Bài 1: Xử lý và tiêu hủy bơm tiêm và kim tiêm chưa tách rời
Bơm kim tiêm là loại chất thải sắc nhọn loại A thuộc nhóm chất thải y tế lây nhiễm (Theo quy chế quản lý chất thải y tế). Nếu quản lý và tiêu hủy không đúng quy cách, loại chất thải này sẽ gián tiếp hoặc trực tiếp ảnh hưởng đến sức khỏe cán bộ y tế và những người thu gom rác, cũng như đối với cộng đồng và môi trường. Chúng có thể gây ra các tổn thương do kim đâm và là nguồn lây nhiễm các bệnh viêm gan B, C, nhiễm trùng... từ những kim tiêm đã qua sử dụng. Để quản lý tốt bơm kim tiêm đã qua sử dụng, đối với tuyến huyện, xã có thể áp dụng các phương pháp sau:
 Hộp đựng bơm kim tiêm. |
Thu gom
Bơm kim tiêm phải được thu gom ngay tại phòng bệnh. Cho bơm tiêm và kim tiêm chưa tách rời sau khi sử dụng vào các thiết bị chuyên dụng như: hộp cát-tông an toàn (theo tiêu chuẩn của WHO và UNICEF), hoặc hộp an toàn bằng nhựa chống đâm xuyên. Đây là các hộp đựng được thiết kế chuyên dụng để tiếp nhận các bơm tiêm gắn kèm kim tiêm và tuyệt đối không được tái sử dụng.
Theo Quy chế quản lý chất thải y tế, hộp đựng chất thải sắc nhọn phải đảm bảo các tiêu chuẩn: thành và đáy cứng không bị xuyên thủng, có khả năng chống thấm, kích thước phù hợp, có nắp đóng mở dễ dàng, miệng hộp đủ lớn để cho vật sắc nhọn vào mà không cần dùng lực đẩy, có dòng chữ "Chỉ đựng chất thải sắc nhọn" và có vạch báo hiệu ở mức ¾ hộp và có dòng chữ "Không được đựng quá vạch này", hộp có màu vàng, có quai hoặc kèm hệ thống cố định, khi di chuyển vật sắc nhọn bên trong không bị đổ ra ngoài.
Trong các cơ sở y tế nhỏ, khi các hộp đựng vật sắc nhọn không được cung cấp đầy đủ, có thể áp dụng các giải pháp thay thế như dùng các thùng đựng có khả năng kháng thủng, có nắp đậy kín để đựng các bơm kim tiêm đã qua sử dụng. Tuyệt đối không được sử dụng các hộp không có nắp, các chai đựng chất tẩy rửa và các thùng chứa bằng nhựa mỏng để đựng loại chất thải này vì không đảm bảo yêu cầu. Bất cứ dụng cụ nào được sử dụng cho mục đích này cần có nhãn hiệu chứa đựng chất thải sắc nhọn nguy hại.
Xử lý và tiêu hủy
Có thể áp dụng một trong các phương pháp tiêu hủy sau:
- Chôn lấp tại chỗ: Trước khi chôn lấp, các bơm tiêm và kim tiêm này phải được khử khuẩn. Đối với các cơ sở y tế nhỏ có đất trống mà không thể vận chuyển tới thiết bị xử lý tập trung có thể áp dụng giải pháp chôn lấp tại chỗ. Tuy nhiên cần có qui định về nơi chôn chất thải và hố chôn chất thải đạt tiêu chuẩn.
Quy chế quản lý chất thải y tế qui định, một hố chôn lấp hợp vệ sinh cần đáp ứng các yêu cầu: "Có hàng rào vây quanh, cách xa giếng nước, xa nhà tối thiểu 100m, đáy hố cách mức nước bề mặt tối thiểu 1,5m, miệng hố nhô cao và che tạm thời để tránh nước mưa, mỗi lần chôn chất thải phải đổ lên trên mặt hố lớp đất dày từ 10-25cm và lớp đất trên cùng dày 0,5m. Không chôn chất thải lây nhiễm với chất thải thông thường. Chất thải lây nhiễm phải được khử khuẩn trước khi chôn lấp".
 |
Trong trường hợp không có đất chắc, cần lát bờ hố bằng gạch hoặc bằng bê tông để chống sạt lở. Sau khi đã phủ kín hố, cần đánh dấu để tránh có sự đào bới trong tương lai.
Tuy nhiên trong Quy chế quản lý chất thải y tế (Bộ Y tế) không khuyến khích áp dụng biện pháp chôn lấp chất thải lây nhiễm.
- Xử lý tập trung.
Chất thải sắc nhọn cần được thu gom thường xuyên, ít nhất mỗi tháng 1 lần (lý tưởng nhất là mỗi tuần một lần) và chuyển tới trạm xử lý tập trung. Phương tiện vận chuyển có thể bằng ôtô hay xe đạp nhưng phải có thiết bị chứa đựng an toàn. Trước khi vận chuyển nắp các hộp đựng các vật sắc nhọn phải được đậy kín.
Tại nơi xử lý có thể các phương pháp sau:
Xử lý bằng nồi hấp: Sau khi được trạm xử lý trung tâm tiếp nhận, các bơm kim tiêm có thể được tiệt trùng trong nồi hấp (dùng hơi nước bão hòa ở nhiệt độ cao) chuyên dụng để xử lý chất thải.
Thiêu đốt trong lò đốt chuyên dụng.
Cần lưu ý: không nên coi đốt rác ngoài trời là một giải pháp thay thế vì những nguy cơ, rủi ro có thể xảy ra đối với các nhân viên và cộng đồng cũng như môi trường. (còn nữa)
Thu Hằng
(Theo tài liệu của Cục Quản lý Khám chữa bệnh)