Thận là cơ quan chính thải trừ thuốc. Nhu mô thận rất nhạy cảm với thuốc. Thuốc có thể gây tổn thương thận theo các cơ chế: giảm tưới máu thận, độc trực tiếp lên tế bào ống thận, tổn thương kẽ thận, tắc mạch máu thận, tắc ống thận cùng các biểu hiện của suy thận cấp và suy thận mạn.
Nếu dùng nhiều thuốc cùng một lúc và có tương tác thuốc thì nguy cơ bị phản ứng không mong muốn của thuốc gấp 3 lần. Một số nhóm thuốc có thể gây tổn thương nhu mô và chức năng thận gồm có:
- Thuốc kháng sinh:
Nhóm betalactam: penicillin và cephalosporin có thể gây sốc phản vệ rồi suy thận cấp.
Nhóm aminoglucosid (gentamycin, amikacin, tobramycin...) gây độc trực tiếp lên tế bào ống thận.
Nhóm kháng lao (rifamycin...).
Nhóm kháng nấm (amphotericin B).
- Thuốc kháng viêm không steroid (indometacin, analgin, phenylbutazon, paracetamol...) có thể gây viêm gan cấp và hoại tử ống thận cấp. Nếu dùng thuốc lâu ngày có thể gây viêm kẽ thận mạn.
- Thuốc ức chế men chuyển (captopril, quinapril, enalapril, lisinopril...) gây giảm tưới máu thận và suy thận cấp chức năng. Không chỉ định ức chế men chuyển trong tăng huyết áp do hẹp động mạch thận.
- Thuốc kháng thụ thể AT1 (irbesartan, valsartan, losartan, telmisartan) có thể gây suy thận cấp chức năng.
- Thuốc điều trị mỡ máu (fibrat, statin) có thể ảnh hưởng đến chức năng thận.
- Thuốc điều trị gút (allopurinol, colchicin).
- Thuốc giảm miễn dịch (cyclosporin, tacrolimus...).
- Thuốc hóa chất chữa ung thư (cisplatin, methotrexate, cyclophosphamid).
- Thuốc cản quang có iod có thể gây sốc phản vệ và tắc mạch máu thận.
- Thuốc lợi tiểu (thiazide, furosemid...) có thể gây suy thận cấp chức năng.
- Một số thuốc y học dân tộc, thuốc Nam.
Để phòng ngừa biến chứng thận do thuốc, chúng ta nên tuân theo các nguyên tắc sau: Chỉ định thuốc đúng bệnh, đúng người. Lưu ý người già, người có thai, trẻ nhỏ với cân nặng, tình trạng mất nước để chỉ định liều. Hạn chế dùng nhiều thứ thuốc và tránh tương tác thuốc. Nếu dùng thuốc dài ngày cần được theo dõi chức năng thận, chức năng gan. Nếu đã bị bệnh thận, khi dùng thuốc rất thận trọng trong chỉ định và cần được theo dõi cẩn thận.
PGS. Trần Văn Chất