Lạc (đậu phộng) là thực phẩm thông dụng hàng ngày đối với người dân nông thôn và cả thành thị. Từ lạc có thể chế biến nhiều món ăn, bài thuốc độc đáo, có tác dụng chữa bệnh mà ít người biết. Hạt lạc chứa nhiều dầu béo, nitơ, tinh bột, cellulose, tro, vitamin và chất vô cơ... Vỏ hạt lạc có sterol, tanin, flavonoid...
Dầu lạc (dầu đậu phộng) có nhiều acid béo chưa no, giúp giảm cholesterol huyết gây xơ mỡ động mạch. Dùng dầu lạc thay mỡ động vật rất tốt trong phòng ngừa các bệnh mạch vành, chống lão hóa, làm mịn da. Vỏ hạt lạc có xúc tác tạo tiểu cầu, tăng tác dụng co cục máu, nên có tác dụng cầm máu trong các trường hợp xuất huyết vi thể. Theo Đông y, lạc vị ngọt, tính bình, vào tỳ và phế, có tác dụng nhuận phế chỉ khái hóa đàm, dưỡng huyết chỉ huyết, kiện tỳ hòa vị nhuận táo, thôi nhũ lợi niệu, giáng áp thông tiện. Dùng cho các trường hợp viêm khí phế quản ho khan ít đờm, thiếu máu, xuất huyết các loại, nôn ói, trào ngược dịch vị, huyết trắng, phù nề, sản phụ sau sinh ít sữa, táo bón, tăng huyết áp, tăng cholesterol. Hằng ngày dùng 50 - 200g dưới dạng ép sống hoặc rang, chiên, xào, nấu. Sau đây là một số món ăn - bài thuốc có lạc.
Canh đậu lạc hồng táo: lạc tươi để nguyên vỏ hạt 90g, đậu đỏ 90g, đại táo 90g. Tất cả hầm nhừ, thêm gia vị, chia ăn 1 - 3 lần trong ngày. Dùng cho các trường hợp tê phù, phù chân do thiểu dưỡng.
Canh đậu phộng: lạc hạt (bỏ mầm) 100g, nghiền vụn, thêm chút muối, nước liều lượng thích hợp, đun nhỏ lửa thành dạng canh đặc. Dùng cho các trường hợp ho gà (ho khan dài ngày), lao phổi. Đặc biệt là vào mùa thu khô hanh thường có viêm họng khô, đau họng, ho khan.
Canh cá diếc đậu lạc: lạc nhân 150g, xích tiểu đậu 120g, cá diếc hoặc cá chép 1 con. Tất cả làm sạch, thêm nước, nấu nhừ, thêm chút rượu gia vị, chia ăn vài lần trong ngày. Dùng cho các trường hợp thiểu dưỡng, cổ trướng phù nề xuất huyết dưới da và nội tạng.
Chân giò hầm đậu phộng: lạc hạt 90 - 100g, chân giò 1 cái. Chân giò làm sạch, chặt khúc; lạc nghiền vụn, thêm gia vị, hầm nhừ. Dùng cho sản phụ tắc sữa, ít sữa.
Chè đậu lạc nhân: lạc nhân 100g, đậu tương 250g. Cho vào nồi đất (không dùng nồi kim loại), thêm đường cát hoặc đường trắng, nước sôi vừa đủ, đun nhỏ lửa cho đến khi đậu tương vỡ nát, nước nấu cô lại thành dịch đặc màu nâu tro là được, chia ăn nhiều lần trong ngày. Dùng cho các trường hợp viêm thận mạn phù nề, dùng cho sản phụ ít sữa, tắc sữa, tăng huyết áp, táo bón, đái tháo đường, ho khan.
Lạc nhân ướp lá dâu đường phèn: lạc hạt 15g, lá dâu 15g, đường phèn 15g. Cho nước vừa đủ, đun nhỏ lửa đến khi đậu phộng chín nhừ, vớt bỏ bã lá dâu. Dùng cho các bệnh nhân ho suyễn lâu ngày.
Kiêng kỵ: Người có hàn thấp hoặc tiêu chảy, lỏng lỵ không dùng. Không dùng lạc mốc, có mầm.
TS. Trần Đức Quang
