Giống như nhiều bộ môn nghệ thuật khi mới du nhập tại Việt Nam, những ngày đầu múa đương đại Việt đã gặp không ít khó khăn trong việc định hình và phát triển. Nhưng thời gian trôi qua, nhờ sự vươn lên từ nội lực và quá trình đổi mới, học hỏi kinh nghiệm...., múa đương đại Việt hiện nay đã có dấu hiệu khởi sắc.
Đi qua ngày đầu gian khó
Múa đương đại là loại hình nghệ thuật múa kết hợp giữa các yếu tố khiêu vũ hiện đại và ballet cổ điển thể hiện cảm xúc bay bổng và phát tiển khả năng sáng tạo. Trong nghệ thuật múa đương đại, những mối quan tâm tới các vấn đề xã hội và điều kiện tinh thần của con người được thể hiện. Và múa đương đại cũng được xem như một hình thức thể hiện cơ thể phóng khoáng mà các biên đạo múa dùng cảm xúc để tạo ra những điểm nhấn nghệ thuật.
Cảnh trong vở múa Sương sớm.
Theo NSND Phạm Anh Phương - Giám đốc Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam, múa đương đại xuất hiện tại nước ta hơn 20 năm về trước. Thời điểm đó, múa đương đại còn mang tính thể nghiệm là chính. Ngày đầu, chúng ta chủ yếu mời và xem các đoàn múa nước ngoài sang biểu diễn giao lưu, qua đó từng bước tiếp cận và học hỏi về nghệ thuật múa đương đại. Những năm trước múa đương đại Việt chưa thật sự bắt kịp xu hướng phát triển với các nước trên thế giới, một phần vì đây là bộ môn nghệ thuật mới, tự thân phá bỏ những quy tắc của múa truyền thống nên khán giả chưa thật sự đón nhận. Và cũng vì mới, lạ nên cũng làm cho giới làm nghề đôi khi còn e ngại, bên cạnh đó việc đầu tư kinh phí cho việc dàn dựng tác phẩm múa đương đại ở nước ta còn hạn chế, điều này vô hình trung tạo rào cản cho những ai có đam mê với bộ môn nghệ thuật múa đương đại.
Dẫu vậy, những người trong nghề với lòng nhiệt huyết và sự đam mê đã đưa nghệ thuật múa đương đại Việt đi lên sau ngày đầu gian khó. NSND Phạm Anh Phương cho biết, sau khi tiếp cận với múa đương đại và nhận thấy đây là môn nghệ thuật cần phải phát triển ở nước ta nên Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam nhiều năm liền đã gửi một số diễn viên trẻ ra nước ngoài học. Đáng mừng hơn là bộ môn múa đương đại hiện nay đã được đưa vào giảng dạy trong một số trường nghệ thuật như: Cao đẳng Nghệ thuật múa Việt Nam, Đại học Văn hóa nghệ thuật Quân đội, Cao đẳng Múa TP. Hồ Chí Minh. “Múa đương đại tiếp bước theo ballet kinh điển, qua một quá trình học tập, chúng ta đã bước đầu xây dựng những nét cơ bản nhất, rồi từ đó hướng tới một nền nghệ thuật múa đương đại của người Việt” - NSND Phạm Anh Phương bày tỏ.
Thu về những trái ngọt
Múa đương đại Việt sau thời gian “học tập và rèn giũa” đến nay đã có sức lan tỏa rộng khắp và không thiếu những tác phẩm xuất sắc. Trước hết phải nói đến vở múa đương đại Ký ức thở dài (2009) do biên đạo múa Lê Vũ Long dàn dựng, đây là tác phẩm đặc biệt với câu chuyện của những kỷ niệm, hiện tại và ký ức đan xen, được sống lại bằng ngôn ngữ cơ thể, ánh sáng và âm thanh đương đại. Đặc biệt, tham gia vở múa đương đại Ký ức thở dài là những diễn viên múa khiếm thính Việt Nam. Ký ức thở dài từng tham gia Festival Huế năm 2010 và tạo nhiều được ấn tượng đối với công chúng trong và ngoài nước.
Cũng trong năm 2010, kịch múa Ngọn lửa Hà Thành mừng Đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội (2010) cũng gây được tiếng vang, giới chuyên môn đánh giá cao và chiếm được cảm tình của khán giả. Vở kịch múa đương đại này đã tái hiện không gian bản sắc văn hóa Hà Nội xưa với những hình ảnh tà áo dài tứ thân tha thướt, tiếng rao hàng quà phố thị, hàng hoa Ngọc Hà, gánh cốm Vòng... những năm đầu thế kỉ 20. Ở vở diễn này, khán giả còn bắt gặp hình ảnh những thanh niên khỏe mạnh vạm vỡ ngày đêm rèn luyện võ nghệ, đào hào đắp lũy, củng cố thành quách sẵn sàng đối phó với âm mưu xâm lược của kẻ ngoại bang...
Sự khởi sắc của múa đương đại Việt còn được thể hiện qua Sương sớm (2011) do nghệ sĩ Tấn Lộc cùng biên đạo Ngọc Anh, Ngọc Khải và Thanh Phương dàn dựng. Tác phẩm này đã vẽ nên bức tranh hồn quê Nam Bộ với khán giả không chỉ qua động tác múa mà còn qua lời ca, câu hò, các âm thanh do chính các diễn viên tạo ra trên sân khấu. Nhưng trên hết, vở múa gợi nhớ về những người mẹ, người chị, về anh nông dân chân tình, một cuộc sống đồng quê yên bình, tươi đẹp đang bị lãng quên trong cuộc sống hiện đại bận rộn. Với những ý nghĩa sâu sắc và đậm chất nghệ thuật, cuối năm 2014 Sương sớm đã đến với khán giả tại Mỹ theo lời mời của một chương trình của Vụ Văn hóa - Giáo dục, Bộ Ngoại giao Mỹ.
Ngoài các tác phẩm xuất sắc nói trên, thời gian qua chúng ta còn có nhiều tác múa đương đại được đánh giá cao, như: Tiếng vọng núi rừng (Anh Đức); Bến Lụy, Hồn gió Việt (NSND Anh Phương); Nơi đến, Mắt bão, Thấu truyền, Việt Nam những năm 70 (Lê Vũ Long); Màu xanh bất diệt, Ô cửa sổ, Những điệu múa gió mùa, Tự tình mưa nắng (NSND Hà Thế Dũng)... Dịp 13/6 này, hai nghệ sĩ trẻ Vũ Ngọc Khải và Ngô Hồng Quang sẽ ra mắt khán giả TP. Hồ Chí Minh vở múa đương đại Nón. Đây là tác phẩm cũng đầy hứa hẹn khi hai nghệ sĩ sẽ kết hợp giữa múa đương đại với âm nhạc dân tộc nhằm nhấn mạnh bản sắc Việt nhưng cũng không thiếu hơi thở thời đại. Và có lẽ vậy, Trưởng ban Lý luận phê bình Hội nghệ sĩ múa Việt Nam - NSƯT Thái Phiên từng nhận định: “Sự có mặt của múa đương đại đã làm phong phú, đa dạng thêm cho nghệ thuật múa nước nhà. Các tác phẩm múa đương đại đã đáp ứng xu thế thời đại”.
Hoa Quỳnh
