Mùa mưa lũ đến, người dân lo 'khối nước khổng lồ' trong các hồ đập xuống cấp

Nỗi bất an thường trực trong mùa mưa bão

Tỉnh Quảng Bình hiện có 153 hồ chứa, 193 đập dâng thủy lợi, trong đó có 38 hồ chứa xung yếu đã xuống cấp nghiêm trọng cần được nâng cấp, sửa chữa. Nguy cơ cao mất an toàn hồ đập đang hiện hữu. Tính mạng, tài sản của người dân vùng hạ lưu bị đe dọa trong tình hình mưa lũ diễn biến bất thường.

Hồ Dạ Lam nằm tại địa phận thôn Nam Thái, xã Thái Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình có dung tích 41.000 m³, phục vụ nước tưới sản xuất cho hơn 50 ha lúa, cây trồng trên địa bàn huyện. Sau hơn 30 năm tích nước, phục vụ sản xuất, đến nay hồ đã xuống cấp nghiêm trọng.

Hiện van cống của hồ không thể đóng mở, đập tràn hư hỏng không thể vận hành. Đặc biệt hệ thống thân đập bị thấm, xói lở nhiều đoạn, nguy cơ mất an toàn hồ đập khi mùa mưa lũ đến.

Ông Tô Ngọc Chung, Trưởng thôn Nam Thái, xã Thái Thủy cho biết, hồ Dạ Lam đã xuống cấp từ lâu. Trong trận lũ lịch sử năm 2020, thân đập hồ Dạ Lam có nguy cơ vỡ, người dân hạ du đã phải di dời, chính quyền và người dân triển khai các giải pháp gia cố tạm thời từ đó cho đến nay.

"Trong các cuộc tiếp xúc cử tri, chúng tôi đã đề xuất cấp trên sớm bố trí nguồn kinh phí để sửa chữa đảm bảo an toàn, nhưng vẫn chưa được giải quyết", ông Chung cho biết.

Trong mùa mưa năm 2023, hồ Dạ Lam đang phải dừng tích nước do hư hỏng, tiềm ẩn nguy cơ cao mất an toàn. Việc này dẫn đến nguy cơ thiếu nước phục vụ sản xuất lúa vụ Đông - Xuân, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống kinh tế của người dân.

Hồ Trung Thuần tại xã Quảng Thạch, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình được xây dựng từ năm 1980, đưa vào sử dụng năm 1982. Hồ phục vụ tưới tiêu cho gần 200 ha đất nông nghiệp của người dân các xã vùng hạ du.

Đến nay, nhiều hạng mục của hồ Trung Thuần đã xuống cấp, gây mất an toàn cho hàng trăm hộ dân sinh sống phía dưới chân đập và vùng hạ du. Phần mái thượng lưu của hồ được gia cố bằng đá lát khan trên nền đất đắp thủ công đã bị xói lở nặng. Mái hạ lưu chưa có rãnh thoát nước, tường chắn sóng bằng đá đã xuống cấp, cửa van cống áp lực bị rò rỉ nước, máy đóng mở nước đã hỏng.

Hiện hồ chứa này chưa có hệ thống giám sát vận hành và thiết bị thông tin cảnh báo an toàn cho hồ và vùng hạ du. Bên cạnh đó, mặt đập hẹp chưa được gia cố bảo vệ, gây trở ngại cho công tác ứng cứu khi công trình gặp sự cố.

"Hồ Trung Thuần xuống cấp nhiều năm nay nhưng chưa được đầu tư sửa chữa, Mùa mưa lũ gần tới rồi, chúng tôi là những hộ dân sống dưới chân đập nên lo lắm", bà Trần Thị Lài, trú xã Quảng Thạch, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình cho biết.

Cùng với đó nhiều hồ đập ở Quảng Bình cũng trong tình trạng hư hại như hồ Tróoc Vực tại xã Liên Trạch, huyện Bố Trạch. Phần mái thượng lưu của hồ gia cố đã lâu, xuống cấp nhiều, đá lát trôi, sạt lở nhiều điểm. Phần mái hạ lưu chưa được gia cố, cây cối mọc um tùm. 

Còn hồ Eo Hụ, nằm trên địa bàn xã Minh Hóa, huyện Minh Hóa, phần mái thượng lưu lát đá sạt lở nhiều chỗ, chưa có tường chắn sóng, đỉnh đập bằng đất cấp phối chưa được gia cố bảo vệ, mái hạ lưu chưa được gia cố rãnh thoát nước.

Ông Hà Xuân Đàn, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Bình cho biết, nhiều hồ đập trên địa bàn tỉnh được thiết kế và thi công thủ công đã từ rất lâu, trải qua nhiều năm sử dụng, khai thác nên chất lượng đã xuống cấp. Các thông số thiết kế của các hồ đập, trước đây không đáp ứng được so với lượng mưa thời điểm hiện tại. Trong khi đó, kinh phí hàng năm phục vụ bảo trì, sửa chữa, nâng cấp, hiện đại hóa đập, hồ chứa rất hạn hẹp.

Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Bình đã chỉ đạo các địa phương, đơn vị kiểm tra, rà soát, đánh giá hiện trạng các hồ chứa, đập dâng để có các phương án chủ động phòng chống. Cùng với đó tổ chức kiểm tra, vận hành thử các trạm bơm tiêu, cống tiêu, các cửa van xả lũ, công trình xả lũ, đảm bảo vận hành thông suốt khi mưa lũ xảy ra.

Bên cạnh đó, các đơn vị, địa phương tổ chức trực ban 24/24 giờ trong thời điểm mưa lũ; bố trí vật tư, phương tiện phòng chống lụt bão, kịp thời phát hiện xử lý sự cố mất an toàn hồ, đập; tăng cường theo dõi, cập nhật số liệu thủy văn, quan trắc lượng nước đến hồ chứa để có phương án vận hành, điều hành hồ chứa.

Đẩy nhanh nâng cấp, sửa chữa, "chạy đua" với mưa lũ

Theo ông Hà Xuân Đàn, hiện toàn tỉnh Quảng Bình có 15 công trình hồ, đập đang triển khai thi công, các công trình này phải đẩy nhanh tiến độ, đảm bảo vượt qua mốc vượt lũ, đạt đến các mốc kỹ thuật đảm bảo an toàn công trình.

Ngoài ra, Chi cục Thủy lợi cũng đề xuất các bộ, ngành Trung ương quan tâm, bố trí nguồn kinh phí để nâng cấp, sửa chữa công trình hồ, đập đã xuống cấp và nguồn kinh phí để thực hiện nội dung quản lý an toàn hồ đập.

Hồ Điều Gà (gồm hồ Điều Gà 1 và hồ Điều Gà 2) có tổng dung tích 3 triệu m³, cung cấp nước tưới sản xuất cho hơn 220 ha lúa, cây trồng cho vùng hạ du. Sau 30 năm đưa vào sử dụng, mái đập thượng lưu hồ đã bị hư hỏng, sạt lở nghiêm trọng, hệ thống tràn xả lũ thi công quá lâu nên việc tích nước, xả nước phức tạp.

Tháng 8/2023, dự án nâng cấp sửa chữa hồ Điều Gà, thuộc Dự án sửa chữa và nâng cấp các hồ đập xung yếu tỉnh Quảng Bình đã được triển khai thi công, dự kiến dự án sẽ hoàn thành vào tháng 12/2024.

Theo ông Lê Đức Hoàng, cán bộ Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và Quỹ đất huyện Quảng Ninh (Quảng Bình), Ban đã chỉ đạo đơn vị thi công đang tập trung huy động nhân lực, vật lực đẩy nhanh tiến độ các hạng mục dưới nước trước khi mùa mưa bão đến.

"Hiện nay, dự án nâng cấp, sửa chữa hồ Điều Gà đã hoàn thành đạt 60% khối lượng công việc. Thời điểm mùa mưa lũ đến gần, đơn vị thi công đã chuẩn bị mọi phương án để ứng phó, phòng chống lụt bão tại công trình. 

Ban cũng đã chỉ đạo đơn vị thi công phối hợp chính quyền các cấp chủ động huy động lực lượng, kịp thời xử lý các sự cố liên quan đến hồ, đập có thể xảy ra, nhằm đảm bảo an toàn về người và tài sản cho người dân ở khu vực hạ du", ông Lê Đức Hoàng cho biết thêm.

Quảng Bình đảm bảo an toàn cho người dân khỏi nguy cơ sạt lở và hồ đập xuống cấp

Thường xuyên hứng chịu thiên tai, đặc biệt là ảnh hưởng lớn từ mưa lũ. Tỉnh Quảng Bình đã thực hiện nhiều biện pháp và xây dựng phương án đảm bảo an toàn cho người dân.