Lưu ý khi sử dụng omega-3 ở người bệnh đái tháo đường

1. Lợi ích của omega-3 với bệnh đái tháo đường

Đái tháo đường là một bệnh mạn tính ảnh hưởng đến hàng trăm triệu người trên toàn thế giới. Quản lý hiệu quả bệnh đái tháo đường không chỉ bao gồm kiểm soát đường huyết mà còn phải chú trọng đến các yếu tố nguy cơ tim mạch và viêm mạn tính. Omega-3 là một loại acid béo không bão hòa, đã được nghiên cứu rộng rãi về khả năng cải thiện các yếu tố này.

Các bằng chứng khoa học gần đây và hướng dẫn từ Hiệp hội đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) thì cơ chế tác động của omega-3 bao gồm:

Giảm triglyceride máu

Người đái tháo đường thường có mức triglyceride cao, làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Omega-3, đặc biệt là EPA (eicosapentaenoic acid - là một acid béo omega-3 chuỗi dài) thường được tìm thấy trong dầu cá như cá hồi, cá thu, cá mòi và một số loại vi tảo biển có tác dụng sinh học mạnh mẽ, đặc biệt trong việc giảm viêm, cải thiện chức năng nội mô, giảm triglyceride máu và phòng ngừa bệnh lý tim mạch. Dạng dược phẩm tinh khiết của EPA, như icosapent ethyl, đã được Cơ quan quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt để giảm nguy cơ biến cố tim mạch lớn ở các bệnh nhân có triglyceride cao.

Một số nghiên cứu đã chứng minh khả năng giảm đáng kể mức triglyceride trong máu, với liều cao omega-3 có thể giảm triglyceride từ 20-50%.

Chống viêm và cải thiện đề kháng insulin

Viêm mạn tính là một yếu tố góp phần vào sự phát triển của đái tháo đường type 2. Omega-3 có tác dụng chống viêm bằng cách giảm sản xuất các cytokine gây viêm như TNF-α (gây tổn thương tế bào nội mô mạch máu, kích hoạt bạch cầu và các enzyme gây xơ vữa động mạch) và IL-6 (Interleukin-6 - can thiệp vào chu trình tín hiệu insulin, đặc biệt là IRS-1 làm giảm vận chuyển glucose vào tế bào.

Ngoài ra, omega-3 còn cải thiện độ nhạy insulin thông qua việc kích hoạt các con đường tín hiệu như AMPK (AMP-activated protein kinase - là một enzyme cảm biến năng lượng tế bào, có vai trò trung tâm trong điều hòa chuyển hóa glucose và lipid. Khi được hoạt hóa, AMPK thúc đẩy quá trình hấp thu glucose vào cơ, tăng oxy hóa acid béo và ức chế tổng hợp lipid, từ đó cải thiện độ nhạy insulin) và PPAR-γ (Peroxisome proliferator-activated receptor gamma - là một yếu tố phiên mã nhân, tham gia điều hòa biểu hiện gen liên quan đến chuyển hóa glucose và lipid, là đích tác động của nhóm thuốc thiazolidinedione có vai trò cải thiện đề kháng insulin, giảm viêm, và hỗ trợ kiểm soát đường huyết trong đái tháo đường type 2).

Bảo vệ tim mạch

Người đái tháo đường có nguy cơ cao về bệnh tim mạch. Omega-3 giúp giảm nguy cơ này bằng cách cải thiện lipid máu, giảm viêm và ổn định mảng xơ vữa động mạch. Nghiên cứu REDUCE-IT cho thấy icosapent ethyl (một dạng EPA tinh khiết) giảm 25% nguy cơ biến cố tim mạch lớn ở bệnh nhân có triglyceride cao.

2. Các hạn chế của omega-3 đối với người bệnh đái tháo đường

Mặc dù omega-3 có nhiều lợi ích, một số nghiên cứu và báo cáo lâm sàng cũng ghi nhận các tác dụng không mong muốn hoặc hạn chế cần lưu ý, đặc biệt ở người bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến các tác dụng không mong muốn gồm:

Tăng nhẹ đường huyết: Một số nghiên cứu trước đây cho thấy DHA (docosahexaenoic acid - là acid béo omega-3) có nhiều trong cá biển sâu và tảo, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong cấu trúc màng tế bào, nhất là trong mô não và võng mạc, khi dùng liều cao có thể làm tăng đường huyết nhẹ ở một số bệnh nhân, đặc biệt nếu kiểm soát đường huyết chưa ổn định. Tuy nhiên, tác dụng này không phổ biến và thường không đáng kể ở liều thông thường.

Tăng LDL-C: Một số dạng omega-3 chứa nhiều DHA. Ở bệnh nhân đái tháo đường, DHA góp phần cải thiện sức khỏe thần kinh, chống oxy hóa và hỗ trợ chức năng nhận thức. Tuy nhiên, tác dụng giảm triglyceride của DHA không mạnh như EPA và đôi khi có thể làm tăng LDL-C nhẹ (cholesterol "xấu"), nên cần được cân nhắc ở bệnh nhân có rối loạn lipid phức tạp.

Tác dụng phụ trên hệ tiêu hóa: Bổ sung omega-3 liều cao có thể gây ra các triệu chứng như đầy hơi, buồn nôn, tiêu chảy hoặc vị tanh khó chịu ở miệng.

Nguy cơ chảy máu: Omega-3 có đặc tính ức chế kết tập tiểu cầu nhẹ. Ở liều cao (>3g/ngày) có thể làm tăng nguy cơ chảy máu, nhất là ở những bệnh nhân đang dùng thuốc kháng đông (aspirin, warfarin).

Tương tác thuốc: Cần thận trọng khi dùng chung với thuốc chống đông máu, thuốc hạ đường huyết hoặc các thuốc chuyển hóa qua gan.

Chất lượng sản phẩm: Một số sản phẩm omega-3 trên thị trường có thể bị oxy hóa, nhiễm kim loại nặng (thủy ngân), hoặc không đạt hàm lượng ghi trên nhãn, ảnh hưởng đến hiệu quả và độ an toàn. Vì vậy, việc bổ sung omega-3 cần có chỉ định rõ ràng, liều lượng phù hợp và theo dõi lâm sàng chặt chẽ.

Mời độc giả xem thêm video: