Nhiều bệnh nhân đái tháo đường type 1 bị biến chứng do không tuân thủ đúng điều trị
Khoa Dinh dưỡng Lâm sàng và Tiết chế Bệnh viện Nội tiết Trung ương tiếp nhận bệnh nhân B (nữ, 25 tuổi), mắc đái tháo đường type 1. Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đường huyết tăng cao.
Trước đó người bệnh đã được chẩn đoán đái tháo đường type 1 và dùng thuốc theo đơn của bệnh viện tuyến cơ sở. Tuy nhiên, gần đây trong quá trình theo dõi đường huyết tại nhà, thấy đường huyết tăng cao khó kiểm soát, kèm theo tình trạng mệt mỏi nên người bệnh đã tới Bệnh viện Nội tiết Trung ương khám.
ThS.BSCKII.Tạ Thùy Linh - Phụ trách khoa Dinh dưỡng Lâm sàng và Tiết chế cho biết: Khi tiếp nhận, bệnh nhân B. có chỉ số đường huyết cao 14.4 mmol/L, HbA1c 12.1%, thể trạng gầy, thấp bé. Sau khi được khám và làm xét nghiệm cho thấy bệnh nhân đã có biến chứng mắt, biến chứng thận và biến chứng thần kinh do đái tháo đường type 1.
Bệnh nhân cần tuân thủ phác đồ điều trị đái tháo đường type 1 và tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ.
BS. Linh nhận định đây là một trường hợp bệnh nhân kiểm soát đường huyết kém do chưa tuân thủ về dinh dưỡng và điều trị cũng như chưa có kiến thức về đái tháo đường type 1.
Trên đây chỉ là trường hợp điển hình trong số khá nhiều ca bệnh đái tháo đường type 1 sớm gặp các biến chứng. Ghi nhận tại khoa Dinh dưỡng Lâm sàng và Tiết chế, Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho thấy tình trạng người bệnh được chẩn đoán đái tháo đường type 1 nhập viện điều trị khá thường xuyên, chủ yếu là những bệnh nhân trẻ tuổi, nhiều trường hợp chưa thành niên.
Đa số các trường hợp này đều đã được phát hiện bệnh và điều trị tại tuyến cơ sở. Tuy nhiên do chưa hiểu đúng về bệnh, thiếu kiến thức trong quá trình điều trị và sử dụng thuốc nên đã không đạt mục tiêu điều trị dẫn tới nhiều biến chứng chỉ sau vài năm.
Những điều cần biết khi điều trị đái tháo đường type 1
ThS.BSCKII.Tạ Thùy Linh chia sẻ: Đái tháo tường type 1 thường gặp ở những bệnh nhân trẻ tuổi và có nhiều trường hợp là trẻ em. Những đối tượng này chưa đủ hiểu biết về bệnh và khó khăn hơn trong tuân thủ điều trị.
Với trẻ em, việc điều trị bệnh cần có sự phối hợp của người lớn trong gia đình cùng với bác sĩ điều trị mới đạt được hiệu quả. Chính vì vậy, việc giáo dục sức khỏe thường xuyên và phối hợp chặt chẽ với gia đình, người thân của bệnh nhân trong quá trình điều trị là yếu tố quan trọng nhất quyết định kết quả điều trị.
Lưu ý khi điều trị đái tháo đường type 1 bằng insulin
Đối với đái tháo đường type 1, do tế bào beta bị phá hủy nên bệnh nhân không có hoặc có rất insulin dẫn đến tình trạng thiếu insulin nghiêm trọng. Do đó thuốc điều trị bắt buộc là bổ sung insulin đường tiêm. Một số trường hợp có thể phải kết hợp với thuốc đường uống khác. Ngoài ra bệnh nhân còn cần kiểm soát tốt các bệnh lý khác thường đi kèm như tăng huyết áp, tăng mỡ máu...
Theo các chuyên gia của Bệnh viện Nội tiết Trung ương, đối với bệnh nhân đái tháo đường type 1, điều trị bằng tiêm insulin đặc biệt quan trọng. Nếu bệnh nhân sử dụng thiếu insulin hoặc ngừng điều trị insulin đột ngột kèm theo các yếu tố nguy cơ khác như nhiễm trùng, chấn thương, stress, nhồi máu cơ tim… sẽ thúc đẩy nhiễm toan ceton do đái tháo đường. Đây là một biến chứng nặng thường xảy ra ở bệnh nhân đái tháo đường type 1 và có thể để lại các di chứng, thậm chí tử vong nếu không được cấp cứu, điều trị kịp thời.
Nhiều biến chứng mạn tính khác của đái tháo đường type 1 cũng có thể xảy ra như các biến chứng mạch máu nhỏ như biến chứng thận dẫn đến suy thận, biến chứng võng mạc dẫn đến mù lòa. Các biến chứng mạch máu lớn có thể gặp như nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, bệnh động mạch chi dưới...
Bệnh nhân đái tháo đường type 1 cũng dễ bị hạ đường huyết do sử dụng insulin không phù hợp. Phác đồ sử dụng và liều lượng insulin được các bác sĩ tính toán để phù hợp với đặc điểm bệnh lý của từng bệnh nhân cũng như chế độ ăn và tập luyện. Một số bệnh nhân ăn kiêng, ăn quá ít tinh bột hoặc hoạt động thể chất quá mức có thể gây hạ đường huyết.
Một nguyên nhân khác thường gặp có thể gây hạ đường huyết ở người bệnh đái tháo đường type 1 là tiêm sai insulin: Hoặc tiêm quá liều; tiêm quá xa bữa ăn hoặc kỹ thuật tiêm sai. Điều này càng khẳng định việc người bệnh đái tháo đường type 1 cần phải có đầy đủ kiến thức và kỹ năng thực hành sử dụng insulin trong điều trị bệnh.
Thuốc điều trị bắt buộc cho bệnh nhân đái tháo đường type 1 là tiêm insulin.
Vì thế, ThS.BSCKII.Tạ Thùy Linh khuyến cáo, đối với bệnh nhân đái tháo đường type 1, ngoài việc điều chỉnh đường huyết bằng sử dụng phác đồ insulin thích hợp kết hợp chế độ dinh dưỡng, cần được cung cấp những hiểu biết về bệnh, kỹ thuật tiêm và bảo quản insulin đúng cách... đồng thời cũng cần có kiến thức xử trí khi bị hạ đường huyết.
"Việc lựa chọn phác đồ điều trị và hướng dẫn chế độ ăn cho bệnh nhân cần phải phù hợp với sở thích cá nhân, thói quen sinh hoạt của người bệnh. Ví dụ như thời điểm tiêm insulin có thể linh động theo thời gian đi học, làm việc của bệnh nhân hoặc lựa chọn sử dụng insulin dạng bút để bệnh nhân có thể thuận tiện mang theo khi đi học hoặc đi làm.
Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh nhân tuân thủ phác đồ điều trị cũng như giảm mặc cảm, tự ti về bệnh tật với các bạn và những người xung quanh. Gia đình cũng có vai trò quan trọng hỗ trợ những trường hợp trẻ em mắc đái tháo đường khi không thể tự tiêm insulin cũng như giáo dục, giám sát và theo dõi quá trình điều trị bệnh của những bệnh nhân mắc đái tháo đường típ 1", BS.Linh cho biết thêm.
Lưu ý điều trị đái tháo đường type 1 bằng chế độ dinh dưỡng
Trong điều trị đái tháo đường type 1, chế độ dinh dưỡng hợp lý có vai trò đặc biệt quan trọng. Bệnh nhân đái tháo đường type 1 cần có một chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng cũng như lựa chọn những loại thực phẩm phù hợp ít gây tăng đường huyết và có lợi ích đến các biến chứng của bệnh.
Trường hợp bệnh nhân đái tháo đương type 1 ăn quá nhiều hoặc ăn quá ít đều ảnh hưởng xấu đến kết quả điều trị bệnh. Tuy nhiên, bệnh nhân thường không đủ các kiến thức để tự xây dựng một chế độ ăn hợp lý. Vì vậy, để có một chế độ ăn phù hợp, người bệnh cần được thăm khám và tư vấn dinh dưỡng bởi các chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng. Chế độ ăn phù hợp chung là phải bổ sung đủ chất đạm, chất béo, đường, vitamin, muối khoáng và nước với khối lượng hợp lý.
Việc chia nhỏ các bữa ăn có thể không phù hợp với bệnh nhân đái tháo đường type 1 bởi vì sẽ khó sử dụng thêm mũi tiêm insulin vào các bữa phụ để kiểm soát đường huyết. Vì vậy, các bữa phụ cần được chuyên gia dinh dưỡng chỉ định trong một số trường hợp đặc biệt. Ăn vặt cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến bệnh nhân đái tháo đường type 1 không kiểm soát được đường huyết.
Tinh bột là thành phần có vai trò quan trọng nhất trong chế độ ăn của người bệnh đái tháo đường type 1. Việc sử dụng quá nhiều các thực phẩm chứa tinh bột là nguyên nhân gây tăng đường huyết thường gặp nhất ở người bệnh.
Các thực phẩm chứa nhiều tinh bột như: Cơm, bún, phở, bánh mì, ngô, khoai, sắn, bánh kẹo, trái cây, nước ngọt… Vì vậy, bệnh nhân cần ăn số lượng tinh bột vừa phải và dựa theo nguyên tắc thay thế lượng tinh bột tương đương. Tức là nếu ăn thêm các thực phẩm chứa tinh bột như bún, phở, ngô, khoai, sắn thì cần giảm lượng cơm tương ứng.
Việc lựa chọn các loại thực phẩm ít gây tăng đường huyết cũng cần được chú trọng. Trong đó, cần hạn chế các loại thực phẩm gây tăng đường huyết nhanh như bánh mỳ trắng, bánh bông lan, xôi nếp, nước ngọt, bánh kẹo ngọt. Nhiều lại trái cây mọng nước như nhãn, vải, nho cũng gây tăng đường huyết nhanh cho nên không nên lạm dụng.
Bệnh nhân đái tháo đường type 1 nên lựa chọn những loại ngũ cốc nguyên hạt và những thực phẩm ít gây tăng đường huyết như gạo lứt, bánh mỳ đen, ngũ cốc nguyên cám; những lại trái cây ít gây tăng đường huyết như thanh long, dưa chuột, ổi, táo ta… ; sử dụng đủ rau xanh (tối thiểu 400-500g) mỗi ngày sẽ giúp cho việc hấp thu đường vào trong máu ổn định hơn và hạn chế gây tăng đường huyết.
Các thành phần chứa nhiều chất đạm và chất béo như thịt, cá, trứng, dầu thực vật rất ít ảnh hưởng đến đường huyết. Các thực phẩm này cần được sử dụng đầy đủ và đa dạng nhằm tránh tình trạng thiếu dinh dưỡng ở người bệnh đái tháo đường.
Tuy nhiên, những thực phẩm chứa nhiều cholesterol như thịt mỡ, da và nội tạng động vật có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa mạch máu và dẫn đến nhiều bệnh lý tim mạch ở người bệnh đái tháo đường type 1 nên cần hạn chế. Các thực phẩm chế biến sẵn thường chứa nhiều muối có thể dẫn đến suy thận và tăng huyết áp ở người bệnh đái tháo đường.
Người bệnh đái tháo đương type 1 cũng được khuyến cáo nên tăng cường hoạt động thể chất, lựa chọn các bài tập phù hợp và tập luyện tối thiểu 30 phút mỗi ngày và tối thiểu 5 ngày mỗi tuần nhằm kiểm soát đường huyết tốt hơn cũng như có vai trò trong dự phòng các biến chứng của đái tháo đường.
Mời độc giả xem thêm:
