Mang họa vì tự điều trị tổn thương mắt

Tưởng không sao hóa ra mù mắt

Bị hạt thóc bay vào mắt, thay vì đến gặp BS, bệnh nhân T.V.T. (quê Cần Thơ) tự mua thuốc nhỏ và sau đó phải nhập viện vì mắt phải đau dữ dội và không nhìn thấy gì. Tại BV, người bệnh kể khoảng 10 ngày trước, anh đang xay lúa thì bị một hạt lúa bắn vào mắt. “Tôi vội vàng đi rửa nước, sau đó mua thuốc nhỏ mắt nhỏ liên tục nhưng càng ngày càng đau nhiều hơn”.Sau thăm khám, BS xác định anh T. đã bị thủng và hoại tử toàn bộ giác mạc nên mù mắt phải.

Anh T. không phải là trường hợp duy nhất. Trong lúc suốt lúa, anh N.K.K (ngụ tỉnh Long An) cũng bị một hạt thóc văng vào mắt trái gây cộm, ngứa. Sau khi lấy hạt thóc ra anh đã tự đi mua thuốc nhỏ mắt nhưng bệnh không thuyên giảm.Vài ngày sau đó, nước mắt chảy ngày càng nhiều, mắt mờ dần và đau nhức khiến anh phải đến BV. Mắt TP.HCM. Theo các BS, mắt của bệnh nhân bị hoại tử giác mạc rất nghiêm trọng, rữa nát tạo thành vết loét nên không thể điều trị bảo tồn.

Mới đây nhất, BV. Mắt TP HCM cũng tiếp nhận một nam bệnh nhân bị dị vật văng trúng mắt khi đang cắt cỏ làm vườn nhưng không đến BV điều trị mà tự mua thuốc nhỏ mắt.

Người bệnh sau đó nhập viện trong tình trạng mắt phải có thị lực sáng tối âm tính, rách da mi trên, sụp mi hoàn toàn, giới hạn vận nhãn, xuất huyết, nghi ngờ dị vật nội nhãn, dị vật hốc mắt. Qua chụp CT-scan hốc mắt, các BS phát hiện có dị vật dạng bi tròn, kích thước 8mm x 8mm, nằm sát trần hốc mắt, hơi chệch ra sau xích đạo nhãn cầu, chèn ép ngay phía trên thần kinh thị đoạn đi ra từ nhãn cầu. Bệnh nhân may mắn được mổ hốc mắt lấy dị vật để cứu mắt nhưng vẫn phải chấp nhận bị kém thị lực sau mổ.

Một số loại thuốc nhỏ mắt có chứa thành phần vô tình khiến tổn thương trên giác mạc trở nên nặng hơn

Những chấn thương mắt

Ths.BS. Đoàn Kim Thành, BV. Mắt TP.HCM, giảng viên Bộ môn Mắt, ĐH. Y khoa Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) cho biết, chấn thương mắt là chấn thương hàng đầu đưa người bệnh đến với các BV. Chấn thương mắt rất đa dạng, có nhiều loại chấn thương khác nhau, thông thường được chia ra làm các loại: chấn thương do tai nạn sinh hoạt, chấn thương do lao động và một chấn thương do thiên nhiên, môi trường như bỏng hóa chất độc hại, bỏng do tia ánh sáng mặt trời. Tùy theo mức độ và hoàn cảnh xảy ra chấn thương mà mắt có thể bị tổn thương ở mức độ khác nhau hoặc những di chứng ảnh hưởng thị lực cho cả đời.

Tùy theo hoàn cảnh xảy ra chấn thương mà bệnh nhân và người nhà bệnh nhân có thể xác định được mức độ tổn thương. Đối với những chấn thương thường gặp như chơi tennis, chơi cầu lông bị bóng hoặc cầu bay vào mắt có thể mức độ nhẹ, bệnh nhân đau tức mắt nhưng nặng hơn bệnh nhân có thể bị mù choáng. Với trẻ nhỏ, các ca trực cấp cứu thường có các bệnh cảnh như một bé cầm vật sắt nhọn đâm vào mắt bé kia.

Với nhóm bỏng do tia và hóa chất, thường gặp nhiều nhất là bỏng do tia hàn, tia ánh nắng mặt trời. Các tổn thương do nhiệt này tùy mức độ nặng nhẹ có thể gây tổn thương bề ngoài giác mạc, thậm chí ảnh hưởng với tế bào võng mạc phía sau.  Riêng với bỏng hóa chất đưa chia thành hai nhóm nhỏ bao gồm bỏng do bazơ và bỏng do axít. Với bỏng do bazơ (nhiều nhất là bỏng do vôi) sẽ ngấm rất sau và thường để lại các di chứng lâu dài. Với axít, tùy thuộc vào nồng độ axít đậm hay nhạt, với axít nồng độ thấp, tổn thương chỉ là bỏng bên ngoài nhưng với axít đậm đặc thì rất dễ gây mù.

“Nguy hiểm hơn hết là những tổn thương mắt bị chủ quan hoặc bỏ quên. Nhiều nhất là khi bị vật thể bay vào mắt như văng vôi vào mắt trong lúc sơn phết lại nhà cửa chuẩn bị cho ngày Tết, bị hạt thóc bay vào mắt khi làm nông. Người bệnh tưởng không sao nên tự điều trị, đến khi mắt hoại tử mới đến BV.Lúc này đã quá muộn”, BS.Thành nói.

Cẩn trọng với thuốc nhỏ mắt

Nhiều bệnh nhân cứ bị sốn mắt, đau mắt hoặc bị bụi vào mắt là mua thuốc về nhỏ.Theo các bác sĩ, đây là điều sai lầm.Trên thực tế chữa trị tại BV. Mắt TP.HCM, nhiều trường hợp bất cẩn khó thể ngờ như rách giác mạc vì tờ giấy quẹt vào mắt, quơ tay vô tình móng tay làm rách nhãn cầu, một số trường hợp dị vật nhỏ như bụi bay vào mắt, người bệnh không biết cứ dụi mắt gây tổn thương, sau đó đi mua thuốc nhỏ mắt mà không hề biết một số loại thuốc nhỏ mắt có chứa thành phần vô tình khiến tổn thương trên giác mạc trở nên nặng hơn.

Các loại thuốc nhỏ mắt trên thị trường bao gồm nước mắt nhân tạo (chất thay thế nước mắt bình thường), thường dùng cho những trường hợp nhân viên văn phòng có cảm giác khô mỏi mắt, hoặc làm trôi rửa những bụi bám nhẹ trên giác mạc. Về thuốc nhỏ mắt có chứa kháng sinh, hiện loại thuốc này được bán tại Việt Nam một cách tự do mà không cần có kê toa của BS.

Nhóm thuốc thứ ba là loại có chứa corticoid, loại này cần phải có chỉ định của BS. Nhóm này là chất chống viêm mạnh, ban đầu làm cho mắt có cảm giác nhẹ nhàng, tuy nhiên, với những trường hợp nhiễm khuẩn, sau khi nhỏ mắt, tình trạng nhiễm khuẩn sẽ có thể nghiêm trọng hơn.

Xử lý tại chỗ khi tổn thương mắt

Theo các BS chuyên khoa mắt, khi có dị vật như bụi, côn trùng, cát... vào mắt có thể làm rách giác mạc, kết mạc. Trong trường hợp này, chỉ cần nhỏ những loại thuốc có tính năng rửa mắt, các loại kháng sinh thông thường hoặc nước muối sinh lý. Nên nhúng mắt vào một chén hoặc thau nước lạnh sạch để dị vật rơi ra. Không được dùng tay dụi mắt hoặc dùng bông gòn, giấy để lấy dị vật ra vì điều đó có thể làm mắt nhiễm trùng và dị vật chui sâu thêm vào bên trong. Cũng không được tự ý mua kháng sinh về nhỏ mắt.

Khi bị hóa chất văng vào mắt thì ngâm hẳn mắt vào thau nước sạch hoặc dưới vòi nước trong 20 - 30 phút

Khi mắt bị vết thương xuyên thủng, chảy máu chỉ có thể dùng gạc hay bông băng sạch để băng cầm máu lại. Nếu mắt sưng phồng lên và đau nhức dữ dội do bị va chạm mạnh (bị đấm, bóng đập trúng mắt), có thể cho nạn nhân dùng thuốc giảm đau và chuyển đến cơ sở y tế.

Khi bị hóa chất văng vào mắt, ngâm hẳn mắt vào thau nước sạch hoặc dưới vòi nước trong 20 - 30 phút để loại hóa chất ra ngoài.

Nhiều bệnh nhân thường không đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt mà tự ra quầy thuốc mua thuốc về nhỏ hoặc uống.Điều nguy hại ở đây là những loại thuốc hợp với giá tiền của bệnh nhân, được ưa dùng nhiều khi lại chính là các thuốc chống chỉ định với tình trạng bệnh hiện tại. Thường gặp nhất là các loại thuốc tra mắt có chứa cortisone nếu dùng tùy tiện, không theo chỉ dẫn, giám sát của BS chuyên khoa, tác hại với mắt thật khôn lường như loét thủng giác mạc, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp...