Nữ văn sĩ của thế kỷ 19 này chắc hẳn sẽ phải bối rối và có thể là cả thích thú nếu “biết” rằng gần 200 năm sau ngày bà mất, bản chất của căn bệnh thần bí gây nên cái chết của bà ở tuổi 41 đã trở thành một chủ đề được quan tâm rộng rãi. Y học hiện đại đang lý giải nguyên nhân thực sự của cái chết ấy dựa trên những biểu hiện bệnh lâm sàng được miêu tả ngay trong những trang viết của nhà văn.
Nhà văn có nhiều ảnh hưởng nhất nước Anh
Nữ văn sĩ người Anh Jane Austen (16/12/1775 - 18/7/1817), tác giả của những tác phẩm nổi tiếng Lý trí và tình cảm, Kiêu hãnh và định kiến, Gia đình Watson... Đến nay, những tiểu thuyết của bà đã được dịch và ấn hành với hàng chục ngôn ngữ. Có hàng nghìn cuốn sách viết về nhà văn, hàng trăm blog và các diễn đàn trên mạng bình luận sôi nổi hàng ngày về các tác phẩm của bà. Phim ảnh về Austen và các nhân vật của bà nhiều đến nỗi ngay cả những fan trung thành nhất cũng phải thực sự để ý mới không bỏ sót các bộ phim mới về nhà văn thần tượng của mình.
Bằng văn phong tuyệt kỹ trong nghệ thuật dẫn chuyện và xây dựng những tình huống oái ăm, những bình phẩm sâu sắc về các vấn đề xã hội. Chỉ với 6 tác phẩm cho cả cuộc đời, Austen đã đưa tên tuổi của mình vào danh sách những nhà văn có nhiều ảnh hưởng nhất và được trọng vọng nhất trên văn đàn nước Anh. Bà đã trở thành một hiện tượng "toàn cầu", "một thương hiệu được khai thác khắp nơi trên toàn thế giới".
Đáng tiếc là một căn bệnh quái ác đã sớm đưa người phụ nữ kỳ tài ấy sang thế giới bên kia trong nỗi đau đớn và tuyệt vọng, khiến bà không được chứng kiến thành công cũng như chưa kịp hưởng thụ danh tiếng lẫy lừng đến muộn của mình bởi ít nhất 20 năm sau khi chết, Jane Austen mới được giới xuất bản coi là "con gà đẻ trứng vàng" và mới được đông đảo độc giả biết đến danh tính. Ở thế kỷ 21, trong khi những tiểu thuyết của bà và sách viết về bà vẫn đang được bày bán khắp nơi; cuộc đời và sự nghiệp của bà vẫn xuất hiện trên các chương trình truyền hình nổi tiếng thì đồng thời những tranh cãi về nguyên nhân thực sự dẫn tới cái chết của bà vào năm 1817 vẫn tiếp diễn và không thôi gợi sự tò mò đối với những độc giả hiện đại.
 Nữ văn sĩ Jane Austen. |
Nhiều cách lý giải cho một cái chết
Theo biên niên sử các nhà văn Anh, suốt thời niên thiếu và hầu hết quãng thời gian sau này khi đã trưởng thành, Austen thường có một thể trạng tương đối khỏe mạnh. Tuy nhiên, đến năm 1816, Austen bắt đầu nhận thấy những biểu hiện của bệnh tật. Tháng 5/1817, Austen đã phải tới Winchester để tìm kiếm sự giúp đỡ của y khoa nhưng chỉ 2 tháng sau đó bà qua đời. Về cái chết của Jane Austen, biên niên sử chỉ ghi ngắn gọn mấy dòng: "Jane Austen bị bệnh thận và không thể đi lại được, bà thường đi ra ngoài bằng xe lừa kéo. Bệnh tình của bà càng trở nên trầm trọng, chị của Jane Austen, Cassandra phải cùng bà dọn đến mướn phòng trọ ở Winchester để được gần bác sĩ. Tuy nhiên, lúc đó y học chưa có cách chữa trị căn bệnh này và Jane Austen đã qua đời trên tay của chị gái mình vào sáng sớm ngày 18/7/1817, lúc đó bà vừa tròn 41 tuổi và chưa từng lập gia đình".
Sau này, nhiều chuyên gia y khoa đã đồng thuận cho rằng Austen bị bệnh Addison - là tình trạng tuyến thượng thận bị thoái hóa nên sản xuất quá ít cortison và aldosteron dẫn đến rối loạn các quá trình chuyển hóa trong cơ thể và đưa đến cái chết của nhà văn vào năm 41 tuổi. Căn bệnh này chưa được nhận biết vào thời kỳ đó, chẩn đoán hồi cứu của các chuyên gia chỉ được thực hiện về sau từ bối cảnh lâm sàng do nhà văn mô tả, đặc biệt là về màu da.
Mới đây, trong một bài viết đăng trên tạp chí y khoa British Medical Journal's Medical Humanities, tác giả Katherine White - thành viên của Tổ chức giúp đỡ những người mắc bệnh Addison đã nhắc lại những giả thuyết có liên quan đến cái chết của nhà văn Jane Austen. White viết: "Năm 1964, bác sĩ giải phẫu Zachary Cope cho rằng, căn bệnh Addison của nữ văn sĩ có thể giải thích bằng 2 năm sa sút dẫn tới tình trạng ốm yếu của bà, màu da khác thường, những cơn đau trong mật, bệnh thấp khớp. Sau đó, đến năm 1997, Claire Tomalin, một trong những học giả hiện đại về Austen lại cho rằng, căn bệnh lymphoma (ung thư hệ bạch huyết) có thể là một lý giải phù hợp hơn cho những triệu chứng bệnh được ghi lại trước khi Jane Austen qua đời.
Jane Austen có thể chết vì bệnh lao
Cũng chính trong bài viết trên, tác giả Katherine White khẳng định: Những giả thuyết từng được đưa ra còn thiếu vắng những triệu chứng cụ thể hơn về căn bệnh. Và "nguyên nhân gây ra cái chết của Austen vẫn đang là một ẩn số cho những nhà nghiên cứu về sau." Bản thân Katherine White cũng đưa ra một giả thuyết mới, hoàn toàn trái ngược với những giả thuyết từng tồn tại trước đó, rằng Austen đã chết vì bệnh lao lây từ gia súc.
Qua xem xét các triệu chứng của bà như đã được miêu tả trong các bức thư của nữ văn sĩ, White đồng ý rằng lời chẩn đoán của Cope về căn bệnh Addison là ít nhiều có cơ sở, nhưng cô cũng ghi chú thêm rằng: Hầu hết những bệnh nhân của căn bệnh này đều trải qua sự rối loạn tinh thần, những cơn đau không cụ thể, giảm cân và ăn không ngon miệng. Nhưng các dấu hiệu này không hề được đề cập qua thư từ cuối đời của Austen. Thậm chí, trong một bức thư do Austen viết gần 2 tháng trước khi mất, bà khẳng định: "Đầu tôi luôn luôn tỉnh táo và tôi không hề thấy có cơn đau nào xảy ra". Bà còn có thể đọc được 24 dòng trong một bài thơ hài từ trên giường cho người chị nghe trong những ngày cuối đời. Chi tiết này đủ chứng tỏ giả thuyết về căn bệnh Addison mà BS. Cope nêu ra khó có khả năng đứng vững.
"Những báo cáo đương thời về sự đổi màu da của Austen, White thêm vào, có thể là để chỉ những quầng thâm quanh mắt hay những vết sạm đen xuất hiện do sức khỏe suy giảm sau những trận ốm. Vì vậy, chúng ta có thể kết luận rằng nhiều khả năng, bà không chết vì căn bệnh Addison", cô viết. "Thêm vào đó, tình trạng trước khi mất của nhà văn như những cơn sốt tái đi tái lại, suy mật, suy khớp xương và gan... làm nghiêng về giả thuyết bà bị lây nhiễm lao từ bò" - White cho rằng đây sẽ là một lời giải thích đơn giản hơn và có lý hơn về những triệu chứng của bà.
Giả thuyết mới của Katherine White hiện đang được nhiều người đồng thuận, nhất là các fan hâm mộ Jane Austen. Tuy nhiên, chưa thấy sự vào cuộc hay lên tiếng nào của giới học thuật và các chuyên gia. Có điều chắc chắn là sách của Jane Austen vẫn bán rất chạy. Tranh cãi về bệnh tình và cái chết của bà chỉ càng làm tăng thêm phần kích thích trí tò mò của độc giả ở thế kỷ 21.
Nam Trung (Theo Telegraph)