Mùa Xuân với không gian sân khấu tuồng

05-02-2017 10:50 | Văn hóa – Giải trí
google news

SKĐS - Mùa xuân Ðinh Dậu 2017 đã về trên khắp đất nước ta cùng với hàng ngàn lễ hội góp phần làm nên vẻ đẹp truyền thống của các vùng quê và các làn điệu dân ca từ hát xoan...

Mùa xuân Ðinh Dậu 2017 đã về trên khắp đất nước ta cùng với hàng ngàn lễ hội góp phần làm nên vẻ đẹp truyền thống của các vùng quê và các làn điệu dân ca từ hát xoan, ghẹo, quan họ, ca trù, hát văn, xuân Phả, ví dặm, dân ca xứ Huế, câu hò xứ Quảng, bài chòi miền Trung, dân ca Nam Bộ...

Cùng với những nét đẹp văn hóa dân gian đó, nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam đã tồn tại và phát triển cùng với lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc - từ chèo, tuồng, múa rối nước, dân ca kịch cho đến xiếc, cải lương, kịch nói - đã góp phần làm cho những không gian nghệ thuật ngày xuân càng lộng lẫy, rực rỡ, phong phú... như nét đẹp tâm hồn người Việt, trải qua những biến động lịch sử, vẫn luôn giữ cho mình một nền văn hóa độc đáo và bản sắc.Nghệ thuật Tuồng độc đáo, viên ngọc quý trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam đã vượt qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, để tồn tại tươi xanh mãi mãi đến hôm nay.

Nghệ thuật Tuồng độc đáo, viên ngọc quý trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam đã vượt qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, để tồn tại tươi xanh mãi mãi đến hôm nay.

Như chúng ta đã biết, sân khấu là một tổng thể nghệ thuật - bao gồm kịch bản, đạo diễn, diễn xuất của diễn viên, mỹ thuật, âm nhạc, múa, ánh sáng... tạo thành - mà vai trò thiết kế mỹ thuật sân khấu là sáng tạo nên một môi trường vật chất, một địa điểm hành động, tức là tạo ra một không gian sân khấu để người diễn viên làm sống lại - thông qua các hình tượng nhân vật - cả một giai đoạn lịch sử, trong đó phải thể hiện những tình cảm, tâm tư, khát vọng của con người; trải qua thời kỳ xa xưa hàng ngàn năm, hoặc hàng thế kỷ, cũng như chính hiện thực của đời sống đương đại mà mỗi người đang trải qua... Nghệ thuật sân khấu, với sự sáng tạo tuyệt vời của các nghệ sĩ trong vai diễn của mình - với trăm ngàn màu sắc diệu kỳ dưới ánh đèn lung linh, rực rỡ đã từng cuốn hút con người suốt bao nhiêu thế kỷ - mà trong đó có bàn tay của người họa sĩ, đã góp phần cho diễn xuất của diễn viên, tái tạo được những hoàn cảnh cụ thể thực sự thuận lợi và thích hợp trong trong không gian sân khấu. Vì vậy, chỉ khi nào, tạo ra được không gian đó một cách hiệu quả, thì người họa sĩ mới hoàn thành trách nhiệm sáng tạo của chính mình.

Tháng Ba ngày Tám nằm suông,

Nghe giục trống Tuồng cố lết đi xem.

Không biết câu ca xưa có từ bao giờ để nói lên tình yêu say đắm đến mãnh liệt của người dân đất Việt với tiếng trống tuồng bừng bừng tiết tấu, bừng bừng chất hùng mạnh mẽ và chất bi sâu lắng; mà thiếu nó, chắc chắn  cuộc sống của con người sẽ đơn điệu và nhàm chán biết bao nhiêu. Ngót một ngàn năm qua, từ khi xuất hiện đến nay, Tuồng là một loại hình độc đáo đã khẳng định vị trí của mình trong ngôi nhà chung của nghệ thuật sân khấu dân tộc Việt Nam. Với chủ trương gìn giữ, bảo tồn, kế thừa và phát huy nghệ thuật truyền thống của Đảng, Nhà nước; với hàng trăm tiết mục từ truyền thống, dân gian, huyền thoại, dã sử, lịch sử, đến cận đại và cả hiện đại; tuồng đã đến với hàng triệu, hàng triệu lượt khán giả, không chỉ ở trong nước, mà đã vượt qua biên giới của nhiều quốc gia trên thế giới, làm say lòng bao nhiêu con người cả phương Đông và phương Tây... Với nghệ thuật gợi tả, cách điệu, ước lệ, tượng trưng; với thủ pháp xử lý thời gian, không gian mênh mông, kỳ ảo, biến hóa của cha ông, mà chỉ từ một manh chiếu sân đình, một trời khát vọng - với tài nghệ của người diễn viên - đã làm cho cái không gian, thời gian ấy; lúc là con đường, rừng núi, dòng sông, thành trì cao vòi vọi; lúc là thiên binh vạn mã, lúc là đêm tối mênh mông hay rực rỡ bình minh. Những thủ pháp xử lý không gian sân khấu tuyệt vời đó, chính là biến cái trống thành cái đầy; cái không thành có; cái hư thành cái thực; biến cái hữu hạn thành vô hạn; cái cụ thể thành trừu tượng... mà chắc chắn, khi đến với nghệ thuật tuồng truyền thống, chúng ta không thể nào quên được tiếng kêu xé ruột của nữ tướng Đào Tam Xuân, khi nghe tin chồng, con mình bị giết; và hình ảnh rực rỡ, anh hùng của Khương Linh Tá dù bị chặt rơi đầu, vẫn hóa thành ngọn đèn dẫn đường cho Đổng Kim Lân qua đèo, thoát khỏi hiểm nguy trong Tuồng Sơn Hậu... Chính từ cội nguồn của sân khấu truyền thống Tuồng, các thế hệ họa sĩ đương đại đã tiếp thu, học hỏi được bao nhiêu kinh nghiệm thú vị, bổ ích của các thủ pháp xử lý không gian sân khấu; cũng như đã nắm bắt được ngôn ngữ của nghệ thuật tạo hình trong phương pháp hóa trang các loại chân dung, tính cách nhân vật thật ấn tượng, độc đáo, tinh tế, phong phú và đa dạng... từ các loại đào đến các loại kép; từ các nhân vật vua quan... của cung đình cho đến các nhân vật nhân gian... thật tài tình của cha ông. Tất nhiên, gìn giữ, tiếp thu truyền thống, không có nghĩa là cũ kỹ, lạc hậu, bảo thủ; cũng như hiện đại, cách tân không phải là phá vỡ những vốn quý đã tồn tại từ xưa cho đến hôm nay.Cuộc thi sân khấu tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp.

Cuộc thi sân khấu tuồng và dân ca kịch chuyên nghiệp.

Mùa xuân mới, Tết Âm lịch cổ truyền đã về. Tiếng trống tuồng cùng với không gian nghệ thuật tuồng độc đáo, viên ngọc quý trong kho tàng văn hóa dân tộc Việt Nam, lại được gióng lên, hòa nhịp vào công cuộc đổi mới và hội nhập của đất nước. Với vẻ đẹp tuyệt vời trong xử lý không gian sân khấu, nghệ thuật tuồng đã vượt qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, để tồn tại tươi xanh mãi mãi đến hôm nay!


NSND Lê Huy Quang
Ý kiến của bạn