Tín hiệu vui
ThS. Vũ Thùy Dương (Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền) từng đánh giá, ebook được coi là cứu cánh của văn hóa đọc khi lượng thanh niên, trẻ em nhờ ebook mà quay lại đọc sách tăng cao. Theo chia sẻ của một số nhà phát hành ebook ở nước ta, việc không ngừng phát hành ebook thời gian qua đã giúp tên tuổi của các đơn vị, tác giả và tác phẩm nhanh chóng tới bạn đọc.
Gần đây, Waka - một trong những trang bán ebook lớn nhất Việt Nam cho biết, thị trường ebook trong nước đã bắt nhịp với thế giới và hòa chung vào xu thế sáng tác, khai thác, đọc sách của kỷ nguyên công nghệ ngày nay. Đáng kể nhất là sự xuất hiện của những đầu sách xuất bản và khai thác bản ebook trước bản sách giấy. Điều này tạo ra một ngã rẽ trên con đường sách đến với độc giả. Tính riêng trên Waka, số lượng đầu sách, số lượt đọc và tổng doanh thu của ebook đều tăng trưởng trong hai năm gần đây. Số lượng độc giả mua ebook tính riêng tại Waka tăng từ 500.000 người năm 2014 đến 3,2 triệu độc giả quý 1/2018 với thời gian đọc sách trung bình là khoảng 10 giờ mỗi tháng. Thời gian đợi của độc giả kể từ lúc cuốn sách được ra mắt đến khi quyết định chi tiền mua là 36 ngày. Điều này cho thấy thói quen đọc và mức độ tin tưởng dành cho ebook của độc giả Việt đang thay đổi tích cực.
Nhờ ebook mà lượng thanh niên, trẻ em ở nước ta quay lại đọc sách tăng cao.
Thực tế ngành xuất bản gần đây cũng ghi nhận, bên cạnh việc xuất bản sách in truyền thống, nhiều nhà xuất bản (NXB) đã liên kết với các đơn vị bên ngoài để phát hành ebook trên các trang web bản quyền. Nổi bật là trang Alezaa quy tụ hơn 10 đơn vị và cung cấp sách để làm ebook như: Alpha, Trí Việt, Nhã Nam, Phương Đông, Quảng Văn, Thái Hà, NXB Thời đại, NXB Tư pháp... với nhiều ebook văn học nước ngoài, văn học Việt Nam, đầu tư, nhân vật, thiếu nhi, gia đình, khoa học xã hội, văn bản luật, giáo trình, truyện tranh... chất lượng. Alezaa do đó hút giới trẻ mua ebook vì sự đa dạng, giá bán rẻ hơn sách giấy từ 50 - 80% và quá trình mua bán nhanh gọn, sử dụng tiện lợi. Trong khi đó, NXB Kim Đồng đã có thư viện ebook được thiết kế cho thiết bị di động đạt chuẩn quốc tế. Chỉ cần bỏ ra chưa đến 50.000 đồng/tháng, độc giả được truy cập toàn bộ kho sách, truyện, tạp chí ebook của NXB Kim Đồng. Bên cạnh đó, NXB Trẻ và Thư viện Khoa học tổng hợp TP.HCM liên kết cung cấp 20.000 tựa ebook, nhiều tài liệu miễn phí và khai thác kinh doanh các tài liệu có bản quyền tới công chúng. NXB Tổng hợp TP.HCM cũng có trang web cung cấp gần 1.000 tựa ebook để phục vụ người dùng...
Không ít rào cản, lo ngại
Cùng với sách in, ebook góp phần phát triển thị trường xuất bản và văn hóa đọc trong cộng đồng. Trong thời buổi công nghệ số phát triển, “người người, nhà nhà” sử dụng điện thoại thông minh (smart phone), máy tính bảng, máy tính xách tay... như hiện nay thì ebook được nhiều người lựa chọn. Bởi ebook có ưu điểm gọn nhẹ và khả năng tùy biến cao. Chỉ cần một thiết bị điện tử thông minh, người dùng có thể sở hữu nhiều ebook đủ thể loại từ văn học, khoa học kỹ thuật, kỹ năng sống đến ngoại văn, kinh tế xã hội, nghiên cứu... Bên cạnh đó, trong quá trình đọc ebook, độc giả hoàn toàn có thể điều chỉnh kích cỡ font chữ, màu trang sách, màu chữ... để có thể đọc một cách thoải mái, phù hợp nhất. Ngoài ra, độc giả còn có thể dễ dàng tìm được ebook trên những trang web chia sẻ miễn phí, hoặc mua tại các trang web của nhiều NXB ebook bản quyền với mức giá thấp hơn nhiều lần so với sách giấy.
Mặc dù có nhiều tiện ích và tín hiệu đáng mừng kể trên, tuy nhiên thị trường ebook Việt được giới chuyên môn đánh giá vẫn ở mức tiềm năng. Bởi thực tế phản ánh, tuy có nhiều NXB nhưng cả nước hiện nay mới có hơn 10 đơn vị, NXB phát hành, liên kết phát hành ebook. Trong khi đó, nhiều nhà phát hành ebook thừa nhận các phần mềm ứng dụng đọc ebook tại Việt Nam thiết kế còn sơ sài, không bắt mắt kèm theo những tùy chỉnh hạn chế khiến công chúng cảm thấy nhàm chán. Đáng lo ngại hơn cả là tình trạng ebook vi phạm bản quyền diễn ra phổ biến trên môi trường số ở nước ta gây ảnh hưởng đến các NXB, đơn vị làm ebook bản quyền. Ngoài ra, không ít NXB thiếu nguồn nhân lực có trình độ khoa học công nghệ cao để quản lý, phát triển ebook như các nước tiên tiến.
Do vậy nhiều ý kiến cho rằng, để ebook Việt phát triển đúng nghĩa, chúng ta cần tuyên truyền để cộng đồng nhận thức đầy đủ hơn về tác phẩm, về quyền tác giả. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng chuyên trách cần tăng cường kiểm tra, xử phạt cá nhân, đơn vị sản xuất và phát tán ebook trái phép để các NXB, đơn vị làm ebook bản quyền có thêm động lực, niềm tin dấn thân với dòng sách điện tử.
