Nhãn là loại quả ngon, giàu dinh dưỡng và được dùng làm thuốc từ lâu đời (thực dược lưỡng dụng). Đặc biệt, long nhãn (cùi quả nhãn) rất giàu dược tính. Cùi nhãn tươi chứa nhiều nước; còn có protein, chất béo, đường…
Theo Đông y, long nhãn vị ngọt, tính hơi ôn; vào kinh tâm và tỳ. Có tác dụng ích tâm kiện tỳ, tư bổ khí huyết, ích trí an thần. Dùng cho các trường hợp lo âu, mất ngủ, ngủ mê, giảm trí nhớ, quên lẫn, loạn nhịp tim, sau đẻ mất sức, thiếu máu. Liều dùng: 15 - 50g. Xin giới thiệu một số món ăn thuốc có long nhãn:
Bồi bổ tăng lực (đại bổ nguyên khí) - Ngọc linh cao: long nhãn nhục 30g, đường trắng 3g, sâm 3g. Các vị cho vào bát, miệng bát đậy kín dùng giấy bản hoặc vải xô mỏng, hấp cách thủy hoặc hấp trên nồi cơm. Mỗi lần ăn 1 thìa với nước đun sôi.
Gà hầm hạt sen long nhãn tốt cho người thiếu máu, hồi hộp đánh trống ngực, mất ngủ.
Rượu bổ khí huyết, an thần - Long nhãn tửu: long nhãn xào qua rượu, thêm rượu (khoảng 10%), ngâm 100 ngày, hằng ngày uống vài ba lần, mỗi lần 20ml.
Chữa thiếu máu, hồi hộp, mất ngủ, đánh trống ngực - Quế viên đồng tử kê: gà giò 1 con, long nhãn 30g. Gà làm sạch, cho long nhãn, chút rượu, dấm, hành, gừng, muối gia vị và ít nước, đặt trên bếp hầm nhỏ lửa khoảng 1 giờ là được.
Chữa thiếu máu, chảy máu dưới da - Long nhãn hoa sinh: long nhãn 10g, lạc hạt (cả vỏ hạt) đập vụn 15g. Cho các vị vào nồi, thêm ít nước, muối, nấu chín ăn.
Chữa hồi hộp loạn nhịp tim, mất ngủ, sốt về chiều, mồ hôi trộm, ho khan, ít đờm, đờm lẫn huyết (tâm phế âm hư) - Canh long nhãn yến sào: long nhãn 20g, kỷ tử 20g, yến sào 30 - 50g. Các vị cho vào nồi, thêm nước hầm nhừ, cho đường phèn vừa đủ, ăn.
Long nhãn giàu dinh dưỡng cũng là vị thuốc bổ khí huyết, dưỡng tâm an thần.
Chữa hồi hộp, tim loạn nhịp, mất ngủ, đau lưng mỏi gối - Cháo hạt dẻ long nhãn: long nhãn 15g, hạt dẻ 10 - 20 hạt, gạo tẻ 50g, đường vừa đủ. Hạt dẻ bóc vỏ, đập vụn nấu với gạo thành cháo, cháo chín cho long nhãn, đun sôi, khi ăn thêm đường.
Dùng cho người cơ thể suy nhược, thiếu máu - Cháo long nhãn hạt sen: long nhãn 16 - 30g, hạt sen 16 - 30g, gạo tẻ 100g. Nấu cháo ăn.
Dùng cho người suy nhược cơ thể sau bệnh nặng dài ngày, hồi hộp đánh trống ngực, mất ngủ, vã mồ hôi trộm; lòng bàn tay, gan bàn chân nóng, ăn kém - Ba ba hầm long nhãn sơn dược: ba ba 1 con nhỏ, long nhãn 20g, sơn dược 20g. Ba ba làm sạch, cho long nhãn sơn dược và nước, thêm gia vị hầm cách thủy ăn.
Dùng cho người ăn kém, chậm tiêu, da xanh tái, hồi hộp, đánh trống ngực, lo âu, mất ngủ (tâm tỳ lưỡng hư) - Long nhãn đại táo chưng mật ong nước gừng: long nhãn 25g, mật ong 50g, đại táo 25g, nước gừng vừa đủ ăn. Nấu long nhãn, đại táo với nước, khi chín nhừ, cho nước gừng và mật ong vào, đun sôi là được...
Kiêng kỵ: không dùng cho người bụng ngực đầy trướng, nôn thổ, nấc, ho, sốt, nhiều đờm dịch xuất tiết.