Viêm phổi là bệnh đường hô hấp thường gặp ở trẻ nhỏ. Đã có nhiều suy nghĩ rằng, viêm phổi chỉ xảy ra trong mùa đông. Thế nhưng trong tiết trời nóng nực của mùa hè cũng là điều kiện thuận lợi cho chứng viêm phổi ở trẻ em phát triển.
Vì sao mùa hè trẻ hay viêm phổi?
Trong thời tiết nóng bức, các đồ ăn như: nước đá, kem, trái cây ướp lạnh luôn hấp dẫn với trẻ nhỏ. Nếu cho trẻ dùng nhiều và liên tục thì các bộ phận rất nhạy cảm ở họng, miệng, hầu, thanh quản cũng như các bộ phận khác của đường hô hấp dưới dễ bị tổn thương. Biểu hiện của sự nhiễm lạnh là viêm họng, hầu hoặc viêm thanh quản hoặc viêm amiđan, viêm VA... từ các bệnh này trẻ sẽ bị viêm phổi từ mức độ nhẹ đến mức độ nặng nếu không phát hiện kịp thời.
Mùa hè, trẻ ra nhiều mồ hôi hơn và lại ngấm ngược vào cơ thể khiến trẻ bị nhiễm lạnh lúc nào không biết. Mặt khác, nếu trẻ đang nhiều mồ hôi mà đi tắm ngay dễ gây cảm lạnh và dẫn tới viêm phổi.
Không khí nóng bức khiến nhiều gia đình sử dụng điều hòa nhiệt độ cả ngày lẫn đêm. Không ai phủ nhận được sự dễ chịu do điều hòa nhiệt độ mang lại, nhưng vì sự chênh lệch nhiệt độ giữa phòng lạnh và ngoài trời quá lớn khiến cơ thể trẻ khó thích nghi. Hơn nữa, việc ngồi trong phòng điều hòa quá lâu khiến da trẻ bị khô, họng khô, trẻ dễ bị các loại vi sinh vật tấn công, nhất là các loại vi khuẩn gây viêm đường hô hấp như H. influenzae, phế cầu. Nếu không được chăm sóc tốt cũng có thể làm trẻ bị viêm phổi.
Mùa hè cũng là mùa gắn liền với những chuyến đi du lịch biển, đi bơi. Nếu trẻ tắm nhiều lần trong ngày hoặc ngâm mình dưới nước với thời gian lâu, trẻ cũng rất dễ bị cảm lạnh gây viêm họng, viêm amiđan hoặc nặng hơn là viêm phổi. Một số trẻ sau khi tắm xong thấy sốt cao, đau họng, chảy nước mũi, thậm chí khó thở, đó là dấu hiệu của viêm đường hô hấp cấp tính.
Dấu hiệu nhận biết trẻ bị viêm phổi
Viêm phổi ở trẻ có thể do virut, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Trong mùa hè, hay gặp nhất là viêm phổi do virut và vi khuẩn. Tùy từng giai đoạn của bệnh, độ tuổi và sức khỏe của bé, các dấu hiệu viêm phổi là khác nhau. Viêm phổi do vi khuẩn có triệu chứng đặc trưng là sốt cao và thở nhanh. Viêm phổi do virut các triệu chứng thường xuất hiện từ từ. Thời kỳ ủ bệnh có thể khác nhau tùy từng trẻ, cũng như giữa các loại vi khuẩn hoặc virut gây viêm phổi. Thông thường, thời kỳ ủ bệnh khoảng một ngày đến một tuần. Viêm phổi ở trẻ có thể chia làm hai loại: viêm lá phổi lớn (thường gặp ở bé hơn 3 tuổi) và viêm khí quản nhánh (thường gặp ở bé nhũ nhi).
Hãy cảnh giác trẻ bị viêm phổi nếu trẻ có biểu hiện sốt nhẹ hoặc sốt cao tới 39ºC liên tục, đau họng, ho húng hắng, chảy nước mắt, mũi, khò khè, ăn kém, trẻ nhỏ thì bỏ bú, quấy khóc... Nếu không được phát hiện sớm và hỗ trợ điều trị kịp thời thì bệnh sẽ diễn biến nặng hơn, trẻ sốt cao, li bì, ho tăng lên, có đờm, xuất hiện khó thở, thở nhanh, rút lõm lồng ngực, bỏ bú hoặc bú kém, tím môi, tím đầu chi, các kẽ liên sườn bị co kéo. Ngoài ra, có thể bị tiêu chảy, nôn, đau bụng. Nghe phổi có nhiều ran ẩm nhỏ hạt. Có thể có rối loạn tuần hoàn như sốc, trụy tim mạch... Nếu tình trạng này kéo dài sẽ gây thiếu ôxy não, trẻ sẽ li bì hoặc kích thích, co giật.
Đối với các trẻ lớn thì việc nhận biết viêm phổi dễ dàng hơn còn ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi chỉ là quấy khóc, khó chịu nên dễ nhầm lẫn với tình trạng mọc răng, hay khó chịu trong người. Trẻ bị viêm phổi cũng có thể kèm theo triệu chứng tiêu chảy. Vì vậy, khi trẻ có các dấu hiệu sốt, ho, khó thở, tím tái và có tiêu chảy, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý. Khi thấy trẻ nhỏ có những dấu hiệu của viêm họng, ho, sổ mũi, quấy khóc cần chú ý chăm sóc trẻ tốt hơn, nếu các dấu hiệu bệnh qua một ngày mà không thuyên giảm cần phải đưa trẻ đến ngay các cơ sở y tế, tránh những diễn biến nặng của bệnh.
Chăm sóc và phòng bệnh cho trẻ thế nào?
Để hạn chế trẻ mắc bệnh trong mùa hè, nhất là bệnh viêm phổi, cần hạn chế cho trẻ dùng nước mát, nước đá, hoa quả và các thực phẩm chế biến sẵn để trong tủ lạnh. Mỗi khi sử dụng máy điều hòa nhiệt độ nên có sự điều chỉnh nhiệt độ hợp lý. Không nên để gió của máy điều hoà quạt thẳng vào cơ thể trẻ. Mặc dù là mùa nắng nóng nhưng khi tắm cho trẻ, nhất là trẻ dưới 5 tuổi nên dùng nước ấm là tốt nhất và không nên cho tắm nước lạnh.
Để phòng ngừa viêm phổi cũng như các bệnh đường hô hấp cho trẻ, trước hết trẻ cần được vệ sinh sạch sẽ, tránh xa khói thuốc và khói do đun nấu trong phòng có trẻ nhỏ. Cho trẻ cách ly với trẻ bị bệnh để tránh lây lan thành dịch. Nên tiêm chủng phòng bệnh đầy đủ các loại vaccin được sử dụng tại Việt Nam. Trẻ nhỏ cần được bú mẹ đầy đủ đến 24 tháng.
Trong các trường hợp nhẹ, mới chớm bệnh, các mẹ có thể nhỏ mũi bằng dung dịch sát khuẩn cho trẻ, cho trẻ súc miệng bằng dung dịch súc họng hoặc nước muối loãng ấm hằng ngày. Cho trẻ ăn lỏng, dễ tiêu, đủ chất.
Nếu thấy các triệu chứng viêm phổi nặng hơn, trẻ cần được nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị. Tránh đưa trẻ đi khám muộn vì viêm phổi rất dễ gây biến chứng nặng. Không nên tự cho trẻ uống thuốc đặc biệt là các loại thuốc giảm ho, kháng sinh.
BS Hữu Hạnh
