Mãn kinh là một giai đoạn bắt buộc phải trải qua của người phụ nữ. Hiện tượng sinh lý này thường diễn ra ở tuổi 50-55, nó có thể đến sớm hay đến muộn là tùy thuộc vào đặc điểm sinh học của từng người. Có một điều rõ ràng là, mãn kinh sớm sẽ không tốt bằng mãn kinh đúng tuổi hay mãn kinh muộn.
Mãn kinh có thể xảy ra sớm
Mãn kinh được xác định là chính thức xuất hiện khi sau 12 tháng người phụ nữ hoàn toàn không có kinh và được thể hiện trước đó bằng hàng loạt các triệu chứng bao gồm rối loạn về kinh nguyệt, rối loạn vận mạch, rối loạn sinh dục, giao hợp đau, rối loạn giấc ngủ và thay đổi tính cách. Các triệu chứng theo sau khác nhau ở từng người và khác nhau về mức độ. Nhưng nhìn chung là chúng ta bao giờ cũng có một triệu chứng trung thành đó là sự thay đổi và mất hoàn toàn kinh nguyệt trong 12 tháng liên tục.
Tuy nhiên, không phải người nào mãn kinh cũng giống nhau. Có người mãn kinh sớm, có người mãn kinh muộn và cũng có người mãn kinh đúng tuổi bình thường.
Tuổi mãn kinh bình thường và được gọi là mãn kinh đúng tuổi là khoảng ngoài 50 tuổi, tiền mãn kinh xảy ra chừng độ trước 3-5 năm. Tức là tiền mãn kinh xuất hiện ở tuổi 45-47 tuổi. Còn mãn kinh sớm là tình trạng mãn kinh xảy ra trước tuổi 40. Nếu ở độ tuổi này mà người phụ nữ không có chu kỳ kinh nguyệt thì lúc này được gọi là mãn kinh sớm. Mãn kinh muộn là mãn kinh xảy ra sau độ tuổi 60.
Xét riêng chuyện mãn kinh sớm cũng đã thấy có sự lão hóa sớm hay kết thúc chu kỳ sớm của người phụ nữ. Điều này cho thấy nội tại cơ thể có những sự chuyển biến khác thường, nhất là trên cơ quan sinh sản. Những sự chuyến biến khác thường này là những chuyển biến không có lợi với cơ thể. Như vậy có nghĩa là mãn kinh sớm có thể gây ra những ảnh hưởng nhất định về sức khỏe.
Và những nguy cơ...
Mãn kinh sớm tức là biểu hiện sự lão hóa cơ quan sinh dục và các cơ quan nội tiết sinh dục sớm. Vì suy cho cùng mãn kinh xảy ra khi có sự suy giảm về hormon sinh dục nữ giới. Sự hạ xuống mức thấp hai hormon sinh dục nữ là estrogen và progesteron đã làm thay đổi cơ thể. Bên cạnh các triệu chứng y hệt như tuổi mãn kinh đúng tuổi, mãn kinh sớm còn xuất hiện nhiều nguy cơ khác.
Các triệu chứng của mãn kinh sớm sẽ có là: rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, dần tiến tới sạch kinh và không có chu kỳ tái diễn, xuất hiện các cơn nóng bừng, các cơn bốc hỏa, mất ngủ, tăng cân, thay đổi tính tình mà thường thay đổi theo hướng tiêu cực như hay cáu bẳn vô cớ, hay bực mình và nóng nảy. Các triệu chứng khác bao gồm trầm cảm, đau đầu, giảm ham muốn tình dục, giao hợp đau, âm đạo khô và giảm tiết dịch.
Bên cạnh các triệu chứng của mãn kinh, người mãn kinh sớm còn phải đối mặt với các nguy cơ khác. Hệ trọng nhất đó nguy cơ bị bệnh tim mạch lớn hơn nhiều so với người có sự mãn kinh bình thường. Không những thế họ còn dễ bị bệnh nặng hơn và dễ bị tử vong hơn. Họ cũng sẽ bị tăng nguy cơ và mức độ loãng xương do mãn kinh sớm gây ra. Họ sẽ là người bị loãng xương sớm hơn, nặng hơn và dễ bị gãy xương hơn so với các phụ nữ thông thường. Các bệnh về răng miệng cũng hay xảy ra hơn và bệnh đục thủy tinh thể có thể rất trầm trọng ở một số người.
Một điều vô cùng quan trọng với người mãn kinh sớm đó là sự gia tăng rõ ràng nguy cơ đột quỵ não. Người ta đã nghiên cứu và theo dõi tình trạng đột quỵ não của hai nhóm phụ nữ là nhóm phụ nữ bị cắt buồng trứng sớm (mãn kinh sớm) và nhóm phụ nữ có tuổi mãn kinh bình thường 50 tuổi. Kết quả cho thấy, những người bị cắt buồng trứng sớm có nguy cơ bị đột quỵ não ở tất cả các thể của đột quỵ não, nhất là đột quỵ não thể nhồi máu rất dễ xảy ra. Nhưng nếu những người này được dùng chế độ hormon thay thế thì họ giảm được mức độ nguy cơ xuống. Điều này cho thấy, estrogen có vai trò bảo vệ cơ thể. Nếu như một phụ nữ bị mãn kinh sớm, nhất là mãn kinh ở độ tuổi 30, họ bị mất sự bảo vệ từ estrogen và do đó họ dễ rơi vào tình trạng đột quỵ não. Nếu như nguy cơ đột quỵ não ở phụ nữ bình thường chỉ là 0,83 thì ở người mãn kinh sớm nguy cơ này ở họ là 1,56.
Đi tìm nguyên nhân
Một điều thực tế là mãn kinh sớm là do đặc điểm sinh học của chính người đó quy định. Những người phụ nữ mà có “tố chất” của đàn ông thì thường bị mãn kinh sớm. Đây là typ người phụ nữ ít estrogen - một hormon đặc thù của nữ giới. Cơ thể họ có kiểu người xương xẩu như đàn ông mà không mỡ màng, đường nét vẫn thấy ở người phụ nữ. Những phụ nữ này cũng thường nóng tính và tính tình mạnh mẽ y hệt như đàn ông vậy. Chúng ta thường gọi vui là những người phụ nữ cá tính. Bên cạnh hình dáng tổng hòa cơ thể thì còn nhiều chi tiết khác nữa nhận dạng họ là phụ nữ dễ bị mãn kinh sớm. Ví dụ như ngực xẹp lép, mỏng và không đạt vòng 1 tiêu chuẩn, nuôi con thì rất ít sữa, tức là tuyến vú không phát triển nhiều, khung chậu hẹp, cao như khung chậu của nam giới, chân tay cơ bắp, rắn chắc chứ không nhiều lớp mỡ dưới da như con gái, chu kỳ kinh nguyệt dài và hay bị rối loạn. Những đặc điểm này nói lên một điều nồng độ hormon nữ giới trong cơ thể rất thấp hoặc ở ngưỡng dưới của giá trị bình thường. Vì thế họ rất dễ bị mãn kinh sớm.
Điều này chính bản thân người phụ nữ nhận ra dễ dàng nhất vì họ sẽ là người trực tiếp khám phá cơ thể mình. Và họ cũng chính là người biết chính xác tình trạng nuôi con bằng sữa mẹ của mình và tình trạng kinh nguyệt. Có một điều thế này, nếu bà ngoại của bạn là người mãn kinh sớm, mẹ bạn là người mãn kinh sớm và bạn là con gái thì bạn có nguy cơ cao bị mãn kinh sớm. Điều này là do đặc điểm di truyền sinh học đã mã hóa trong cơ thể của bạn.
Ngoài yếu tố sinh học, còn có một số yếu tố khác khiến cho quãng thời gian “mịn màng” của bạn phải dừng sớm hơn dự kiến. Đó là các yếu tố ngoại lai.
Hút thuốc là và uống rượu là hai thói quen kích thích gây ra mãn kinh sớm. Có nhiều giả thuyết lý giải hiện tượng này. Song có lẽ nó nằm ở hai điểm. Thứ nhất, hút thuốc lá và uống rượu kích thích cơ quan nội tiết sản sinh nhiều hơn hormon sinh dục nam giới trong cơ thể và dần ức chế sự sản xuất hormon sinh dục nữ giới. Sự giảm dần hormon sinh dục nữ giới dần dẫn đến mãn kinh sớm. Thứ hai, cả hút thuốc và uống rượu đều tạo ra các chất độc, các gốc oxy hóa tồn dư. Nếu cơ thể không thải bỏ hết các chất độc này thì chúng sẽ là những tác nhân gây ra lão hóa sớm. Kết thúc ở bộ phận sinh dục là hậu quả không mong muốn đầu tiên. Thế cho nên, nếu không muốn kết thúc sớm chu kỳ của mình thì bạn đừng hút thuốc và uống rượu nhé.
Một số thói quen có hại khác cũng ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe sinh sản của phụ nữ như kiêng khem quá kỹ đến mức gầy mòn, suy dinh dưỡng, thức quá khuya dẫn đến sự rối loạn tiết hormon, lao động quá cực nhọc, lao động trong môi trường quá độc hại, làm việc trong môi trường có nhiều tia phóng xạ…
Một số nguyên nhân khác dẫn đến mãn kinh sớm liên quan đến điều trị và bệnh tật như bệnh tự miễn, người bị cắt bỏ tử cung hoặc cắt một phần hoặc toàn bộ buồng trứng, người bị truyền hóa chất điều trị hoặc bị chiếu tia phóng xạ điều trị các bệnh có liên quan. Những người này rất dễ bị hỏng hóc ở cơ quan sinh sản và họ rất dễ rơi vào trạng thái mãn kinh sớm.
Trì hoãn tuổi mãn kinh - Cách nào?
Dù bạn là người phụ nữ bình thường hay là người nằm trong nhóm nguy cơ cao thì bạn nên ứng dụng các cách khác nhau để trì hoãn tuổi mãn kinh. Nó không những đem lại lợi ích là trì hoãn và giảm thiểu các rối loạn liên quan đến mãn kinh mà còn kéo dài giai đoạn tuyệt vời của cuộc sống. Các biện pháp trì hoãn mãn kinh luôn là biện pháp cần làm. Chúng tôi nhấn mạnh tới vai trò của các biện pháp không dùng thuốc.
Muốn hệ sinh sản hoạt động nhịp nhàng và ít bị ảnh hưởng, bạn cần có một cuộc sống thoải mái, vui tươi, yêu đời, không áp lực và không bị những stress tình cảm. Những điều này rất có giá trị bảo đảm sự hoạt động sinh dục được tuần hoàn mà không có sự rối loạn.
Thứ hai, những bạn gái còn trẻ, một điều cần đặc biệt chú ý tới chỉ định truyền hóa chất và chiếu tia, nhất là gần vị trí cơ quan sinh sản. Vì nếu chúng ta trì hoãn được việc sử dụng các biện pháp này thì người bệnh sẽ được hưởng lợi tới 2-3 năm sau đó của giai đoạn kinh nguyệt. Điều này liên quan chặt chẽ đến thể bệnh, mức độ bệnh và chiến lược điều trị của bác sỹ.
Song song với các biện pháp trên, chúng ta cũng nên áp dụng các biện pháp bổ sung tự nhiên với tên liệu pháp dinh dưỡng. Tích cực sử dụng các thực phẩm giàu hormon sinh dục nữ rất có lợi cho cơ thể bạn. Vì bạn được thừa hưởng trực tiếp các hormon sinh dục tự nhiên. Chúng tôi gọi các món ăn này là món ăn của nữ giới. Ví dụ như buồng trứng chuẩn bị đẻ của gà mái tơ, đậu nành, đậu xanh, giá đậu, mầm đậu nành, lạc, vừng, dừa… Nếu bạn tích cực sử dụng các thực phẩm này bạn sẽ tận thu được hormon sinh dục tự nhiên và bạn sẽ kéo dài thời kỳ thanh xuân của mình. Thực phẩm tự nhiên có giá trị hơn rất nhiều lần thuốc và thực phẩm chức năng, vì nó không gây ra một biến cố hệ trọng nào với cơ thể.
BS. Ngô Hồng Phong