Lá lốt còn có tên tất bát, tên khoa học: Piper lolot C.DC., họ Hồ tiêu (Piperaceae). Về hành phần hoạt chất, lá lốt có alcaloid và tinh dầu (chủ yếu là õ-caryophylen), có tác dụng kháng khuẩn. Rễ có tinh dầu (chủ yếu là bornyl acetat). Trong y dược cổ truyền thường dùng nụ quả khô, còn lá tươi làm rau thơm gia vị.
Theo Đông y, lá lốt vị cay thơm, tính ấm; vào tỳ vị. Tác dụng ôn trung tán hàn, kiện tỳ tiêu thực, hạ khí chỉ thống. Dùng cho người bị đau bụng lạnh gây nôn thổ, tiêu chảy, hội chứng lỵ trên cơ địa hư hàn; đau đầu, đau răng, chán ăn đầy bụng. Liều dùng cách dùng: lá tươi 10-20g; cành nụ khô 2-4g.
Lá lốt được dùng làm thuốc chữa bệnh
Chữa phong thấp, đau nhức xương: rễ lá lốt 12g, dây chìa vôi 12g, cỏ xước 12g, hoàng lực 12g, độc lực 12g, đơn gối hạc 12g, hạt xích hoa xà 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Chữa đau lưng, sưng khớp gối, bàn chân tê buốt: rễ lá lốt tươi 50g, rễ bưởi bung 50g, rễ cây vòi voi 50g, rễ cỏ xước 50g. Tất cả sao vàng, sắc; chia uống 3 lần trong ngày.
Chữa phù thũng: lá lốt 12g, rễ cà gai leo 12g, rễ mỏ quạ 12g, rễ gai tầm xoọng 12g, lá đa lông 12g, mã đề 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Giải độc, chữa say nấm, rắn cắn: lá lốt 50g, lá đậu ván trắng 50g, lá khế 50g. Tất cả rửa sạch, giã nát thêm ít nước, ép gạn lấy nước cho uống.
Lá lốt là vị thuốc tốt trị đau lưng, sưng khớp gối, bàn chân tê buốt.
Món ăn thuốc có lá lốt
Đầu, chân dê hầm lá lốt: đầu dê 1 cái, chân dê 4 cái, lá lốt 30g, gừng tươi 30g, hạt tiêu 10g, hành trắng 50g, đậu xị lượng tùy ý, bột gia vị. Đầu và chân dê làm sạch, cho vào nồi, đổ nước nấu luộc chín, cho lá lốt, gừng tươi, hạt tiêu, hành trắng, đậu xị, bột gia vị, tiếp tục nấu nhỏ lửa cho chín nhừ, chia ăn nhiều lần trong ngày. Món này rất tốt cho bệnh nhân có bệnh mạn tính, cơ thể suy nhược, tỳ vị hư hàn (đau quặn bụng, ăn kém, chậm tiêu, đại tiện lỏng).
Sữa bò sắc lá lốt: sữa bò 200ml, lá lốt tươi 30g, thái nhỏ, cùng cho vào nấu sắc, uống khi đói. Dùng tốt cho người bị đầy trướng, bụng tăng sinh hơi, trung tiện nhiều trong ngày.
Cháo lá lốt: gạo tẻ 100g, hành tươi 1 nắm, cành nụ lá lốt khô 30g, hồ tiêu 30g, quế 12g. Lá lốt khô, hồ tiêu, quế tán mịn, mỗi lần dùng 9g. Đầu tiên nấu nước hành tươi, gạn lấy nước bỏ bã để riêng. Cho tiếp gạo tẻ vo sạch vào nồi, đổ nước vừa đủ nấu cháo, cháo chín cho bột thuốc vào khuấy đều, ăn khi đói. Dùng tốt cho người bị đầy bụng không tiêu, chán ăn có liên quan với hư hàn, hàn thấp.
Lá nụ toàn cây lá lốt khô tán bột: mỗi lần uống 1,5-2g uống với nước canh hoặc nước cháo. Dùng tốt cho người bị ho nhiều đờm, nôn thổ.
Kiêng kỵ: Người âm hư hỏa vượng và thực nhiệt không nên dùng nhiều.