Loãng xương sau mãn kinh phòng ngừa như thế nào?

1. Mãn kinh và những thay đổi trong cơ thể phụ nữ

Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên trong cuộc đời của phụ nữ, nhưng nó cũng dẫn đến nhiều thay đổi trong cơ thể, đặc biệt là nguy cơ loãng xương. Việc hiểu rõ về ảnh hưởng của mãn kinh đến sức khỏe xương là rất quan trọng để duy trì sự khỏe mạnh.

Trong giai đoạn này, phụ nữ thường gặp nhiều triệu chứng khác nhau:

• Triệu chứng vận mạch: Bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm.
• Triệu chứng tâm lý: Dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng, khó ngủ.
• Triệu chứng ở cơ quan sinh dục – tiết niệu: Khô âm đạo, đau khi quan hệ, nhiễm trùng đường tiểu tái phát.
• Thay đổi da và tóc: Da khô, tóc thưa và yếu hơn.

Tuy nhiên, vấn đề đáng lo ngại nhất sau mãn kinh là loãng xương. Khi nồng độ estrogen giảm mạnh, quá trình hủy xương diễn ra nhanh hơn quá trình tạo xương, khiến mật độ xương giảm dần. Điều này làm tăng nguy cơ gãy xương, đặc biệt ở cột sống, cổ tay và hông.

Estrogen vốn có vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ xương, giúp duy trì hoạt động của tế bào tạo xương và ức chế các tế bào hủy xương. Vì thế, khi thiếu hụt hormone này, cấu trúc xương trở nên yếu và giòn hơn.

Loãng xương sau mãn kinh được coi là một "căn bệnh thầm lặng", ảnh hưởng đến khoảng 1/3 phụ nữ sau mãn kinh trên toàn thế giới, do tiến triển âm thầm và chỉ được phát hiện khi đã xảy ra gãy xương.

Loãng xương sau mãn kinh tiến triển âm thầm và chỉ được phát hiện khi đã xảy ra gãy xương.

2. Dấu hiệu cảnh báo loãng xương sau mãn kinh

Loãng xương thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng cho đến khi xảy ra gãy xương.

Một số dấu hiệu có thể gặp gồm:

• Đau lưng do gãy xương nén đốt sống.
• Giảm chiều cao, gù lưng theo thời gian.
• Gãy xương do loãng xương ở các vị trí thường gặp như cổ tay, hông hoặc cột sống, thường chỉ sau những chấn thương nhẹ.
• Yếu cơ, mất thăng bằng, làm tăng nguy cơ té ngã và gãy xương tiếp theo.

Chẩn đoán loãng xương dựa trên đánh giá mật độ khoáng xương (BMD) và tìm nguyên nhân tiềm ẩn như:

• Đo mật độ xương bằng phương pháp DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) – tiêu chuẩn vàng giúp xác định mức độ loãng xương.
• Xét nghiệm máu để tìm nguyên nhân thứ phát, bao gồm định lượng canxi, phosphate, vitamin D và một số chỉ số chuyển hóa xương khác.
• Đánh giá nguy cơ gãy xương bằng công cụ FRAX, giúp ước tính nguy cơ gãy xương nặng và gãy xương hông trong 10 năm tới.

3. Các yếu tố nguy cơ gây loãng xương sau mãn kinh

Nguy cơ loãng xương được chia thành hai nhóm chính: Yếu tố có thể thay đổi và không thể thay đổi.

Yếu tố có thể thay đổi:

Liên quan đến lối sống và có thể kiểm soát được:

• Chế độ ăn thiếu canxi và vitamin D.
• Ít vận động thể lực, đặc biệt là các bài tập chịu trọng lượng.
• Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia.
• Dùng corticosteroid dài hạn (như thuốc chống viêm, điều trị hen, viêm khớp).
• Chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp.

Yếu tố không thể thay đổi:

Bao gồm những đặc điểm sinh học hoặc di truyền:

• Tuổi cao và mãn kinh ở phụ nữ.
• Tiền sử gia đình có người bị loãng xương hoặc gãy xương do loãng xương.
• Giới tính nữ (nguy cơ cao hơn nam giới).
• Chủng tộc da trắng hoặc gốc Á (có mật độ xương thấp hơn trung bình).

4. Chăm sóc sức khỏe xương sau mãn kinh

Để bảo vệ sức khỏe xương, thay đổi lối sống kết hợp với điều trị thích hợp có thể mang lại hiệu quả rõ rệt.

- Bổ sung dinh dưỡng: Cung cấp đủ canxi (1.000 - 2.000 mg/ngày) và vitamin D (800 - 1.000 IU/ngày) giúp duy trì cấu trúc và mật độ xương.

- Vận động hợp lý: Các bài tập chịu trọng lượng (như đi bộ, leo cầu thang, khiêu vũ) và tăng cường cơ bắp giúp cải thiện sức mạnh, giữ thăng bằng và giảm nguy cơ té ngã.

- Thay đổi thói quen: Ngưng hút thuốc, hạn chế rượu bia, giữ cân nặng ổn định và phòng ngừa té ngã trong sinh hoạt hàng ngày – đặc biệt quan trọng với người lớn tuổi.

Về điều trị bằng thuốc:

- Bisphosphonate là liệu pháp hàng đầu trong điều trị loãng xương, giúp giảm nguy cơ gãy xương.

- SERM (thuốc điều biến thụ thể estrogen chọn lọc) có thể được chỉ định để giảm nguy cơ gãy đốt sống.

- Liệu pháp hormone thay thế (HRT) đôi khi được xem xét cho phụ nữ mãn kinh sớm kèm triệu chứng rõ rệt, nhưng không phải lựa chọn đầu tiên do có thể làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch và ung thư vú.

5. Theo dõi và giám sát loãng xương sau mãn kinh

Việc theo dõi định kỳ đóng vai trò quan trọng trong quản lý sức khỏe xương sau mãn kinh.

• Đo mật độ xương (DEXA) nên được thực hiện mỗi 2 năm để đánh giá tiến triển của loãng xương và hiệu quả điều trị.
• Kiểm tra nồng độ vitamin D và canxi trong máu thường xuyên để đảm bảo duy trì ở mức tối ưu.
• Theo dõi việc tuân thủ điều trị và chú ý đến tác dụng phụ của thuốc giúp phát hiện sớm các vấn đề có thể xảy ra.
• Đánh giá nguy cơ té ngã định kỳ giúp điều chỉnh môi trường sống và thói quen sinh hoạt, giảm nguy cơ gãy xương.

6. Phòng ngừa loãng xương sau mãn kinh như thế nào?

Phòng ngừa loãng xương nên bắt đầu ngay từ giai đoạn tiền mãn kinh:

• Phát hiện sớm phụ nữ có nguy cơ cao thông qua sàng lọc và đánh giá mật độ xương.
• Can thiệp lối sống lành mạnh: Duy trì chế độ ăn giàu canxi, vitamin D; tập thể dục đều đặn; tránh hút thuốc và hạn chế rượu bia.
• Khám sức khỏe định kỳ và giáo dục nâng cao nhận thức giúp phụ nữ hiểu rõ tầm quan trọng của việc bảo vệ xương.

Mời bạn xem thêm video: