1. HIV có lây truyền qua sữa mẹ không?
Nuôi con bằng sữa mẹ đã được biết đến với rất nhiều lợi ích như tăng cường miễn dịch, giúp trẻ được bảo vệ tốt hơn, đồng thời cũng bảo vệ trẻ khỏi bệnh tiêu chảy, nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh; cung cấp cho trẻ nguồn dinh dưỡng lý tưởng nhất. Cho con bú cũng có lợi cho người mẹ vì giúp tăng tốc độ phục hồi trong thời kỳ hậu sản và giảm nguy cơ ung thư vú.
Tuy nhiên, sữa mẹ là một trong những chất dịch cơ thể - cùng với máu, tinh dịch, dịch tiết âm đạo có thể lây truyền HIV. Nguyên nhân là do sự hiện diện của virus HIV trong máu và mô tế bào. Virus có thể lọt vào tế bào sữa tuyến vú của người mẹ để vào sữa mẹ. Điều này có nghĩa là sữa mẹ có thể chứa virus HIV và trở thành nguồn tiềm ẩn của lây truyền HIV cho con.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, nếu 100 bà mẹ nhiễm HIV không được uống thuốc dự phòng lây truyền HIV sang con thì có nguy cơ là 30 trẻ sinh ra sẽ bị nhiễm HIV và nếu bà mẹ đó cho trẻ bú mẹ thì nguy cơ sau này sẽ tăng lên thành 45 trẻ bị nhiễm HIV.
Tuy nhiên, hiện nay người phụ nữ nhiễm HIV hoàn toàn có quyền mang thai, nuôi con như những người mẹ khác mà con không bị lây nhiễm HIV. Đó là nhờ tuân thủ điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con theo hướng dẫn của cán bộ y tế.
Người mẹ cũng có quyền quyết định việc nuôi dưỡng trẻ sau khi sinh bằng phương thức cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn hoặc nuôi con hoàn toàn bằng sữa công thức trong 6 tháng đầu dưới sự tư vấn của cán bộ y tế.
Người mẹ nhiễm HIV có thể cho trẻ bú sữa mẹ dưới tự tư vấn của cán bộ y tế.
2. Phương pháp nuôi dưỡng trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV
Theo hướng dẫn điều trị ARV cho phụ nữ mang thai, phụ nữ sau sinh và dự phòng lây truyền HIV cho con của Bộ Y tế (tại Quyết định số 5968/QĐ-BYT về việc Hướng dẫn Điều trị và Chăm sóc HIV/AIDS): Bộ Y tế cũng nhấn mạnh không cho trẻ uống ARV nếu trẻ không bú mẹ dù thuộc nhóm nguy cơ cao lây nhiễm.
Phác đồ và thời gian điều trị ARV dự phòng cho trẻ sinh từ mẹ nhiễm HIV tùy thuộc vào nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Theo các chuyên gia, có hai phương pháp nuôi dưỡng trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV như sau:
- Nuôi con bằng sữa mẹ: Khi không đảm bảo được điều kiện để nuôi con bằng sữa thay thế, người mẹ có thể lựa chọn nuôi con bằng cách cho trẻ bú mẹ hoàn toàn đến nhiều nhất là 6 tháng tuổi (ít nhất 3 tháng) và cai sữa càng sớm càng tốt. Tuyệt đối không cho trẻ vừa bú sữa mẹ, vừa ăn cả sữa thay thế (ăn hỗn hợp) vì sẽ làm rối loạn hệ thống tiêu hóa và miễn dịch non nớt của trẻ, làm tăng nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Khi cho trẻ bú mẹ cần chú ý:
+ Phải vệ sinh đầu vú thật sạch sẽ trước khi cho trẻ bú;
+ Phải cho trẻ bú đúng cách để tránh làm nứt, viêm đầu vú của mẹ;
+ Trường hợp trẻ bị viêm nhiễm khoang miệng hay mẹ bị viêm da thì tốt nhất nên điều trị dứt điểm rồi mới cho trẻ bú mẹ trực tiếp;
+ Khi trẻ ngừng bú sữa mẹ thì phải cho trẻ sử dụng các loại thức ăn thay thế như sữa bột, bột, cháo,... đảm bảo dinh dưỡng;
+ Người mẹ phải được điều trị ARV và đảm bảo tuân thủ tốt để tải lượng vi-rút HIV dưới 200 bản sao/1ml máu.
- Sử dụng hoàn toàn sữa thay thế: Là phương pháp giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con hiệu quả và đảm bảo được sự phát triển của trẻ khi sữa thay thế được cung cấp đủ hoàn toàn trong vòng 6 tháng đầu, an toàn, hợp vệ sinh, phù hợp với tháng tuổi của trẻ; có nguồn nước sạch và dụng cụ pha sữa được tiệt trùng kỹ, giữ vệ sinh tuyệt đối.
Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV cần được điều trị dự phòng bằng thuốc ARV ngay sau sinh và được xét nghiệm chẩn đoán sớm nhiễm HIV.
3. Biện pháp phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con
- Phụ nữ mang thai nhiễm HIV phải được điều trị ARV ngay và tuân thủ điều trị để giảm tải lượng HIV bằng phác đồ ARV hiệu quả;
- Phụ nữ mang thai xét nghiệm HIV test nhanh có phản ứng lúc chuyển dạ thì cũng cần phải điều trị ARV cho mẹ và dự phòng cho con sau sinh. Nếu xét nghiệm HIV của mẹ khẳng định âm tính thì ngừng điều trị ARV cho con;
- Trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV cần được điều trị dự phòng bằng thuốc ARV ngay sau sinh và được xét nghiệm chẩn đoán sớm nhiễm HIV;
- Mẹ bị nhiễm HIV có thể cho con bú nếu tuân thủ điều trị ARV tốt. Trẻ cần được bú sữa mẹ hoàn toàn trong vòng 6 tháng đầu và mẹ có thể cho con bú đến 24 tháng tuổi;
- Đảm bảo cung cấp đủ sữa thay thế hoàn toàn trong 6 tháng đầu;
- Có nước sạch và chuẩn bị được sữa thay thế đảm bảo an toàn, hợp vệ sinh
và đủ số lượng phù hợp với tuổi của trẻ;
- Có sự hỗ trợ của gia đình.
