Sau khi nghỉ hưu với vị trí cán bộ quản lý sáng tác tại Sở Văn hóa - Thông tin Hà Tây (cũ) vào năm 1990, nhạc sĩ Lê Minh trở về cuộc sống đời thường và vẫn đắm say với con đường âm nhạc. Ông thổ lộ về hưu là khoảng thời gian quý giá để ông thực hiện những dự định ấp ủ từ lâu. Trong những sáng tác của Lê Minh, người nghe như thấy phảng phất khúc đồng dao quê, dung dị như hơi thở cuộc sống và thấm đẫm chất liệu dân ca của các vùng miền khác nhau trên dải đất hình chữ S. Có thể nói, tạo hóa đã ban phát cho nhạc sĩ một trái tim giàu cảm xúc. Bằng những trải nghiệm năm tháng đời người, bằng những quan sát tinh tế, ông đã viết lên cung bậc da diết, sâu lắng, ngọt lành trong âm nhạc. Âm nhạc của ông nhẹ nhàng, không cầu kỳ về khúc thức, không phô trương tính biểu đạt. Những giai điệu thấm đẫm cứ ùa vào lòng người nghe một cách tự nhiên, không áp đặt và miễn cưỡng. Âm nhạc của Lê Minh cũng giống như con người của ông vậy, luôn chân chất, giản dị, nhiệt thành, cởi mở, hòa đồng với những người xung quanh.
Nhạc sĩ Lê Minh đang phải chống chọi với những căn bệnh “tuổi già” như: thoái hóa khớp, tăng huyết áp, vai gáy... Tuy vậy, khi nhắc về bệnh tật ông vẫn cười xòa: “Phải luôn lạc quan và tin tưởng vào cuộc sống và tình yêu, bởi chỉ có tin thì mới có thể sáng tác được những tác phẩm đi vào lòng công chúng. Chứ ngày nào cũng nghĩ mình có bệnh này bệnh kia thì sức khỏe sẽ ngày càng suy kiệt huống chi là sáng tác âm nhạc”.
Và dường như càng cao tuổi, ông càng khám phá ra những nguồn cảm xúc mới để rồi trong phút lãng du, bay bổng nó đã biến thành những giai điệu mượt mà, đằm thắm. Dù không còn sung sức như thời trai trẻ nhưng cái mệt mỏi thể chất không làm ông vơi bớt nguồn năng lượng dành cho âm nhạc. Ông gửi vào đó triết lý nhân sinh và nỗi đau đáu về nhân tình thế thái. Ngoài sáng tác, nhạc sĩ Lê Minh vẫn tham gia giảng dạy, bồi dưỡng kiến thức âm nhạc cho những học sinh đam mê âm nhạc hay những học sinh đang có ý định thi vào các trường âm nhạc. Đến nay, nhiều lứa học sinh do thầy Lê Minh dìu dắt, bồi dưỡng đã trưởng thành trong sự nghiệp, trở thành những nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Nhạc sĩ Lê Minh.
Ngày ngày trong căn nhà ở phố Vũ Tông Phan (Hà Nội), nhạc sĩ Lê Minh vẫn đang nuôi dưỡng cảm xúc với âm nhạc. Ông cũng chân thành cho biết, ngày đầu cầm bút ông rất hăng hái, gặp gì cũng viết, đôi khi chạy theo số lượng. Còn bây giờ khi đã đủ chín chắn thì cũng cẩn thận hơn, đắn đo hơn và hơn hết là cảm thấy có trách nhiệm hơn khi cầm bút.
Gần đây, nhạc sĩ Lê Minh có một sáng tác về miền Tây Bắc cũng rất ấn tượng mang tên Bản vắng được ông phổ từ bài thơ cùng tên của thi sĩ dân tộc Tày - Mai Liễu. Bài hát đã được Đài Truyền hình Việt Nam giới thiệu trong chương trình Tác phẩm mới. Phải yêu và hiểu văn hóa miền núi một cách cặn kẽ, sâu sắc đến thế nào thì ông mới dám “chắp đôi cánh” âm nhạc cho thơ của một cây bút đã quá quen thuộc trong làng văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số Việt Nam. Quả thực khi giai điệu của ca khúc này vang lên người ta mới thấy cái tài của nhạc sĩ. Bản vắng nhưng không gian hiện lên lại không hề vắng vẻ, trái lại rất rộn ràng, vui tươi, ở đó có những người dân lao động cần cù, chịu thương, chịu khó giã gạo bên dòng suối khi màn đêm buông xuống. Một hình ảnh đẹp, lãng mạn, đầy hình ảnh và thanh âm núi rừng: “Cụp xòa, cụp xòa/ Dòng suối dòng trăng/ Cối gạo qua đêm trắng bong cụp xòa cụp xòa/ Bản vắng bản vắng, có người con gái đêm đêm mải ngồi thêu áo, thêu khăn, chỉ xanh chỉ hồng xâu vào nhịp chày giã gạo/Xâu vào từng hạt trăng tan...”.
Thế nhưng, nếu nhắc đến nhạc sĩ Lê Minh thì hẳn công chúng không thể quên được những bài hát gắn với mảnh đất quan họ giàu bản sắc dân tộc như: Khách đến chơi nhà (thơ Đỗ Việt Dũng), Về hội Lim (thơ Nguyễn Bá Thắng), Giữa Điện Biên em hát câu quan họ (thơ Giáp Đình Chiến) Con nhện tìm duyên, Lối em về... Chẳng thế mà khi nghe một số ca khúc của ông người ta vẫn cứ tưởng ông là người Kinh Bắc. Đến chính Lê Minh cũng không giải thích được vì sao mình lại yêu vùng đất này đến thế. Mỗi lần được đặt chân về Bắc Ninh, Bắc Giang, được nghe những câu quan họ đằm thắm, được hiểu thêm về văn hóa và lối sống nghĩa tình của họ, Lê Minh lại tự nhủ: Mình phải làm một điều gì đó cho nơi này.
Bài hát Khách đến chơi nhà chính là cơ duyên đầu tiên đưa nhạc sĩ xứ Thanh gắn bó với miền đất quan họ. Dẫu vẫn biết miếng trầu là cay, chén trà là chát, song đó chỉ là cái cớ cho mai trúc sánh bầy, loan phượng thành đôi. Suốt 20 năm kể từ lúc ra đời, ca khúc đã “sống được” trong lòng công chúng và thường được chọn làm tiết mục biểu diễn đầu tiên trong các chương trình nghệ thuật, lễ hội, cưới hỏi... của người quan họ.
Nhạc sĩ Lê Minh và nhạc sĩ Nghiêm Bằng, con trai nhạc sĩ Văn Cao.
Sau sự thành công của bài hát đầu tay về miền quan họ, năm 2006, ông đã sáng tác bài hát thứ hai mang tên Con nhện tìm duyên rất được yêu thích. Chia sẻ về sự ra đời của bài hát, ông kể, trong dịp Hội Lim, nghệ sĩ Thanh Qúy (hiện là Phó Giám đốc Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh) đã có lời mời các nhạc sĩ ở Hà Nội. Hôm ấy, Lê Minh, Đoàn Bổng và nhiều nhạc sĩ về nhưng điện cho Thanh Qúy mãi không được, trong khi trời đang mưa rất to mà chỉ mỗi một áo mưa nên mọi người chung nhau đội lên đầu đi tìm Thanh Qúy. Thế rồi, có những nghệ sĩ nhận ra Lê Minh đã mời vào lán trại chơi rồi hát Khách đến chơi nhà. Lúc ấy, có một nghệ sĩ hỏi Lê Minh: “Năm nay nhạc sĩ có định viết bài gì dành tặng quê hương quan họ?”. Lê Minh ậm ừ nhưng cũng không dám nhận lời bởi sáng tác âm nhạc đâu phải muốn là được.
Chiều tối, các nhạc sĩ ra về đến dốc Lim thì gặp Thanh Quý. Chị nắm chặt tay Lê Minh và năn nỉ mọi người ở lại nhưng không được. Lúc này, chị nói: “Các thầy không ở lại được thì thôi cầm lòng vậy, thôi đành lòng vậy”. Câu nói ấy khiến Lê Minh xúc động khi nghĩ về lối sống tình nghĩa của người quan họ. Trên đường về, ông đã nảy ra ý thơ: “Nhớ em tôi về Hội Lim/Bâng khâng đội áo đi tìm trong mưa/Lạc vào câu hát xa xưa/Thương thân con nhện giăng tơ quặn lòng….”. Sáng hôm sau, khi đọc được bài thơ, Thanh Qúy đã rất xúc động nói: “Em thương con nhện quá!” và đề nghị tác giả phổ nhạc.
Bài hát đã có sự liên tưởng giữa hình ảnh con nhện giăng tơ với những người nghệ sĩ quan họ cả đời giăng bắt những duyên thầm vào đời sống mỗi ngày. Họ đi tìm cái hay nhất, đẹp nhất dâng cho đời nhưng về đời sống riêng tư thì họ chật vật, khó khăn, thậm chí khổ đau. Có thể nói “Con nhện tìm duyên” đề tặng Thanh Quý nhưng cũng là tấm lòng, tình yêu, sự cảm phục của tác giả với các nghệ sĩ quan họ.
Dẫu biết hoạt động nghệ thuật là con đường vốn dĩ đầy chông gai, thử thách và nếu không có bản lĩnh cùng tình yêu nghề thì con người ta sẽ dễ dàng bỏ cuộc, thế nhưng vượt qua những trở ngại ấy nhạc sĩ Lê Minh đã có một cuộc đời tràn đầy năng lượng với âm nhạc. Nhạc sĩ vẫn ngày ngày như con ong chăm chỉ góp mật cho đời để rồi đến nay ông đã sở hữu một gia tài âm nhạc đồ sộ, được người nghe mến mộ và yêu thích. Chính niềm tin và sự lạc quan đã là chất xúc tác để nhạc sĩ Lê Minh sống hết mình, yêu say đắm và sáng tác mạnh dạn như hôm nay.
