Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là một bệnh mạn tính tự miễn, đặc trưng bởi triệu chứng viêm ở các khớp. Bệnh phổ biến thường gặp ở nữ nhiều hơn nam từ 2 - 3 lần. Methotrexate có tác dụng kiểm soát các triệu chứng của VKDT, nhưng đồng thời, thuốc cũng có độc tính nghiêm trọng.
Tác hại của methotrexate trong thai kỳ
Methotrexate giảm thiểu khả năng đáp ứng miễn dịch và giảm lượng acid folic trong cơ thể. Trong khi đó, acid folic lại đóng vai trò thiết yếu trong quá trình phát triển ống thần kinh ở thai nhi.
Cục Quản lý dược phẩm và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) không chấp thuận việc sử dụng methotrexate trong thai kỳ. Cơ quan này thông báo, bệnh nhân nên tránh mang thai nếu người vợ hoặc người chồng đang trong liệu trình dùng thuốc. Thuốc cũng nên được tránh sử dụng trong thời kỳ cho con bú.
Điều trị với methotrexate trong thai kỳ có thể dẫn đến dị tật thai nhi, tức là ảnh hưởng đến quá trình phát triển thể chất và thần kinh ở thai nhi. Ở một số trường hợp, methotrexate có thể dẫn đến sảy thai hoặc sinh non.
Một số bất thường ở thai nhi mà methotrexate có thể gây ra như:
Khuyết tật ống thần kinh: Ảnh hưởng đến não bộ, cột sống hoặc tủy sống, bao gồm tật nứt đốt sống hoặc thoát vị não (não phát triển ngoài hộp sọ).
Khe hở vòm miệng.
Loạn phát xương đòn sọ: Gây ra những bất thường ở răng và xương đòn.
Khoảng cách giữa 2 bộ phận của cơ thể lớn hơn bình thường, thường là 2 mắt.
Thuốc methotrexate chữa viêm khớp dạng thấp nếu dùng trong thai kỳ có thể khiến con bị dị tật.
Ảnh hưởng của methotrexate khi người chồng dùng thuốc
Methotrexate không chỉ ảnh hưởng đến thai nhi khi người mẹ mang thai uống thuốc, thậm chí khi thụ thai nếu người cha đang dùng thuốc này điều trị VKDT cũng gây dị tật cho thai nhi. Vì vậy, các khuyến cáo của FDA cũng nhấn mạnh, nam giới không nên được điều trị với methotrexate khi đang dự định có con. Tốt nhất, bệnh nhân nên tránh việc mang thai ngoài ý muốn bằng cách sử dụng một biện pháp tránh thai hiệu quả như: sử dụng bao cao su, viên uống tránh thai hàng ngày và dụng cụ tử cung (IUD).
Theo FDA, nam giới nên ngưng thuốc tối thiểu 3 tháng trước khi có ý định có con. Nữ giới nên chờ ít nhất sau một chu kỳ rụng trứng mới có thể mang thai an toàn.
Methotrexate điều trị thai ngoài tử cung
Mang thai ngoài tử cung xảy ra khi trứng đã thụ tinh làm tổ bên ngoài tử cung. Tình trạng nghiêm trọng này có thể dẫn đến các biến chứng, chẳng hạn như xuất huyết nội mạc tử cung, vô sinh và trong một số trường hợp có thể dẫn đến tử vong. Các triệu chứng của việc mang thai ngoài tử cung, bao gồm xuất huyết âm đạo hoặc xuất hiện đốm máu, chuột rút hoặc đau bụng, buồn nôn, nhạy cảm da.
Tuy nhiên, theo kết quả của một nghiên cứu hồi cứu năm 2014, trong điều trị mang thai ngoài tử cung việc sử dụng methotrexate lại có tỷ lệ thành công là 87%. Bác sĩ có thể sử dụng methotrexate dạng tiêm để điều trị việc mang thai ngoài tử cung, do thuốc làm gián đoạn quá trình phát triển và sự phân chia của trứng đã được thụ tinh.Cụ thể, methotrexatengăn cản quá trình cung cấp của hormon hCG cho trứng đã thụ tinh. Nếu không có hCG, trứng không thể phát triển.
Cần làm gì nếu có thai trong khi dùng methotrexate?
Nếu một phụ nữ đang dùng methotrexate nghi ngờ rằng mình có thai, việc cần thiết là đi thử thai càng sớm càng tốt. Nếu xét nghiệm dương tính, điều đầu tiên cần làm là ngừng methotrexate và gặp bác sĩ ngay lập tức.
Bác sĩ có thể đề xuất một số loại thuốc thay thế methotrexate, có thể dùng được trong thai kỳ như: azathioprine, hydroxychloroquine, sulfasalazine, corticoid liều thấp. Bệnh nhân cũng có thể dùng các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) không cần kê đơn trong 6 tháng đầu thai kỳ nhằm kiểm soát các triệu chứng của VKDT. Tuy nhiên, bệnh nhân nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào trong thời kỳ mang thai.
Methotrexate là một loại thuốc phổ biến để điều trị VKDT. Tuy nhiên, nếu vợ hoặc chồng đang dùng thuốc trong quá trình thụ thai hoặc mang thai thì có thể gây dị tật thai nhi. Chính vì vậy, nếu đang điều trị VKDT mà muốn có thai nên dừng thuốc và liên hệ ngay với bác sĩ càng sớm càng tốt. Khi ấy, bác sĩ có thể đưa ra những lựa chọn thay thế tốt nhất tránh những tác hại không đáng có.
