú trong ngày, cả ban ngày và ban đêm.

Bước 3. Tư thế và kỹ thuật cho bú. Mẹ ngồi hoặc nằm thoải mái, bế trẻ áp sát vào người. Đầu và thân trẻ thẳng hàng, mặt quay vào vú mẹ, miệng ngậm sâu vào quầng vú chứ không chỉ núm vú. Tai, vai và hông trẻ nằm trên một đường thẳng, mũi trẻ đối diện với núm vú.

Bước 4. Đảm bảo trẻ bú đủ lượng sữa. Khi trẻ ngậm đúng và bú hiệu quả, có thể thấy tiếng nuốt sữa rõ ràng, má trẻ phồng tròn, sau bú trẻ thỏa mãn, ngủ yên. Một bữa bú cần cho trẻ bú hết một bên vú trước rồi mới chuyển sang bên kia, để trẻ nhận được cả sữa đầu (giàu nước) và sữa cuối (giàu năng lượng và chất béo).

Bước 5. Duy trì và tăng tiết sữa mẹ. Cho trẻ bú thường xuyên, không ngắt quãng quá lâu. Mẹ cần ăn uống đa dạng, đủ chất, uống đủ nước và nghỉ ngơi hợp lý. Nếu vắng nhà, có thể vắt sữa bằng tay, bảo quản trong dụng cụ sạch để người thân cho trẻ ăn bằng cốc, thìa.

Bước 6. Giữ vệ sinh và chăm sóc vú mẹ. Giữ đầu vú sạch, không cần rửa bằng xà phòng nhiều lần để tránh khô nứt. Nếu bị tắc tia sữa, mẹ cần xoa bóp bầu vú nhẹ nhàng, cho trẻ bú nhiều lần hơn hoặc vắt ra.

Bước 7. Tránh sai lầm thường gặp. Không cho trẻ bú bình hay núm vú giả vì dễ gây nhiễm khuẩn và làm trẻ bỏ bú mẹ. Không cho trẻ ăn thêm nước cơm, nước lá, mật ong hay thức ăn đặc trước 6 tháng tuổi.

Thực hành cho bú đúng tư thế: Bế trẻ áp sát người mẹ, đầu và thân trẻ thẳng, miệng ngậm sâu vào quầng vú, không chỉ riêng núm vú.

Cho bú theo nhu cầu: Quan sát khi trẻ có dấu hiệu đói (mút tay, tìm vú), không đợi đến khi trẻ khóc mới cho bú.

Duy trì nguồn sữa: Cho bú thường xuyên cả ngày lẫn đêm, luân phiên cả hai bên vú; mẹ cần ăn uống đầy đủ, nghỉ ngơi hợp lý.

Xử lý tình huống thường gặp: Nếu sữa ít, nên cho trẻ bú nhiều lần hơn; khi núm vú bị đau nứt, cần chỉnh lại tư thế ngậm bú và giữ vệ sinh vú đúng cách.

Bảo quản và vắt sữa mẹ: Trường hợp mẹ phải đi làm, có thể vắt sữa, bảo quản an toàn trong dụng cụ sạch để người thân cho trẻ bú bằng cốc thìa.

Vai trò của tư vấn và hỗ trợ cộng đồng

Để kiến thức trở thành thực hành, cần có sự đồng hành của nhân viên y tế thôn bản và nhóm hỗ trợ bà mẹ. Việc tổ chức các buổi hướng dẫn trực tiếp, minh họa cách cho bú, cách vắt sữa và cách chăm sóc trẻ sơ sinh sẽ giúp bà mẹ dễ dàng áp dụng ngay trong gia đình. Ngoài ra, vận động chồng, bà ngoại, bà nội cùng tham gia chăm sóc cũng rất quan trọng, vì sự hỗ trợ của gia đình giúp bà mẹ duy trì việc cho con bú lâu dài.

Một điểm đáng lưu ý là truyền thông về nuôi con bằng sữa mẹ cần linh hoạt và gần gũi. Ở vùng dân tộc thiểu số, ngôn ngữ, hình ảnh minh họa và ví dụ thực tế cần được lựa chọn sao cho dễ hiểu, dễ nhớ. Các câu chuyện kể, bài hát ru, hình ảnh trực quan có thể là phương tiện hiệu quả hơn những tài liệu khô khan.

Nâng cao kiến thức thực hành nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ dừng ở việc cung cấp thông tin, mà còn phải đi sâu vào hướng dẫn cụ thể và hỗ trợ thực tế cho từng bà mẹ. Khi kiến thức gắn liền với hành động, phụ nữ sẽ tự tin hơn trong việc nuôi dưỡng con, từ đó trẻ em được hưởng trọn vẹn nguồn dinh dưỡng quý giá từ sữa mẹ, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng dân số.

Hướng dẫn cách cai sữa mẹ khoa học, an toàn cho bé

SKĐS - Cai sữa mẹ cần có lộ trình phù hợp. Mẹ nên áp dụng phương pháp khoa học, tăng dần bữa phụ, kết hợp sữa công thức để bé vẫn đảm bảo dinh dưỡng và phát triển tốt.