Mãn dục nam: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

1. Mãn dục nam là gì?

Kể từ thời điểm tuổi dậy thì, sinh lý sinh sản ở nam giới bắt đầu hoạt động dưới sự điều khiển của trung tâm trục hạ đồi - tuyến yên - tinh hoàn, để điều hòa sự tổng hợp và tiết xuất hormone, trong đó vai trò quan trọng là testosteron.

Đây là loại nội tiết tố tạo nên nam tính của nam giới, với vóc dáng, cơ bắp, giọng nói, và cơ quan sinh dục phát triển, đồng thời kích thích các tế bào mầm nguyên thủy ở tinh hoàn tạo thành tinh trùng. Quá trình này liên tục cho đến tuổi trưởng thành.

Nam giới từ độ tuổi 50 trở đi bắt đầu suy giảm nồng độ testosterone trong cơ thể. Các dấu hiệu về mãn dục sẽ diễn ra liên tục và tăng dần theo tuổi tác. Từ khi bắt đầu ở khoảng tuổi từ 50 - 60 tuổi, các dấu hiệu sẽ ngày càng rõ rệt và sẽ kéo dài đến hết đời. Tuy nhiên, ở mỗi người sẽ có các dấu hiệu, mức độ suy giảm testosterone khác nhau và có thể có những trường hợp mãn dục nam sớm.

2. Nguyên nhân gây mãn dục nam

Mãn dục nam thường kèm với nồng độ hormone sinh dục nam testosterone trong máu thấp. Testosterone được sản xuất từ tinh hoàn và tuyến thượng thận, giúp tổng hợp protein, cần thiết cho hoạt động tình dục và làm cương dương vật. Nó cũng ảnh hưởng đến nhiều hoạt động chuyển hóa như: sản xuất tế bào máu trong tủy xương, tạo xương, chuyển hóa mỡ, đường, chức năng gan và làm tuyến tiền liệt to ra.

Testosterone trong máu giảm do các nguyên nhân sau:

• Suy giảm testosterone là hệ quả tất yếu của tuổi cao.
• Nam giới mắc các bệnh lý gây rối loạn sản xuất nội tiết tố hoặc các bệnh như đái tháo đường, suy tuyến yên, u tuyến thượng thận, u tuyến yên-tinh hoàn, u ở các cơ quan khác,...
• Sử dụng thuốc như nội tiết tố estrogen, glucocorticoid, bucalutamid, flutamide, cimetidin,...
• Nghiện rượu, bia, thuốc lá, sử dụng chất kích thích.

3. Triệu chứng, dấu hiệu nhận biết mãn dục nam

3.1. Triệu chứng về tình dục và sinh sản

Giảm ham muốn tình dục: Testosterone có tác động kích thích ham muốn tình dục, duy trì "phong độ" cho đàn ông. Khi lượng testosterone trong cơ thể suy giảm, ham muốn tình dục cũng giảm theo.

Rối loạn cương dương: Đây là dấu hiệu thường thấy khi nam giới bước vào giai đoạn mãn dục. Điều này được lý giải là do testosterone kích thích tăng ham muốn tình dục, sự ham muốn tác động lên vỏ não, vỏ não truyền xuống hệ thần kinh phó giao cảm gây giãn mạch và dương vật cương cứng. Khi testosterone suy giảm, rối loạn cương dương sẽ diễn ra thường xuyên hơn.

Giảm số lượng và chất lượng tinh trùng: Ở nam giới mãn dục, chất và lượng tinh trùng giảm sút, điều này dẫn đến tình trạng khó thụ thai.

3.2. Những triệu chứng toàn thân

Bệnh lý tim mạch: Nguy cơ mắc bệnh và gặp các biến chứng tim mạch tăng cao theo lứa tuổi. Bệnh tim mạch thường xuất hiện trên những người bị ung thư tuyến tiền liệt hoặc bị rối loạn cương dương vì nội tiết tố testosterone giảm thấp.

Hội chứng tâm - thần kinh: Thiếu máu não là một trong những biểu hiện rõ nét, khiến hoạt động thần kinh của não bộ bị suy giảm. Nam giới vì thế thường khó tính, hay giận dữ vô cớ. Ngoài ra, họ còn có hiện tượng trầm cảm, giảm trí nhớ, hay quên, khó tập trung tư tưởng, nhức đầu âm ỉ về chiều và đêm..., mất ngủ, hay có những cơn hoảng sợ về đêm.

Ngoài ra, họ có thể cảm thấy mệt mỏi chán chường vào sáng sớm, cùng những triệu chứng như: tê bì, châm chích, kiến bò ở đầu ngón tay và ngón chân, run tay chân, triệu chứng rối loạn tâm thần...

Tăng lượng mỡ: Tuổi cao kèm theo sự giảm sút testosterone tác động làm cơ thể dễ tích tụ các tế bào mỡ, gây ra hội chứng béo phì. Mỡ xâm lấn vào các tổ chức cơ thể gây ra các bệnh nhiễm mỡ (gan nhiễm mỡ), tình trạng béo bụng…

Teo khối lượng cơ – giảm trương lực cơ: Khi mãn dục nam diễn ra, cơ bắp trên khung xương, các dịch ngoài tế bào sẽ giảm, gây nên tình trạng: Cơ bắp teo tóp lại làm giảm diện tích của cơ thể. Trương lực cơ giảm sút khiến nam giới lười vận động do mệt mỏi. Ngoài ra nam giới còn cảm thấy biếng ăn, khó ngủ.

Giảm mật độ xương: Testosterone tăng trưởng giúp cho sự gắn kết chắc chắn giữa thân xương và màng xương để rồi phát triển đồng bộ độ lớn và độ dài của xương. Testosterone cũng giúp cho sự phát triển kết cấu của xương do mật độ tinh thể calcium tăng trưởng. Tuổi cao và sự giảm sút nồng độ testosterone trong máu sẽ gây loãng xương và dễ bị gãy xương lớn.

Biến dạng da, lông, tóc, móng: Tuổi mãn dục kéo theo tình trạng da mất dần độ căng bóng, da chùng và nhão hơn, các vết nám đồi mồi cũng xuất hiện nhiều hơn, lông và tóc rụng nhiều, trở nên thưa thớt. Màu sắc lông và tóc cũng chuyển sang màu bạc trắng. Móng chân, tay sẽ mỏng dần và dễ gãy.

3.3. Cách nhận biết bạn đã mắc mãn dục nam chưa?

Mãn dục nam thường xảy ra ở nam giới trên 50 tuổi. Để biết bạn đã bị mãn dục nam chưa, bạn cần kiểm chứng qua một số câu hỏi sau đây:

• Bạn có giảm ham muốn tình dục hay không?
• Khả năng cương dương của bạn có bị giảm không?
• Bạn có giảm sức mạnh và độ bền của cơ bắp hay không?
• Bạn có cảm thấy giảm hứng thú với cuộc sống hay không?
• Bạn có buồn bực và cáu gắt hơn bình thường hay không?
• Bạn có ghi nhận gần đây giảm khả năng chơi thể thao hay không?
• Bạn có hay buồn ngủ sau khi ăn tối không?
• Bạn có nhận thấy giảm khả năng làm việc trong thời gian gần đây hay không?

Nếu bạn trả lời có với bất kỳ 3 câu hỏi trên, thì nên đến bác sĩ nam khoa để được tư vấn và khám thêm.

4. Bệnh mãn dục nam có lây nhiễm không?

Mãn dục nam là bệnh thực thể liên quan quá trình diễn tiến tự nhiên của cơ thể, do nhiều nguyên nhân gây ra. Đây là bệnh không lây nhiễm.

5. Cách phòng ngừa mãn dục nam

Khi nam giới có biểu hiện mãn dục cần đến gặp các thầy thuốc chuyên khoa nam học để tư vấn và điều trị. Để phòng ngừa mãn dục nam, duy trì cuộc sống vui khỏe, nam giới nên áp dụng các biện pháp sau:

Nam giới cần có tâm sinh lý vui tươi - lành mạnh, tránh những lo âu phiền muộn; cần có chế độ dinh dưỡng và vận động cho hợp lý, cần sắp xếp thời gian làm việc làm việc và nghỉ ngơi hợp lý.

Cần có chế độ dinh dưỡng khoa học, ăn uống đầy đủ các chất, nên bổ sung nhiều vitamin nhóm B, bổ sung lượng calcium. Điều này sẽ giúp làm giảm thay đổi tính khí, đau đầu, giảm stress.

Nên ăn trái cây, rau xanh để cung cấp một phần chất xơ và nước sẽ giúp cơ thể chống được táo bón. Nên uống nhiều nước, đủ lượng nước trong ngày từ 1,5 đến 2 lít, tránh các chất kích thích như rượu, bia, cà phê, thuốc lá,..

Nên tập thể dục thể thao thường xuyên để duy trì sự dẻo dai của hệ cơ-xương và giúp máu tuần hoàn đều khắp cơ thể, thể dục với các bài tập phù hợp sẽ giúp duy trì sự dẻo dai, giúp tinh thần minh mẫn, lạc quan.

Khi ở độ tuổi mãn dục nam, việc duy trì sinh hoạt tình dục là việc làm hết sức cần thiết. Đây là hình thức giúp cơ thể vận động, có tác dụng lên toàn diện các cơ bắp, gia tăng hoạt động vừa phải của tim, gia tăng nhịp thở, vận động các khớp xương tay chân và cột sống, giúp cải thiện sức khoẻ. Đặc biệt là giao hợp sẽ tạo nên hưng phấn, mang lại niềm vui tinh thần, thỏa mãn về mặt tâm lý, đặc biệt cho người lớn tuổi.

6. Điều trị mãn dục nam

6.1. Chẩn đoán

Mãn dục nam ở người trưởng thành thì dựa trên triệu chứng cơ năng hoặc dấu hiệu lâm sàng, tuy nhiên chúng thường không đặc biệt nên dễ bị bỏ qua. Xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán chính xác tình trạng mãn dục nam. Việc điều trị sớm sẽ cải thiện sức khỏe và chất lượng sống của quý ông.

Nam thanh niên trẻ tuổi và tất cả nam giới trưởng thành bị mãn dục nam thường có tinh hoàn nhỏ. Nếu gặp dấu hiệu này, cần làm xét nghiệm máu ngay.

Xét nghiệm máu bắt đầu bằng đo độ nồng độ FSH, LH, và testosterone. Xét nghiệm định lượng testosterone để chẩn đoán mãn dục nam được lấy máu vào buổi sáng. Xét nghiệm đo nồng độ testosterone huyết thanh toàn phần, và cùng lúc sẽ đo mức hormon FSH huyết thanh và LH huyết thanh.

Bệnh nhân dưới 60 tuổi có nồng độ testosterone toàn phần rất thấp và nồng độ prolactin tăng cao và có các triệu chứng của khối u tuyến yên như đau đầu, rối loạn thị giác thì ngay lập tức được chỉ định chụp CT cắt lớp hoặc chụp cộng hưởng từ MRI để chẩn đoán hình ảnh tuyến yên.

Ngoài ra cần thực hiện các xét nghiệm về sinh hóa để đánh giá chức năng các phủ tạng toàn thân trong cơ thể. Những người có hội chứng chuyển hóa như: Tăng mỡ máu, đái tháo đường,... có nguy cơ bị biểu hiện tim mạch, đột quỵ, rối loạn tình dục... cao hơn so với người bình thường.

Thực hiện các xét nghiệm về chẩn đoán hình ảnh (siêu âm, X-quang) để chẩn đoán các bệnh lý khác và chẩn đoán phân biệt.

6.2. Điều trị

Nam giới cần nhận thức đúng về tình trạng mãn dục nam để được chẩn đoán, tư vấn và điều trị kịp thời để đạt được hiệu quả cao nhất.

Để điều trị tình trạng mãn dục nam, một phương pháp được đánh giá cao hiện nay là sử dụng liệu pháp thay thế hormone bằng cách bổ sung hoặc tăng cường testosterone vào cơ thể. Tuy nhiên việc bổ sung hormone phải tuyệt đối tuân thủ chỉ định của thầy thuốc sau khi thăm khám và thực hiện các xét nghiệm thăm dò, không được dùng thuốc hormone bừa bãi vì một số thuốc có liên quan đến sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt, xuất hiện một số tác dụng phụ như hói đầu, vú to…

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học cùng tâm lý liệu pháp đối với nam giới đóng vai trò quan trọng. Khi có tuổi, nhìn chung hoạt động tình dục giảm sút nhưng ham muốn tình dục và khả năng tình dục có thể vẫn còn. Tình dục là hoạt động sinh lý bình thường và tự nhiên, người có tuổi cần nhận biết khả năng tình dục của mình và trở nên thoải mái hơn với khả năng tình dục của mình.

Để giảm thiểu sự ảnh hưởng của thời kỳ mãn dục đến chất lượng cuộc sống, nam giới trong độ tuổi 50-60 có thể tìm đến các cơ sở y tế, nhờ đến sự tư vấn và hướng dẫn chăm sóc từ các bác sĩ.