Mỹ: Xây dựng hệ thống điều phối tạng công bằng

• Số lượng người hiến tim ở Mỹ hiếm khi thay đổi trong vòng 30 năm qua, chỉ dao động ở mức 2000 người hiến mỗi năm, trong khi mỗi năm có từ 50.000-100.000 người cần ghép tim.
• 5000 người hiến gan mỗi năm không thể lấp đầy khoảng cách 17.000 bệnh nhân chờ ghép gan.
• Vấn đề sẽ càng trở nên nghiêm trọng bởi chúng ta đang bước vào kỷ nguyên già hóa dân số, điều đó sẽ khiến số lượng người cần ghép tạng gia tăng.

Nguồn hiến tạng ngày càng thu hẹp, bởi một lý do rất tích cực: số lượng người chết não giảm đi nhiều nhờ giảm tai nạn giao thông sau khi các luật lệ về đội mũ bảo hiểm và đeo dây an toàn được tuân thủ nghiêm ngặt.

Để ứng phó với nguồn khan hiếm tạng, các chuyên gia Cedars-Sinai đã đưa ra một số ý tưởng sau:

Xây dựng hệ thống điều phối tạng công bằng

Cách thức các tạng hiến được phân bổ khắp nước Mỹ chưa công bằng và cần thay đổi để phù hợp với nguồn cung và nhu cầu, TS. Andrew Klein cho biết. Hệ thống được chia thành 11 vùng, đưa tất cả các bang có lịch sử hợp tác với nhau vào một nhóm, chẳng hạn như ở New England. “Vấn đề là một số vùng lại đông dân hơn vùng khác. Bệnh nhân bị mắc kẹt ở vùng mà họ sinh sống.” Một vài khu vực như California hay New York có số người bệnh đông hơn, bao gồm cả những ca đầy thách thức, như vậy sẽ nhiều người cần ghép tạng hơn. Sắp tới, số vùng sẽ chia thành 8 chứ không phải 11, nhưng theo TS. Klein, 4 vùng sẽ giúp điều phối tạng tốt hơn.

Tạng hiến không nhất thiết phải hoàn hảo

“Chúng ta nên xem xét việc dùng tạng hiến đáp ứng hầu hết nhưng không nhất thiết tất cả các tiêu chí ghép tạng.”, TS. Michelle Kittleson, chuyên gia về ghép tim tại Viện Tim mạch Cedars-Sinai nói. Không giống như ở Mỹ, đó là chuẩn áp dụng trong thực tiễn ở châu Âu. Nếu cần, một bộ phận cấy ghép có thể được nới lỏng các tiêu chuẩn. “Một trái tim hiến với chút  xíu không hoàn hảo cũng giúp bệnh nhân sống thêm ít nhất 10 năm nữa”, bà cho biết. “Như vậy còn tốt hơn là chết do trụy tim. Nếu chương trình ở Mỹ mở rộng hơn cho những trái tim hiến ít hoàn hảo hơn, thêm nhiều sinh mạng sẽ được cứu sống.”

Bảo quản tim trước khi ghép cho bệnh nhân.

Chữa trị các căn bệnh cơ bản có hại cho gan

Nếu một bệnh nhân bị viêm gan B qua đời, gan đó sẽ không thể cấy ghép được. “Luật quy định không được sử dụng các bộ phận cấy ghép bị bệnh”. TS. Trâm, giám đốc y khoa về ghép gan tại Trung tâm Các bệnh về gan và Ghép gan Cedars-Sinai cho biết. Nhưng với bước tiến mới trong điều trị các căn bệnh căn bản, nguồn cung tạng cũng tăng lên. Chẳng hạn như, với liệu pháp chữa khỏi viêm gan C mới đây, số lượng gan hiến khỏe mạnh sẽ tăng lên. “Nếu chúng ta có thể tìm ra liệu pháp chữa viêm gan b, và ngăn ngừa người dân tự hại gan mình do bia rượu và ăn uống không lành mạnh, chúng ta sẽ giảm số lượng người cần ghép gan. Và điều đó hoàn toàn có thể làm được.”

Nâng cao nhận thức

TS. Jaime Moriguchi, chuyên gia ghép tim đưa ra giải pháp kiềng 3 chân để giải bài toán thiếu nguồn cung hiến tạng. Nếu người thân của bạn may mắn nhận được một quả tim, hãy tìm cách đền ơn. “Hãy hỏi 5 người thân trong gia đình bạn để họ đăng ký hiến tạng, sau đó mỗi người lại thuyết phục thêm 5 người nữa đăng ký hiến tạng nếu chẳng may chết não”, TS. Moriguchi nói. “Nhiều người chỉ đơn giản không hề biết gì về chuyện đó, về sự khan hiếm nguồn hiến tạng, và sự sống họ mang lại cho người khác.”

Ngoài ra, có thể thiết lập cơ chế hiến tạng tự động, như một vài nước ở châu Âu đã làm. Chẳng hạn như ở Tây Ban Nha, khi bạn đủ 18 tuổi, nếu bạn không tự làm một tờ đơn từ chối hiến tạng nếu chẳng may chết não, thì bạn sẽ nghiễm nhiên nằm trong danh sách đăng ký hiến tạng.

Bảo quản tạng hiến lâu hơn

Tim hiến không thể tồn tại lâu bên ngoài cơ thể. “Chúng ta chỉ có một khung thời gian khoảng 3-4 giờ kể từ thời điểm người hiến qua đời cho tới khi trái tim được ghép vào bệnh nhân.” TS. Fardad Esmailian, chuyên gia phẫu thuật tim và ghép tim cho hay. “Chúng ta cần phương pháp để bảo quản tim lâu hơn để thêm nhiều bệnh nhân có cơ hội được ghép tim”. TransMedic đã phát minh ra bước tiến công nghệ cho phép các bác sĩ lâm sàng trữ tim lâu gấp đôi, nhờ tăng thời gian tim đập. Đôi khi, chết não có thể gây ra trụy tim tạm thời, nhưng đợi một chút thôi, tim sẽ lại hoạt động trở lại. “Nếu tim có thể được bảo quản đúng cho tới khi quá trình trụy tim đảo ngược, sẽ tăng nguồn hiến tim khỏe mạnh để ghép lên 20%”.

Nguyễn Vân

(theo Cedars-Sinai Blog)