Lóc tách động mạch chủ thường xuất hiện vết rách nội mạc. Thông thường vết rách động mạch chủ tách lớp áo trong của động mạch, làm lòng mạch bị chia ra làm hai.
Những trường hợp không may mắn thì động mạch chủ có thể bị vỡ ra, máu chảy ra ngoài và bệnh nhân có thể tử vong ngay. Thường gặp hơn là những trường hợp chảy máu trong thành động mạch chủ do rách lớp áo trong của mạch máu nuôi động mạch chủ lan vào trong lòng động mạch chủ. Tuy vậy, trên thực tế, 1/8 bệnh nhân lóc tách động mạch chủ không xác định được điểm rách lớp áo trong và biểu hiện bằng huyết khối trong thành động mạch chủ.
1. Nguyên nhân gây lóc tách động mạch chủ
Bệnh lóc động mạch chủ (còn gọi là phồng lóc, lóc tách hay tách thành động mạch chủ) là tình trạng thành động mạch chủ bị dòng máu làm tách thành nhiều lớp. Đây là một bệnh lý xảy ra trên cả chiều dài hệ thống động mạch chủ cũng như các nhánh.
- Lóc động mạch chủ hết sức nguy hiểm, có thể dẫn tới tử vong nhanh chóng do vỡ vào khoang màng tim hay suy tim cấp.
- Bệnh khi phát hiện thường phải phẫu thuật hoặc can thiệp, nhiều trường hợp phải mổ khẩn cấp. Tuy nhiên nếu phát hiện sớm, kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ, hoàn toàn có thể phòng và điều trị tốt loại bệnh đặc biệt phức tạp này.
- Bệnh lóc động mạch chủ liên quan chủ yếu đến tình trạng tăng huyết áp, xơ vữa mạch máu, hút thuốc lá, thuốc lào. Một số bệnh lóc tách động mạch chủ có tính chất di truyền.
Lóc tách động mạch chủ có thể được điều trị bằng thuốc hoặc phẫu thuật đặt stent động mạch chủ
Có hai phân loại chính lóc tách động mạch chủ:
- Phân loại chia lóc tách động mạch chủ thành 2 type:
- Type A: tổn thương động mạch chủ lên
- Type B: tổn thương động mạch chủ xuống (không kèm theo tổn thương động mạch chủ lên).
- Phân loại DeBarkey chia tổn thương type A Stanford thành 2 type nhỏ;
- Type I gồm những bệnh nhân lóc tách động mạch chủ lên và động mạch chủ xuống.
- Type II chỉ lóc tách động mạch chủ lên và type III tương ứng với Stanford B.
2. Triệu chứng lóc tách động mạch chủ
Triệu chứng khởi phát thường là đau ngực dữ dội, lan ra sau lưng hoặc lên cổ. Một số ít biểu hiện đau bụng. Ngoài ra có những bệnh nhân biểu hiện như bị đột quỵ do tai biến mạch não hoặc nhồi máu cơ tim.
Tuy nhiên, trên thực tế phụ thuộc vào loại lóc tách động mạch chủ (nơi nội tâm mạc bắt đầu bị rách), hướng lóc (xuôi dòng hay ngược dòng) mà các dấu hiệu thay đổi, do đó chẩn đoán thường gặp khó khăn.
Ở một người có đau ngực lan ra sau lưng, thường đau dữ dội, đầu tiên phải nghĩ đến lóc tách động mạch chủ, sau đó mới nghĩ đến các bệnh khác: Nhồi máu cơ tim; Hở chủ cấp tính; Phồng động mạch chủ; Viêm màng ngoài tim; Đau cơ xương vùng ngực
Không bao giờ được xác định chẩn đoán là lóc tách động mạch chủ chỉ bằng các dấu hiệu lâm sàng.
Để chẩn đoán xác định lóc tách động mạch chủ bằng các phương pháp sau:
- Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang.
- Siêu âm qua thực quản.
Các thăm dò khác có thế thực hiện: chụp động mạch chủ cản quang, cộng hưởng từ.
- Chụp Xquang ngực quy ước: thấy bóng trung thất rộng, hình vôi hóa động mạch chủ tách khỏi thành động mạch chủ tới 1 cm, tràn dịch màng phổi nhất là bên trái.
- Siêu âm qua thực quản: thăm dò này có độ đặc hiệu 97%, độ nhạy tới 98%. Đây là một thăm dò không xâm lấn, đặc biệt đối với đoạn động mạch chủ lên, còn đối với động mạch chủ xuống thì khó khăn.
- Chụp cắt lớp vi tính có tiêm thuốc cản quang: có độ nhạy tới 96-100% và độ đặc hiệu tới 96-100%. Chỉ có một mối bất lợi là phải dùng thuốc cản quang và khó xác định nơi lớp nội mạc bị rách (lồ ra).
- Cộng hưởng từ: độ nhạy và độ đặc hiệu tới 98%. Đây là loại thăm dò đưa lại hình ảnh ba chiều, xác định được chỗ nội mạc ban đầu bị rách, các mạch bị thương tổn. Chụp cộng hưởng từ không cần dùng thuốc cản quang nhưng máy chụp chỉ có ở những bệnh viện lớn.
3. Lóc tách động mạch chủ có lây không?
Lóc tách động mạch chủ không phải bệnh lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa lóc tách động mạch chủ
Để phòng bệnh lóc tách động mạch chủ cần loại bỏ các thói quen sinh hoạt có hại: trong đó không nên hút thuốc lá, thuốc lào. Nguyên tắc của việc cai thuốc lá là phải kiên trì. Việc bỏ thuốc từ lúc còn trẻ sớm bao nhiêu thì càng có ích bấy nhiêu. Ngoài ra, mọi người cũng nên cân nhắc lại thói quen sử dụng chất kích thích của bản thân.
Chính vì vậy, nếu không tự quyết tâm bỏ thuốc lá, hãy tham khảo với bác sĩ để tìm ra chiến thuật bao gồm: Thay đổi thói quen, sử dụng chất thay thế nicotine, ngồi thiền hoặc kết hợp các phương pháp điều trị… giúp cai thuốc lá thành công.
Kiểm soát tốt tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu cao. Việc kiểm soát tốt các bệnh mạn tính giúp phòng ngừa tim mạch. Nếu không kiểm soát tốt sẽ ảnh hưởng đến cơ quan đích như: tim, não, thận, mắt và mạch máu ngoại biên trong đó có lóc tách động mạch chủ
Hạn chế bia, rượu. Nếu uống quá nhiều rượu sẽ làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nói chung, bệnh tim mạch nói riêng, bao gồm lóc tách động mạch chủ. Nếu có thói quen uống rượu thì nên giảm lượng rượu đưa vào cơ thể. Tốt nhất có thể thay thế bằng các thức uống như bia không độ cồn. Đặc biệt, khi bạn đang có các bệnh lý tim mạch mà muốn uống rượu hãy nên tham khảo thầy thuốc của bạn.– Tất cả các bệnh nhân lóc động mạch chủ, dù chưa được can thiệp, phẫu thuật hoặc đã can thiệp, phẫu thuật đều phải đi khám kiểm tra định kỳ theo hẹn.
Khám sàng lọc cho người thân của những người bệnh đã được bác sĩ kết luận là bệnh động mạch chủ di truyền.
Ngoài ra, cần áp dụng biện pháp thay đổi lối sống tích cực để phòng bệnh gồm có: Giảm cân nặng nếu thừa cân; Giảm ăn mặn; Tăng hoạt động thể lực. Chế độ ăn DASH: ăn nhiều trái cây, rau, ít mỡ (giảm chất béo toàn phần và loại bão hòa). DASH là Dietary Approaches to Stop Hypertension.
5. Điều trị lóc tách động mạch chủ
Đối với loại lóc động mạch chủ cấp tính thì nguy cơ tử vong rất cao trong những giờ đầu, nếu qua được 2 tuần đầu thì nguy cơ này giảm đi. Khoảng 60% lóc động mạch chủ là cấp tính.
Nếu bệnh nhân có tăng huyết áp thì phải khống chế ngay huyết áp. Tùy theo loại lóc động mạch chủ mà có thể chỉ định điều trị tương ứng.
Điều trị nội khoa: công việc chính của điều trị nội khoa là khống chế huyết áp: áp lực động mạch trung bình ở khoảng 60-75 mmHg. Một mặt khác là làm giảm sức gây lóc động mạch chủ: Nitroprusside sodium, chẹn beta giao cảm như esmolol, propranolol, lebetalol. Có thể dùng thuốc chẹn kênh calci, nhất là khi có chống chỉ định của chẹn beta giao cảm (verapamil, diltiazem).
Nếu như huyết áp không giảm sau khi dùng thuốc, cần phải nghĩ ngay đến thiếu máu động mạch thận do lóc lan vào (lòng giả chèn ép lòng thật).
- Điều tri ngoại khoa: chỉ định điều trị ngoại khoa khi lóc tách động mạch chủ cấp tính có biến chứng (tổn thương các mạch tạng quan trọng, vỡ hay dọa vỡ, lóc ngược lên động mạch chủ lên và khi kèm hội chứng Marfan).
- Mục đích của phẫu thuật là cắt bỏ đoạn bị lóc, khâu bịt kín lòng giả. Những thủ thuật bao gồm:
+ Thay đoạn lóc bằng đoạn mạch nhân tạo (Dacron).
+ Thủ thuật Bentall: thay đoạn động mạch chủ lên cùng với van động mạch chủ. Đặt một đoạn mạch nhân tạo bằng can thiệp nội mạch cùng với điều trị nội khoa.
Những yếu tố ảnh hưởng đến tiên lượng khi mo như: mo chậm, tuổi cao, bệnh mạch vành, tràn máu màng tim, tiền sử nhồi máu cơ tim, suy thận.
Đặt stent Graft vào trong lòng động mạch chủ, tương ứng với đoạn động mạch chủ có thành bị lóc tách.
Việc phẫu thuật thay thế động mạch chủ bằng mạch nhân tạo hoặc can thiệp đặt giá đỡ nội mạch (stent) hoặc sử dụng đồng thời cả hai phương pháp này.
