Tôi nhớ mãi trường làng cái thuở bắt đầu học vỡ lòng, bắt đầu được đánh vần chữ O, chữ A. Bắt đầu từ nhận mặt 24 chữ cái qua những câu ca có vần dễ thuộc: “O tròn như quả trứng gà - Ô thời đội nón, Ơ thời thêm râu”. Cái buổi ban đầu lưu luyến ấy, lớp học kê bàn sát nhau, thầy cô giáo như cha mẹ ở nhà. Thầy cô không chỉ dạy chữ, phép tính mà còn dạy cả cách ăn, nết mặc, cử chỉ khoanh tay chào hỏi. Lớp học vỡ lòng là lứa bạn sàn sàn đầu nhau cùng ở trong một xóm, một xã. Đến bây giờ tôi vẫn còn nhớ cái hôi hổi nóng xuýt xoa khi chia nhau những món quà mọn như củ khoai bùi, bắp ngô nướng. Trường làng ở trong làng, trong vòng tay của ngõ xóm thôn quê. Mái trường như cánh chim xòe rộng ôm ấp, nâng niu lũ chim non mới ra ràng. Không biết trong các hộc bàn bây giờ các cô cậu bé tí ấy có còn giấu con dế mèn giọng ri rỉ, con châu chấu, cào cào đập cánh trong ống diêm nữa không mà trái tim tôi bây giờ vẫn còn thổn thức...
Rời trường làng, chúng tôi lên trường huyện để học cấp 2, cấp 3. Không hiểu sao sân trường nào cũng hay trồng cây bàng, cây phượng. Những tán lá bàng cứ lớp lớp, tầng tầng xòe ra như những thế hệ học trò. Còn phượng là hoa “báo mùa” - rực lửa mùa hè. Học trò được nghỉ hè, sân trường vắng lặng chỉ còn cây phượng già thắp lửa cho mái trường bớt đơn côi. Thầy, cô giáo chúng tôi thời bấy giờ như người anh, người chị. Bởi những buổi học không chỉ là kiến thức trong sách vở mà cả những tâm sự trao đổi kinh nghiệm sống...
Thế rồi bước vào giảng đường lớn của trường đại học. Mái ngói đỏ tươi, nhà tầng cao rộng, phòng học thênh thang, thư viện đầy sách. Các cô, cậu sinh viên mỗi người là một thế giới thu nhỏ: độc lập và riêng tư, tự do và sáng tạo... Nhớ sao mái ấm giảng đường, nhớ sao những thầy, cô tóc đã pha sương. Nhớ sao tiếng giảng bài ấm ấp, những đối thoại phản biện gợi mở. Cánh chim đã đủ sức bay, đường bay đã mở ra trước mắt với những chân trời mới mẻ. Mái trường xưa chính là nơi ươm mầm, nuôi dưỡng kiến thức và tâm hồn. Và trong những ngày tháng mười một đáng nhớ này, nhiều lúc tôi lại bồi hồi tự hỏi: bao giờ về lại trường xưa. Về cũng chính là đi tới...
Hà Tĩnh, ngày 07 tháng 11 năm 2018