Đan sâm còn gọi huyết căn, xích sâm, huyết sâm, tử đan sâm, là rễ khô của cây đan sâm (Salvia miltiorrhiza Bunge.), thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae). Đan sâm có hợp chất phenol, diterpen, ox-sitosterol, tanin, vitamin E...; có tác dụng cải thiện vi tuần hoàn, xúc tiến tái sinh tái tạo tổ chức, chống thiếu máu cơ tim, làm giảm huyết áp, đường huyết; phục hồi chức năng gan và dự phòng xơ hóa gan, giảm mỡ máu.
Đan sâm vị đắng, tính hơi hàn; vào kinh tâm, can; có tác dụng hoạt huyết hóa ứ, lương huyết, tiêu ung, dưỡng huyết an thần, thanh nhiệt trừ phiền. Trị đau tức ngực (hung tý tâm thống), có các khối tích kết (trưng hà tích tụ), kinh nguyệt không đều, thống kinh, bế kinh. Hiện nay, đan sâm là vị thuốc bảo vệ cơ tim, chống rối loạn về chức năng và chuyển hóa cơ tim gây bởi thiếu hụt ôxy, phục hồi chức năng gan và dự phòng xơ hóa gan. Liều dùng, cách dùng: 10-30g; có thể đến 60g bằng cách nấu, sắc, ngâm ướp.
Cây và vị thuốc đan sâm.
Dưới đây là một số món ăn thuốc có đan sâm:
Gà hầm tam thất đan sâm: gà mái 1 con (1kg), đan sâm 30g, tam thất 15g. Gà làm sạch, cho hai vị thuốc vào trong bụng gà khâu buộc lại, hầm cách thủy cho chín nhừ, thêm gia vị ăn. Dùng cho người đau vùng liên sườn, hạ sườn, đau lưng, thắt lưng, đau quặn bụng do co cứng cơ, chấn thương đụng giập gây huyết ứ bầm giập.
Ếch hầm đan sâm: ếch 1 con, đan sâm 15g. Ếch làm sạch, cho đan sâm trong bụng ếch buộc lại, thêm ít nước cho hầm cách thủy chín nhừ, thêm gia vị. Ngày ăn 1 lần. Dùng cho người xơ gan cổ trướng có ứ huyết xuất huyết.
Cháo đan sâm đào nhân: đan sâm 30g, gạo tẻ 60g, đào nhân 10g. Đan sâm sắc lấy nước, cho gạo vo sạch và đào nhân vào nấu cháo. Mỗi ngày ăn 1 lần, liên tục trong 4 tuần. Dùng cho người viêm tắc động mạch đầu chi.
Rượu đan sâm: đan sâm 30g, rượu trắng 500ml, ngâm trong 7 ngày. Mỗi ngày uống 20-30ml; ngày 2-3 lần, khi bị mất ngủ, đau đầu do động kinh, thần kinh suy nhược, di chứng chấn thương não.
Xi-rô đan sâm hồng táo: đan sâm 30g, hồng táo 5 quả (tách bỏ hột). Cả hai dược liệu cùng nghiền nát vụn, mỗi lần lấy 10g (khoảng 1/4) khuấy với nước sôi cho thêm chút đường uống, ngày làm 4 lần. Liên tục 4 tuần. Dùng cho các bệnh nhân viêm tắc động mạch đầu chi.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai dùng phải cẩn thận. Không dùng chung với lê lô (phản lê lô).
