Lựa chọn liệu pháp tối ưu
Các bác sĩ thường sử dụng cách tiếp cận có hệ thống để lựa chọn liệu pháp tối ưu cho chứng THA của mỗi bệnh nhân.
Bước 1: Đối với những người được chẩn đoán bị THA nhẹ hoặc trung bình, điều quan trọng là bắt đầu bằng những thay đổi lối sống đã được chứng minh giúp giảm HA. Bao gồm những thay đổi về chế độ ăn uống, hạn chế muối, tập thể dục thường xuyên và cai thuốc lá.
Bước 2: Nếu các biện pháp thay đổi lối sống không kiểm soát HA đầy đủ sau vài tuần, thường là sau 01 tháng, bác sĩ có thể thêm liệu pháp điều trị bằng thuốc.
Có 5 loại thuốc chính đã được chứng minh có hiệu quả trong điều trị THA. Đó là: Thuốc lợi tiểu thiazide, thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE), thuốc chẹn kênh canxi, thuốc chẹn bêta và thuốc ức chế thụ thể angiotensin (ARBs). Nhưng dùng các thuốc này như thế nào và sự phối hợp ra sao tùy vào từng trường hợp cụ thể.
Cần lựa chọn một biện pháp trị tăng huyết áp tối ưu để phòng ngừa các biến chứng do tăng huyết áp gây ra.
Liệu pháp đơn thuốc
Nếu THA giai đoạn 1 (HA tâm thu 140-149mmHg, HA tâm trương 90-99mmHg), khuyến cáo chung là bắt đầu bằng một loại thuốc duy nhất từ một trong năm loại thuốc nêu trên. Nói chung, các loại thuốc này (trừ thuốc chẹn bêta) có xu hướng hoạt động tốt như nhau trong việc kiểm soát chứng THA.
Không có cách nào để dự đoán ai sẽ đáp ứng tốt với loại thuốc nào. Vì vậy, bác sĩ và bệnh nhân phải thử nghiệm và tìm ra thuốc phù hợp nhất. Trong liệu pháp điều trị đơn thuốc, hầu hết các bác sĩ khuyên bệnh nhân nên bắt đầu với thuốc lợi tiểu thiazide (thường là chlorthalidone hoặc hydrochlorothiazide), hoặc thuốc chẹn kênh canxi có tác dụng kéo dài, hoặc thuốc ức chế men chuyển ACE. Thuốc ức chế thụ thể angiotensin ARB thường được coi là thuốc thay thế cho thuốc ức chế men chuyển ACE, và chỉ sử dụng khi thuốc ức chế men chuyển ACE dung nạp kém.
Không có một quy tắc nào cho việc sử dụng thuốc cho tất cả mọi người, nhưng có một số khuynh hướng nhất định trong việc lựa chọn liệu pháp dùng đơn thuốc: Bệnh nhân trẻ thường đáp ứng tốt với các thuốc ức chế men chuyển ACE; bệnh nhân cao tuổi có xu hướng đáp ứng tốt hơn với thuốc lợi tiểu thiazid hoặc thuốc chẹn kênh canxi; thuốc chẹn bêta thường ít được lựa chọn cho liệu pháp dùng đơn thuốc và chỉ được sử dụng nếu có lý do khác để sử dụng thuốc chẹn bêta, như nhu cầu điều trị đau thắt ngực hoặc suy tim hoặc kiểm soát nhịp tim ở người bị rung nhĩ.
Khi cố gắng tìm ra liệu pháp đơn thuốc hiệu quả, các bác sĩ thường bắt đầu với liều thấp. Thực tế điều trị cho thấy, nếu một loại thuốc không hiệu quả ở liều tương đối thấp, khuyến cáo nên chuyển sang liều thấp của một loại thuốc khác. Kết quả cho thấy khoảng 80% người bị THA giai đoạn 1 có thể được điều trị hiệu quả bằng một loại thuốc THA duy nhất.
Liệu pháp kết hợp
Sử dụng nhiều hơn một loại thuốc để điều trị THA là cần thiết trong 2 điều kiện. Thứ nhất, liệu pháp phối hợp thuốc được sử dụng ở những người bị THA giai đoạn 1 và có ít nhất 2 hoặc 3 lần không thành công khi điều trị THA bằng liệu pháp đơn thuốc. Thứ hai, điều trị bằng thuốc kết hợp được sử dụng ở những người bị THA giai đoạn 2 (HA tâm thu 160-179mmHg, HA tâm trương 100-109mmHg). Liệu pháp phối hợp thuốc thường được chọn ngay từ đầu với những người THA giai đoạn 2.
Thử nghiệm accomplish (Thử nghiệm giúp đánh giá và tránh các biến cố tim mạch qua việc dùng kết hợp thuốc HA ở bệnh nhân mắc bệnh THA tâm thu) cho thấy kết quả lâm sàng, bao gồm nguy cơ đột quỵ, đau tim và tử vong tim mạch được cải thiện nhiều nhất với liệu pháp phối hợp khi sử dụng chất ức chế canxi tác dụng kéo dài cùng với thuốc ức chế men chuyển ACE hoặc thuốc ức chế thụ thể angiotensin ARB.
Nếu HA vẫn không được kiểm soát tốt bằng liệu pháp phối hợp thuốc chẹn canxi cộng với thuốc ACE hoặc ARB, thì thuốc thiazide thường sẽ được thêm vào làm thuốc thứ ba. Và nếu sự kết hợp vừa nêu vẫn không kiểm soát được huyết áp, một loại thuốc thứ tư thường là spironolactone, một thuốc lợi tiểu không thiazide có thể được thêm vào.
Hạn chế tác dụng phụ
Khi chọn thuốc “tốt nhất” để điều trị THA, điều quan trọng là phải tìm một loại thuốc không chỉ làm giảm huyết áp hiệu quả mà còn được dung nạp tốt, ít gây tác dụng phụ nhất. Vì lý do này, rất hữu ích khi sử dụng liều thấp của các loại thuốc tăng huyết áp giúp làm giảm nguy cơ tác dụng phụ.
Các tác dụng phụ liên quan đến các thuốc gồm: Thuốc lợi tiểu thiazide (hạ kali máu, đi tiểu thường xuyên, làm xấu đi bệnh gút), chất ức chế men chuyển ACE (ho, mất cảm giác vị giác, tăng kali máu), thuốc chẹn canxi (táo bón, sưng chân, nhức đầu), thuốc chẹn bêta (làm trầm trọng thêm chứng khó thở ở những người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính hoặc hen suyễn, rối loạn chức năng tình dục, mệt mỏi, trầm cảm, làm xấu đi các triệu chứng ở những người bị bệnh động mạch ngoại vi), thuốc ức chế thụ thể angiotensin ARB (phản ứng dị ứng, chóng mặt, tăng kali máu).
Khi lựa chọn được một loại thuốc trị THA phù hợp những tác dụng phụ cũng sẽ hiếm khi xảy ra, hoặc có thì cũng qua đi nhanh. Trường hợp tác dụng phụ xảy ra liên tục, người bệnh cần đến gặp bác sĩ điều trị để chuyển sang thuốc khác phù hợp hơn.
