Ngó sen còn có tên khác là liên ngẫu, ngẫu tiết (mầm ngó sen), thường lấy phần thân củ to nằm trong bùn nước dưới đầm hồ. Về thành phần hóa học, ngó sen chứa tinh bột 8%, asparagin, arginin, trigonellin, tyrosin, glucose; các vitamin: C, A, B, PP và một ít tanin.
Theo Đông y , ngó sen vị ngọt chát, tính bình, vào kinh can, tâm, vị. Có tác dụng thu liễm cầm máu, tráng dương, an thần.
Ngó sen là có mặt trong nhiều món ăn, cũng là vị thuốc trị nhiều bệnh.
Ngó sen sống: tác dụng thanh nhiệt dưỡng âm, lương huyết, tán ứ. Trị các chứng nhiệt bệnh có sốt, kích ứng vật vã, khát nước, mất nước, thổ huyết, chảy máu cam, niệu huyết, tiện huyết, tiểu đục, tiểu giắt, tiểu buốt.
Ngó sen chín: tác dụng kiện tỳ khai vị, dưỡng huyết sinh tân, chỉ tả lỵ. Dùng tốt cho người chán ăn, ăn kém, chậm tiêu, huyết hư, thiếu máu, da khô miệng họng khô khát nước.
Liều dùng và cách dùng: ngày dùng 10g - 250g; có thể ép lấy nước hoặc nấu, xào, hầm.
Bài thuốc có ngó sen
Chữa chảy máu: ngó sen sao 8g, tam lăng 8g, nga truật 8g, huyết dụ 8g, bồ hoàng sao 8g, bách thảo sương 6g. Sắc uống, ngày 1 thang.
Chữa tiểu ra máu do viêm nhiễm đường tiết niệu cấp: ngó sen 12g, sinh địa 20g, hoạt thạch 16g, tiểu kế 12g, mộc thông 12g, bồ hoàng sao 12g, đạm trúc diệp 12g, sơn chi 12g, cam thảo sao 6g, đương quy 6g. Sắc uống.
Chữa sốt xuất huyết: lá sen 30g, ngó sen 30g, (cỏ nhọ nồi 30g), rau má 30g, bông mã đề 20g. Sắc uống, ngày 1 thang. Nếu có xuất huyết thì tăng lá sen và ngó sen lên 40 – 50g.
Chữa rong huyết: ngó sen 12g, quy bản nướng 24g, mẫu lệ 20g, sinh địa 16g, hoàng cầm 12g, a giao 12g, sơn chi 12g, địa du 12g, địa cốt bì 10g, cam thảo 4g. Sắc uống.
Mát huyết, cầm máu: tiên mao căn 120g, tiên tiểu kế 60g, tiên ngẫu tiết 120g. Sắc uống. Chữa hư lao, trong đờm lẫn máu, kiêm cả hư nhiệt.
Dược thiện có ngó sen
Ngó sen hầm đại táo: ngó sen 150g, đại táo 250g. Nấu nhừ, gạn lấy nước uống. Chữa xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng do giảm tiểu cầu, còn có tác dụng khai vị trợ tiêu hoá.
Ngó sen hầm đại táo là món ăn thuốc hỗ trợ trị xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng do giảm tiểu cầu…
Ngó sen hầm: ngó sen 150 - 200g. Hầm nhừ. Tác dụng bổ ngũ tạng, tốt cho đường tiêu hóa.
Đậu xanh hầm ngó sen: ngó sen 100g, đậu xanh 50g. Ngó sen rửa sạch, thái lát, đậu xanh xay vỡ; nấu chín kỹ cho ăn. Dùng tốt cho bệnh nhân đau mắt đỏ (viêm kết mạc mắt).
Nước ép ngó sen tươi: nước ép ngó sen 60 - 100ml. Uống 1 lần. Dùng cho người bị ngộ độc cua cá, viêm khí phế quản ho lẫn máu...
Nước ép ngó sen hoà mật: ngó sen tươi 100g, nước mía 50 ml. Ngó sen ép lấy nước, trộn với nước mía; chia uống 2 lần trong ngày. Dùng khi bị cảm cúm, trúng nóng, trúng nắng hoặc do khô hanh gây kích ứng, vật vã, sốt, khát nước.
Nước ép ngó sen gừng tươi: ngó sen tươi 30 - 50g, gừng tươi 5 - 8g. Ép vắt lấy nước, chia uống 3 lần trong ngày. Dùng cho người bị nôn dai dẳng khát nước.
Nước ép ngó sen gừng tươi rất tốt cho người bị nôn dai dẳng khát nước.
Nước ép ngó sen sinh địa củ cải: ngó sen tươi, sinh địa tươi, củ cải tươi, mỗi thứ khoảng 30g- 50g. Ép lọc lấy nước; mỗi lần uống 100ml, uống với mật hoặc nước đường nóng. Dùng tốt cho người bị tiểu rắt tiểu buốt.