Do sức khỏe yếu, khả năng thích nghi kém nên người cao tuổi rất dễ viêm đường hô hấp dẫn đến viêm phổi. Điều nguy hiểm ở đây không phải là nhiệt độ quá thấp mà là sự thay đổi đột ngột của thời tiết.
Trong các bệnh thường gặp ở người cao tuổi trong mùa xuân, cần đặc biệt lưu ý đề phòng các bệnh phổi. Biến đổi của phổi theo tuổi tác rất rõ. Tuổi càng cao, cơ quan này càng có sự lão hóa rõ rệt. Vách phế nang, mao mạch thường bị teo, mô tạo keo dần dần thay thế cho những mao mạch đã bị thưa đi khiến cho không khí qua lại không được dễ dàng như lúc tuổi còn trẻ. Mặt khác, các triệu chứng bệnh ở người cao tuổi lúc đầu thường nghèo nàn, rất dễ bị bỏ qua, đến khi bệnh rõ thì đã muộn, khó chữa.
Viêm phổi là gì?
Viêm phổi hay viêm nhu mô phổi ở người già (bao gồm phế nang, túi phế nang, ống phế nang, tổ chức liên kết khe kẽ và tiểu phế quản tận) được đặc trưng bởi hội chứng đông đặc phổi và bóng mờ phế nang. Hội chứng đông đặc phổi là một quá trình bệnh lý trong đó phế nang chứa đầy dịch rỉ viêm, vi khuẩn và các tế bào bạch cầu, trên phim chụp Xquang xuất hiện các đốm mờ đục trên nền phổi.
Người cao tuổi cần hết sức đề phòng bệnh viêm phổi trong mùa xuân.
Nguyên nhân gây viêm phổi ở người cao tuổi
Căn cứ vào nguyên nhân gây bệnh, viêm phổi thường được chia làm 2 loại: viêm phổi mắc phải tại cộng đồng và viêm phổi mắc phải tại bệnh viện. Trong từng loại lại được chia thành 2 đối tượng là người lớn và trẻ em. Cách phân loại này có ý nghĩa rất lớn trong thực hành điều trị.
Đối với viêm phổi mắc phải tại cộng đồng: (bao gồm các nhiễm trùng phổi xảy ra ở ngoài bệnh viện).
Khác với viêm phổi ở trẻ em, nguyên nhân gây viêm phổi ở người cao tuổi rất đa dạng nhưng chủ yếu là do các nguyên nhân không phải vi khuẩn.
Viêm phổi ở người già chủ yếu là vi khuẩn, virus, nấm và một số tác nhân khác. Thường gặp nhất là Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng), Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn), Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Legionella pneumophila trực khuẩn gram âm đường ruột...
Ngoài ra, nhiễm các loại virus như virus cúm thông thường, virus gây hội chứng nhiễm trùng hô hấp cấp (severe acute respiratory syndrome - SARS), virus cúm gia cầm, Corona virus cũng đều có thể là nguyên nhân gây viêm phổi nặng.
Đối với viêm phổi mắc phải tại bệnh viện
Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện là bệnh lý viêm phổi xuất hiện sau nhập viện 48 giờ bao gồm cả các trường hợp viêm phổi trên bệnh nhân thở máy. Trong bệnh viện, sau nhiễm khuẩn tiết niệu và nhiễm khuẩn máu thì phổi là cơ quan dễ bị nhiễm khuẩn nhất.
Viêm phổi mắc phải tại bệnh viện khác nhau giữa từng bệnh viện, thậm chí là từng khoa trong cùng một bệnh viện. Những vi khuẩn chủ yếu gây viêm phổi mắc phải tại bệnh viện bao gồm: vi khuẩn gram dương như Staphylococcus aureus bao gồm cả MRSA, trực khuẩn gram âm đường ruột như Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, vi khuẩn gram âm không có nguồn gốc từ đường ruột như Pseudomonas aeruginosa, các vi khuẩn cư trú ở hầu họng của các bệnh nhân mắc bệnh nặng nằm tại bệnh viện. Trong đó, nguyên nhân thường gặp nhất là do vi khuẩn gram âm và tụ cầu vàng. Ngoài ra, viêm phổi cũng có thể do phế cầu, thậm chí nguồn nước trong bệnh viện có thể cũng là nguyên nhân làm bùng phát nhiễm trùng do Legionella.
Vì sao người cao tuổi dễ bị viêm phổi?
Đặc biệt, với viêm phổi người già có rất nhiều các yếu tố nguy cơ đặc thù góp phần làm cho người già trở thành đối tượng thường gặp của viêm phổi. Khác với trẻ em và người trẻ, chức năng của phổi còn tốt cũng như hệ thống miễn dịch khỏe mạnh. Ở người cao tuổi:
Hệ thống miễn dịch yếu: Sự lão hóa của hệ thống miễn dịch làm cho người già không chống lại được sự tấn công của các vi khuẩn, virus gây bệnh.
Mắc nhiều bệnh lý mạn tính: Người già thường mắc nhiều bệnh lý mạn tính cả toàn thân và đường hô hấp như đái tháo đường, suy giảm miễn dịch, bệnh lý tim mạch, bệnh gan, thận mạn tính, viêm phế quản mạn, giãn phế quản...
Sự tác động của các yếu tố có hại: Nghiện thuốc lá, thuốc lào, rượu, bia là các yếu tố thường gặp và là tác nhân thúc đẩy tình trạng viêm phổi ở người già.
Trên thực tế, không phải tất cả các trường hợp viêm phổi đều có thể tìm được nguyên nhân. Có tới 50% trường hợp không tìm được nguyên nhân gây bệnh.
Cả viêm phổi mắc phải tại cộng đồng và viêm phổi mắc phải tại bệnh viện đều được gây ra chủ yếu bởi các vi sinh vật, viêm phổi cũng dẫn đến rất nhiều biến chứng về sức khỏe, đặc biệt là ở người cao tuổi. Vậy làm thế nào để có thể phòng tránh viêm phổi một cách hiệu quả? Dưới đây là các khuyến cáo của các bác sĩ để dự phòng viêm phổi cho người cao tuổi.
Cần chủ động phòng bệnh viêm phổi ở người già
Để phòng ngừa, người cao tuổi nên tập thở bụng, thở nhẹ nhàng không phì phào, chậm rãi. Thót bụng thở ra hết sức, khi bụng thót hết thì ngừng thở; cho bụng phình lên một cách tự nhiên nhẹ nhàng để thở vào; khi bụng phình lên hết, ngừng một lát rồi lại thở ra. Làm 4-5 phút như vậy rồi nghỉ. Ngày tập 5-7 lần hoặc nhiều hơn càng tốt. Khi ngồi, nằm hay đứng đều tập thở được. Khi đã tập thở quen rồi thì có thể tranh thủ tập thở ở mọi nơi, mọi lúc như khi ngồi chờ tàu xe, ngồi nghe nói chuyện, xem tivi...
Điều quan trọng, người cao tuổi cần hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá vì đó là yếu tố nguy cơ rất thường gặp làm tăng khả năng mắc nhiễm khuẩn ở phổi.
Giữ gìn, vệ sinh sạch sẽ môi trường xung quanh, thoáng mát nhằm loại bỏ các vi khuẩn, virus gây nên bệnh lý hô hấp nhiễm khuẩn, nên đeo khẩu trang hoặc các biện pháp bảo hộ khi tới môi trường độc hại, nhiều khói bụi. Đảm bảo chế độ dinh dưỡng phù hợp. Cụ thể, chất đạm cần chú ý chính, đường, muối khoáng, vitamin và mỡ thì đảm bảo bổ sung theo nhu cầu cơ thể nhằm tăng cường sức đề kháng hệ miễn dịch ở người cao tuổi.
Giữ gìn cơ thể theo tiêu chí ấm về mùa đông, thoáng mát về mùa hè, giữ ấm cổ, ngực, bàn chân, bàn tay.
Thực hiện tiêm phòng vắc-xin cúm hoặc phế cầu khuẩn trên những người có chỉ định, đặc biệt với những người có bệnh phổi mạn tính, suy tim, tuổi trên 65 nhằm dự phòng bệnh viêm phổi, các chứng viêm nhiễm đường hô hấp ở người già. Kiểm soát tốt các bệnh lý mạn tính như hen suyễn, suy tim, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là các bệnh thường gặp của người già.