Mọi ngóc ngách của tình yêu biết bao nhiêu người đã luận bàn.Rất nhiều sự ví von bằng lời thơ chải chuốt, câu văn mượt mà để diễn tả sự lãng mạn, sự cao thượng và cả sự khổ đau mà tình yêu đưa đến.Điều ít được bàn hơn nhưng lại là sự hiển nhiên gắn liền với tình yêu, đó là hoạt động tình dục.Có người cho rằng tình dục là mục đích tối hậu của tình yêu. Có quá đáng chăng bởi vì một tình yêu trọn vẹn “thuận buồm xuôi gió” không sớm nở tối tàn, đứt gánh giữa đường, chẳng chóng thì chầy tình yêu sẽ gắn liền với hoạt động tình dục ? Lại có người cho rằng trong cuộc sống hướng về hưởng thụ hiện nay, tình dục cần phải được giải phóng, nếu cứ bắt buộc gắn liền với tình yêu, cuộc sống lạc thú của con người bị hạn chế đi nhiều (!).
Trong quá trình tiến hóa, nhận thức của con người về hoạt động tình dục có nhiều biến đổi.Khác với các loài vật khác, hoạt động tình dục ở người được gán cho nhiều ý nghĩa.Trước hết, nó mang ý nghĩa bảo tồn nòi giống, sinh con đẻ cái, duy trì sự tồn tại của loài người trên trái đất này.Tình dục trước hết có chức năng sinh đẻ.Một giống loài không sinh đẻ sẽ bị tuyệt diệt, vì thế, sinh đẻ qua tính dục là một nguyên lý tồn tại và phát triển của mọi giống loài.Nhu cầu sinh đẻ qua tình dục là một nhu cầu bản thể của mọi giống loài.Ngay cả về mặt này, tưởng chừng như có sự đồng nhất giữa con người và các loài động vật khác, nhưng hóa ra không phải thế. Ở con người, chức năng sinh đẻ của hoạt động tính dục chịu tác động của nhiều yếu tố phi tự nhiên, nghĩa là của các yếu tố xã hội - lịch sử nữa: đẻ nhiều hay đẻ ít, đẻ con trai hay con gái, thậm chí có đẻ hay không..., những điều này không chỉ có tính thuần túy sinh học, mà ở một mức độ lớn, còn mang tính xã hội sâu sắc là tập quán, đạo lý, chính sách,...
Ý nghĩa thứ hai xem ra rất quan trọng, mang nặng tính chất “người” đó là hoạt động biểu lộ tình cảm, thể hiện mối quan hệ đặc biệt giữa nam và nữ mà ta gọi là tình yêu. Tình yêu được nhà triết học Ðan Mạch Kierkegaard gọi là “tổng hợp tâm lý nhạy cảm”.Tình yêu thật ra không chỉ thuộc về tâm lý, nó còn có cơ sở thể chất, đúng hơn, đó là một sự liên kết tâm lý - thể chất vô cùng chặt chẽ. Nói như Nietzsche: “Trong một tình yêu đích thực, chính tâm hồn bao bọc lấy thân thể”. Trong tình yêu, liên hệ tình dục có thể vừa là khởi điểm, vừa là kết tinh của nó, nhưng tình yêu không chỉ giới hạn vào tính dục.Nó còn là một cái gì rộng lớn hơn, cao hơn, sâu hơn rất nhiều. Biểu hiện tâm lý đặc trưng của tình yêu là quan hệ “cho” và “nhận” của hai cá nhân yêu nhau, trong đó “cho” tức là “nhận”, “cho” càng nhiều thì “nhận” sẽ càng nhiều, “cho” và “nhận” hòa thành một, đến mức “hiến tất cả” cũng là “được tất cả”.
Ý nghĩa thứ ba tiềm tàng trong nhận thức con người từ rất lâu, nhưng chỉ sau cuộc cách mạng gọi là “giải phóng tình dục” mới được làm cho nổi bật, chính là “thú tiêu khiển” (recreation), nhằm thỏa mãn cảm giác và sự ham muốn hòa hợp thân xác với người khác.
Sự nhận thức về ba ý nghĩa này, nặng nhẹ khác nhau và không được điều hòa sẽ đưa đến sự lệch lạc, khập khiễng trong quan điểm về hoạt động tình dục và làm mất đi vẻ đẹp của tình yêu là tính chất vốn có của con người.
Tình yêu trong sáng, lành mạnh gắn liền với hoạt động tình dục bao hàm cả ba ý nghĩa trên một cách hài hòa.Nhưng với yêu cầu của chương trình kế hoạch hóa gia đình và khống chế sự bùng nổ dân số hiện nay, ý nghĩa bảo tồn nòi giống có con cái nối dõi tông đường của hoạt động tình dục trở thành thứ yếu. Người đã có con cái đề huề, người có sự bất toàn về đường sinh sản, kể cả người có khuynh hướng luyến ái đồng giới thường không chú trọng khía cạnh “cần phải có con” của hoạt động tình dục. Trong các trường hợp vừa kể, hai ý nghĩa “hoạt động tình dục vì tình yêu” và “hoạt động tình dục vì thú tiêu khiển” phải được hòa làm một. Tình yêu trong sáng lành mạnh không thể chấp nhận gắn liền với hoạt động tình dục chỉ mang một ý nghĩa duy nhất là vì thú vui đơn thuần.Chính vì có sự suy nghĩ lệch lạc như thế mà lớp trẻ hiện nay dễ lún sâu vào cái gọi là “tình dục buông thả”.Thực chất tình dục buông thả chính là hoạt động tình dục được gán cho một ý nghĩa duy nhất là vì thú vui tiêu khiển.Một số tuổi teen hiện nay mới ngỏ lời yêu với nhau thôi chứ chứ yêu một cách sâu sắc đã vội vàng tiến đến cái đích khám phá tận cùng cái gọi là tình dục.Để rồi, tình dục chỉ vì thú vui để lại những cú “nốc ao” như trời giáng cho giới trẻ.
Hoạt động tình dục lý tưởng nhất bao hàm ba ý nghĩa vừa kể ở trên một cách hài hòa, hoặc trong nửa cuộc đời sau của một đời người hoạt động tình dục phải là sự hòa quyện “vì tình yêu” và “vì thú vui cuộc đời”.