1. Phát ban da do thuốc là gì?
Phát ban da do thuốc là bất kỳ tình trạng phát ban nào trên da do thuốc, bao gồm thuốc không kê đơn (OTC) và thực phẩm bổ sung… Tình trạng này thường do một số loại phản ứng dị ứng gây ra.
Phát ban da do thuốc có thể phát triển ngay sau khi bắt đầu dùng một loại thuốc mới hoặc có thể xảy ra sau nhiều ngày hoặc nhiều tuần dùng thuốc.
Phát ban da do thuốc gây ra những thay đổi về màu sắc hoặc kết cấu da, bao gồm những điều như sau:
Phát ban da do thuốc thường ngứa, nhưng cũng có thể gây đau hoặc không có triệu chứng liên quan đến cảm giác nào cả.
2. Các phát ban da phổ biến
Phát ban da liên quan đến thuốc được phân loại theo nhiều cách, nhưng cách dễ nhất là phân loại chúng thành phổ biến - nhẹ hoặc hiếm gặp - đe dọa tính mạng.
Hầu hết (gần 90%) các phản ứng thuốc trên da là phát ban dạng sẩn ngoài da:
- Lan rộng khắp cơ thể (ban xuất huyết)
- Các mảng da phẳng và nổi sẩn thường có màu đỏ hoặc nâu tím, tùy thuộc vào tông màu da.
Nổi mề đay và các phản ứng dị ứng khác cũng là những tình trạng phổ biến.
Dưới đây là một số loại phát ban do thuốc phổ biến, bắt đầu từ loại thuốc phổ biến nhất:
Loại phát ban do thuốc | Biểu hiện | Thuốc phổ biến |
Phản ứng ban đỏ (sẩn dát) | Tình trạng này thường bắt đầu bằng những cục u nhỏ ở ngực, bụng hoặc lưng, sau đó lan ra cánh tay và chân. - Ở làn da trắng, các nốt sần có màu đỏ hoặc hồng. - Ở những tông màu da sẫm hơn, ban sẩn có thể trông giống màu tím, nâu hoặc thậm chí là màu da. | Thuốc kháng sinh (cephalosporin), thuốc chống co giật (carbamazepine) |
Nổi mề đay, phù mạch và phản vệ | Mề đay là những mảng ngứa, nổi trên da. Phù mạch liên quan đến bệnh nổi mề đay, nhưng tình trạng sưng xảy ra dưới da. Cả hai tình trạng này đều có thể chuyển thành phản ứng nguy hiểm đến tính mạng (phản vệ). | Thuốc kháng sinh (penicillin), NSAID (ibuprofen) |
Ban đỏ nhiễm sắc cố định | Biểu hiện dưới dạng một mảng da tròn, màu đỏ, tím hoặc nâu… Thỉnh thoảng, có nhiều mảng và đôi khi phồng rộp; có thể gây đau hoặc ngứa. Tổn thương xuất hiện trong vòng 30 phút đến 8 giờ sau khi phơi nhiễm với thuốc. Ban được gọi là ‘cố định’ vì nếu tiếp tục dùng cùng loại thuốc đó, phản ứng sẽ tái phát ở cùng một vị trí trên cơ thể | NSAID, thuốc kháng sinh (ciprofloxacin) |
Viêm mạch do thuốc | Nguyên nhân là do tình trạng viêm mạch máu, khiến máu rò rỉ vào da. Phát ban trông giống như những đốm nhỏ màu tím hoặc nâu có thể biến thành mụn nước. | Thuốc kháng sinh (penicillin), thuốc trị gout (allopurinol) |
Một số hình ảnh phát ban do thuốc:
Hình ảnh phát ban da dạng sẩn dát ở ngực.
Nổi mề đay do dùng thuốc.
Ban đỏ nhiễm sắc cố định.
Phát ban do viêm mạch.
3. Các loại phát ban do thuốc ít gặp hơn
Các loại phát ban liên quan đến thuốc khác hiếm gặp hơn, nhưng có thể đe dọa tính mạng, chiếm khoảng 2% các loại phát ban trên da liên quan đến thuốc.
Loại phát ban do thuốc | Biểu hiện | Nguyên nhân phổ biến |
Bệnh đỏ da | Phát ban này gây ra tình trạng đỏ da ở hơn 90% cơ thể. Bệnh có thể tiến triển thành các vấn đề nghiêm trọng hơn như bong tróc, sưng tấy và mất khả năng điều hòa nhiệt độ cơ thể. | Thuốc kháng sinh (sulfonamid), thuốc chống co giật (carbamazepine), thuốc trị gout (allopurinol |
Phát ban do thuốc với tình trạng tăng bạch cầu ái toan và các triệu chứng toàn thân (DRESS) | Phản ứng này thường bắt đầu bằng các mảng ngứa hoặc nốt sần có thể có màu đỏ (ở da trắng) hoặc nâu/tím (ở da sẫm màu); có thể đi kèm với các triệu chứng toàn thân như sưng tấy, sốt... có thể gây tổn thương các cơ quan như gan. | Thuốc allopurinol, thuốc chống co giật (carbamazepine) |
Hội chứng Stevens-Johnson (SJS) và hoại tử biểu bì nhiễm độc (TEN) | Hai tình trạng này thường bắt đầu bằng các mảng phẳng, đỏ sẫm, tím hoặc nâu có thể gây đau. Chúng có thể nhanh chóng tiến triển thành bong tróc da và các vết loét đau ở miệng, mắt hoặc bộ phận sinh dục. Các triệu chứng khác bao gồm các triệu chứng giống cúm như sốt và đau nhức cơ thể. SJS ảnh hưởng đến dưới 10% cơ thể, trong khi TEN ảnh hưởng đến 30% hoặc hơn. | Thuốc kháng sinh (sulfonamid), thuốc chống co giật (carbamazepine), thuốc allopurinol |
Viêm mủ ban đỏ toàn thân cấp tính (AGEP) | Phát ban lan rộng nhanh chóng trông giống như những mụn đầu trắng nhỏ. Bệnh có thể đe dọa đến tính mạng khi ảnh hưởng đến gan, thận, hạch bạch huyết… | Thuốc kháng sinh (sulfonamid), terbinafine… |
Phản ứng giống bệnh huyết thanh (SSLR) | Phát ban này có nhiều biểu hiện khác nhau, bao gồm các nốt sưng đỏ hoặc tím, nổi mề đay hoặc các đốm nhỏ màu tím hoặc nâu. Các triệu chứng khác bao gồm đau khớp, sốt và ngứa. Mặc dù tình trạng này hiếm gặp nhưng thường không đe dọa đến tính mạng. | Thuốc kháng sinh (penicillin), bupropion… |
