Những ai đã từng đi khám và chữa bệnh ở bất kỳ một bệnh viện nào thì đều thấy quanh khu vực bệnh viện có rất nhiều nhà thuốc sát cạnh nhau, càng những bệnh viện lớn thì càng nhiều nhà thuốc. Nếu đứng khoảng 15 - 20 phút ở một nhà thuốc bất kỳ đều thấy rằng ai cũng có thể mua được một cách dễ dàng một loại thuốc nào đó mà không cần đơn với số lượng không hạn chế, chỉ cần có một mảnh giấy viết tên thuốc, hàm lượng.
 Việc mua, bán các loại thuốc hướng thần chưa được thực hiện đúng quy định. |
Gần đây, chúng ta thấy tỷ lệ những người phải cấp cứu về tự sát cao hơn trong các bệnh viện. Phương tiện dùng để tự sát thường là các dụng cụ như dao, kéo, nhảy lầu và một cách phổ biến là dùng các loại thuốc an thần kinh với liều cao. Trong công việc hàng ngày, tôi đã gặp rất nhiều đối tượng dùng thuốc để tự sát, từ người cao tuổi đến những cháu ở lứa tuổi còn đang cắp sách tới trường. Khi thoát khỏi tình trạng nguy hiểm và được hỏi tại sao lại tự sát thì nguyên nhân thường gặp nhất là trầm cảm, hoặc do những stress trong cuộc sống. Một bệnh nhân 70 tuổi đang nằm điều trị tại một bệnh viện tuyến trung ương đã để lại một bức thư tuyệt mệnh là: “Tôi bị cảm mà chết, xin đừng mổ xác tôi”, khi được cứu sống thì đã trả lời là do buồn chán, đã ra hiệu thuốc trong khu vực bệnh viện mua được 300 viên aminazin theo sổ kê đơn cấp phát tại phường để uống. Tìm hiểu tôi được biết đơn này được kê cách ngày mua khoảng 5 tháng! Một cháu học sinh học lớp 11, được gia đình đưa đến gặp bác sĩ vì lý do cháu đã dùng 20 viên seduxen tự tử, được công an phát hiện là đang ngủ gục ngoài đường, bên cạnh là những vỏ thuốc. Khi được hỏi cháu mua thuốc seduxen như thế nào, cháu đã thật thà trả lời cháu mua ở một hiệu thuốc gần nhà, mua làm hai lần, mỗi lần một vỉ (và đương nhiên không có đơn của bác sĩ!). Đây chỉ là hai ví dụ trong rất nhiều trường hợp gặp ở các khoa chống độc và ở các viện tâm thần. Việc bán thuốc không tuân theo quy chế đã tiếp tay cho các hành vi tự sát, đặc biệt là ở lứa tuổi học sinh, là nhóm đối tượng chưa ý thức được về hành vi của mình.
Tôi cũng đã gặp một bệnh nhân đến khám vì lý do là có những vận động bất thường ở tay, chân, những cơ ở vùng mặt một cách tự động, không kiểm soát được. Khi hỏi về tiền sử có dùng thuốc gì không thì được biết bệnh nhân đã được bác sĩ chẩn đoán và điều trị một căn bệnh là rối loạn cảm xúc lưỡng cực, giai đoạn hưng cảm, được chỉ định dùng thuốc haloperidol. Khi hỏi bệnh nhân này dùng thuốc trong bao lâu thì bệnh nhân trả lời là đã dùng trong vòng 1 năm, cứ theo đơn của bác sĩ kê lần đầu và mua dùng liên tục mà không hề tái khám theo hẹn! Tôi đã giải thích cho bệnh nhân này là những vận động bất thường trên là do tác dụng phụ của thuốc, đó là loạn động muộn, một tác dụng phụ nguy hiểm và gần như là chưa có cách nào điều trị được do việc sử dụng quá lâu haloperidol!
Theo quy chế về kê thuốc trong điều trị ngoại trú của Bộ Y tế ban hành ngày 01/02/2008 thì thuốc gây nghiện (ví dụ như seduxen), những thuốc hướng tâm thần là những thuốc phải được kê đơn và bán theo đơn. Những thuốc này được dùng chủ yếu trong điều trị những bệnh lý như tâm thần phân liệt, bệnh động kinh, rối loạn cảm xúc lưỡng cực hoặc bệnh lý trầm cảm. Trong giai đoạn cấp tính, việc kê đơn chỉ được phép tiến hành trong 10 ngày, nếu bệnh tiến triển mạn tính thì bệnh nhân phải được kê vào sổ theo dõi hàng tháng, việc lĩnh thuốc hoặc mua thuốc, quản lý thuốc phải là do người nhà bệnh nhân. Một điều nữa là đơn thuốc chỉ có giá trị để đi mua trong vòng 5 ngày kể từ ngày kê đơn, quá thời gian trên, đơn thuốc không có giá trị.
Vậy chúng ta nghĩ sao về tình trạng mua thuốc không cần đơn, một đơn thuốc có thể mua trong thời gian một vài tháng, nửa năm thậm chí lâu hơn nữa với số lượng không hạn chế.
Nhà nước đã có quy định, tất cả các hiệu thuốc theo chúng tôi nghĩ là đều nắm rõ những quy định trên nhưng tình trạng vi phạm vẫn xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó vấn đề ý thức của người dân, trình độ hiểu biết của họ và mong muốn càng bán được nhiều thuốc càng tốt của các nhà thuốc mà họ lờ đi những quy định của Nhà nước. Vì vậy việc tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân là rất quan trọng và góp phần cho việc mua bán thuốc tân dược nói chung và loại thuốc an thần kinh nói riêng được thực hiện đúng quy định của Bộ Y tế, đem lại lợi ích cho bệnh nhân và người dân nói chung.